Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
1 Van Mileten reyst Paulus voort nae Syrien, ende komt aen te Tyrus. 4 De Discipelen aldaer raden hem de reyse van Ierusalem af, doch te vergeefs. 5 Hy treckt voort nae Ptolomais, ende van daer nae Cesareen: alwaer hy eenige dagen blijft ten huyse Philippi des Euangelists, wiens vier dochteren propheteerden. 10 Agabus voorseght hem sijne banden te Ierusalem, dies hem de broeders oock met tranen bidden van daer te blijven. 13 maer verstaende dat hy bereydt was oock om Christi wille te sterven, onderwerpen sy haer den wille Godts. 15 Hy komt te Ierusalem, ende gaet t’ huys liggen by Mnason. 18 Daer nae gaet hy tot Iacobum, ende verhaelt hem ende den Ouderlingen wat Godt door hem gedaen hadde. 20 door welcker raedt hy met vier mannen, die een belofte hadden, inden Tempel gaet om hem te heyligen. 27 alwaer hy van eenige Ioden uyt Asien gesien wordt, die oploop tegen hem verwecken ende hem soecken te dooden. 31 maer wort door den Romeynschen Oversten haer ontnomen, ende in ’t leger gebracht. 39 van welcken hy oorlof krijght om tot het volck te spreken. |
|
1 ENde als het geschiedde dat wy van haer 1 gescheyden ende 2 afgevaren waren, so liepen wy recht uyt ende quamen tot 3 Coos, ende den [dagh] daer aen tot 4 Rhodos, ende van daer tot 5 Patara. |
| 1 Gr. afgetrocken: Namel. gelijck een vader van sijne kinderen. |
| 2 Siet Actor. 16.11. ende 18.21. |
| 3 Een eylandt in de Middelandtsche zee, tusschen Creta ende Carien: van waer de vermaerde Medicijn Hippocrates, ende de schilder Apelles geboortigh waren. |
| 4 Een zeer vermaert eylandt met een stadt van den selven naem, tegen over Lycien: daer dat groote koperen beeldt stondt ’t welck onder de seven mirakelen van de werelt gerekent wiert. |
| 5 Een stadt aen’t vaste landt van Lycien, gelegen aen de zee, ende de hooft-stadt van Lycien. |
|
2 Ende een schip gevonden hebbende dat na 6 Phenicien 7 overvoer, gingen wy daer in, ende voeren af. |
| 6 Siet van dit landt Actor. 11.19. ende 15.3. |
| 7 D. soude overvaren. |
|
3 Ende als wy Cypren 8 in’t gesichte gekregen, ende dat aen de slincker-[handt] gelaten hadden, voeren wy na Syrien, ende quamen aen tot 9 Tyrus: want 10 het schip soude aldaer den last ontladen. |
| 8 Ofte, ontdeckt hadden. |
| 9 De hooft-stadt van Phenicien. Siet daer van Matth. 11.21. |
| 10 Dat is, de schip-lieden. |
|
4 Ende 11 de discipelen gevonden hebbende, bleven wy daer seven dagen: dewelcke tot Paulum seyden 12 door den Geest, a dat hy 13 niet en soude opgaen na Ierusalem. |
| 11 Sommige meynen dat Discipelen hier genaemt worden geloovige, die noch niet en waren in een gestelde Gemeynte, ende broeders, die in sulcken Gemeynte waren. |
| 12 D. door een bysondere openbaringe des HeyligenGeests. |
| a Actor. 20.23. ende 21.12. |
| 13 D. dat hem te Ierusalem groote perijkelen ende verdruckingen souden overkomen: waerom sy uyt liefde tot hem, ende uyt eygen ingeven, hem rieden niet op te gaen. |
|
5 Doe het nu geschiedde dat wy dese dagen 14 overgebracht hadden, gingen wy uyt, ende reysden [voort], ende sy geleydden ons alle 15 met vrouwen ende kinderen tot buyten de stadt: ende aen den oever 16 nederknielende hebben wy gebeden. |
| 14 N. met wachten tot datter wederom een ander schip soude afvaren. |
| 15 Een teecken van groote liefde tot haren leeraer. |
| 16 Siet Actor. 20. vers 36. |
|
6 Ende als wy 17 malkanderen gegroet hadden, gingen wy in het schip: maer sy lieden keerden wederom [elck] 18 nae het sijne. |
| 17 D. met onderlinge omhelsinge oorlof ende afscheyt van malkanderen genomen hadden. Actor. 20.1. |
| 18 D. nae sijn huys Ioan. 19.27. |
|
7 Wy nu de schipvaert volbracht hebbende van Tyrus, quamen aen tot 19 Ptolomais, ende de broeders gegroet hebbende, bleven eenen dagh by haer. |
| 19 Een stadt aen de Middelantsche zee, beneden Tyrus, eertijds genaemt Acco. Iud. 1.31. Plin. lib. 5. c. 19. so vernaemt nae een Coninck van Egypten. |
|
8 Ende des anderen [daeghs], 20 Paulus ende wy die met hem waren, gingen van daer ende quamen tot 21 Cesareen: ende gegaen zijnde in het huys b Philippi 22 des Euangelists (die [een] was van de 23 seven) 24 bleven wy by hem. |
| 20 Gr. die ontrent Paulum waren. Actor. 13.13. |
| 21 N. van Palestinen. Siet Actor. 10. vers 1. |
| b Actor. 6.5. ende 8.29. |
| 22 D. een der gene die van de Apostelen hier ende daer uytgesonden wierden, om het Euangelium te verkondigen, ende de Gemeynten te verstercken. Ephes. 4.11. 2.Timoth. 4.5. Anders worden gemeenlick in ’t bysonder Euangelisten genaemt, die de vier Euangelien geschreven hebben. |
| 23 Namel. Diakenen. Actor. 6.5. |
| 24 D. logeerden. |
|
9 Dese nu hadde vier dochters, [noch] maeghden, c die 25 propheteerden. |
| c Ioël 2.28. Actor. 2.17. |
| 25 D. hadden de gave van toekomende dingen te voorseggen. Want opentlick voor de Gemeynte de Schriftuere uyt te leggen, den vrouwen verboden wordt. 1.Corinth. 14.34. ende 1.Timot. 2.12. ten ware dat men dit als een extra-ordinarisch exempel wilde uytnemen. |
|
10 Ende als wy [daer] vele dagen gebleven waren, quam daer een seker Propheet af van Iudea, met name d Agabus: |
| d Actor. 11.28. |
|
11 Ende hy quam tot ons, ende nam den gordel Pauli, ende 26 sijns selfs handen ende voeten gebonden hebbende, seyde, Dit seght de heylige Geest, e Den man, wiens dese gordel is, sullen de Ioden alsoo te Ierusalem binden, ende overleveren in de handen 27 der heydenen. |
| 26 Alsoo plachten de Propheten met uyterlicke teeckenen hare voorseggingen voor te stellen, op datse te beter in de herten der menschen ingeprent souden worden. Siet Iesai. 20.2. Ierem. 13.1. ende 27.2. Ezech. 12.5. |
| e Actor. 20.23. ende 21.33. |
| 27 Namel. eerst des Roomschen Stadt-houders, ende daer nae des wreeden Keysers Nero. |
|
12 Als wy nu dit hoorden, baden beyde wy ende die van die plaetse waren, 28 dat hy niet en soude opgaen na Ierusalem. |
| 28 Dit dedense uyt liefde tot Paulum. gelijck vers 4. |
|
13 Maer Paulus antwoordde, f Wat doet ghy, dat ghy weent, ende mijn herte 29 weeck maeckt? Want ick ben bereydt niet alleen gebonden te worden, maer oock te sterven te Ierusalem voor den name des Heeren Iesu. |
| f Actor. 20.24. |
| 29 Ofte, verbreeckt, ende gelijck als in stucken stoot. Psal. 51.19. |
|
14 Ende als hy hem niet en liet afraden, hielden wy ons 30 te vreden, seggende, g De wille des Heeren geschiede. |
| 30 Ofte, stille, sonder hem meer te bidden. |
| g Matth. 6.10. Luc. 11.2. ende 22.42. |
|
15 Ende na die dagen 31 maeckten wy ons gereet, ende gingen op na Ierusalem. |
| 31 Ofte, packten wy onse dingen. |
|
16 Ende met ons gingen oock [sommige] der Discipelen van Cesareen, leydende [met haer] eenen sekeren Mnason van Cypren, eenen ouden discipel, by den welcken wy souden t’huys liggen. |
17 Ende als wy te Ierusalem gekomen waren, ontfingen ons de broeders 32 blijdelijck. |
| 32 Ofte, zeer geerne, vriendelick. |
|
18 Ende den volgenden [dagh] ginck Paulus met ons in tot 33 Iacobum: ende alle 34 de Ouderlingen waren daer gekomen. |
| 33 N. den Apostel, den sone Alphei. Act. 15.13. Gal. 1.19. |
| 34 D. de regeerders der Gemeynte. |
|
19 Ende als hy’se gegroet hadde, verhaelde hy 35 van stuck tot stuck, wat Godt onder de Heydenen door sijnen dienst gedaen hadde. |
| 35 Gr. na een yegelick stuck. |
|
20 Ende sy [dat] gehoort hebbende, 36 loofden den Heere: ende seyden tot hem, Ghy siet, broeder, hoe vele 37 duysenden van Ioden daer zijn die gelooven: ende sy zijn alle 38 yveraers van de Wet. |
| 36 Ofte, verheerlickten. |
| 37 Gr. thien duysenden. |
| 38 Nam. meynende dat de wet der Ceremonien noch moet onderhouden worden, ende noch niet verstaende dat de selve door Christum is afgedaen. |
|
21 Ende sy zijn aengaende u 39 bericht, dat ghy alle de Ioden, die onder de heydenen zijn, leert van 40 Moses 41 afvallen, seggende dat sy de kinderen niet en souden besnijden, noch na 42 de wijsen [der Wet] wandelen. |
| 39 Het Griecksch woort beteeckent eygentlick met levendige stemme onderwesen worden. Luc. 1.4. |
| 40 D. van de wet door Mosem beschreven. |
| 41 Gr. afval. Dit was een lasteringe tegen Paulum: want hoe wel hy leerde dat de Ceremonien des Ouden Testaments door Christum vervult, ende der halven afgedaen waren, soo en leerde hy nochtans niet, dat men de leere Mosis soude verwerpen, noch datmen de swacke Ioden, die dit noch niet en verstonden, voor dien tijt soude dwingen de Ceremonien na te laten, insonderheyt dewijle hy oock selve om der swacken wille Timotheum hadde besneden. Act. 16.3. |
| 42 D. de ceremonien der Wet te onderhouden. |
|
22 Wat isser dan [te doen]? Het is gansch noodigh dat 43 de menichte 44 te samen kome: want sy sullen hooren dat ghy gekomen zijt. |
| 43 Namel. der Gemeynte, waer van de Ouderlingen onderscheyden worden. |
| 44 D. te samen geroepen werde. |
|
23 Doet dan ’tgene wy u seggen: 45 Wy hebben vier mannen die 46 een gelofte 47 gedaen hebben. |
| 45 And. onder ons zijn. |
| 46 N. der Nazireen. Siet van de selve Num. capit. 6. ende hier voren Act. 18.18. |
| 47 Gr. hebbende een belofte op haer, ofte, over haer selven. |
|
24 Neemt dese tot u, ende 48 heylight u met haer, ende doet 49 de onkosten nevens haer, op dat sy het hooft bescheeren mogen: ende alle mogen weten datter niet en is aen ’tgene daer van sy, aengaende u, bericht zijn: maer [dat] ghy [alsoo] wandelt, dat ghy oock selve 50 de Wet 51 onderhoudt. |
| 48 Ofte, reynight. N. volbrengende ende af-leggende het Nazireenschap met u hooft te bescheeren, ende offeranden op te offeren, om te toonen dat ghy geen verachter der wet en zijt. Desen raedt geven’se op hope dat Paulus daer mede soude wech nemen de quade geruchten van hem gestroyt, dat hy een verachter der Wet was, ende om meerder perijkel van ongerustheyt inde Gemeynte voor te komen: ende was in sich selven niet ongeoorloft, hoe wel de uytkomste geleert heeft dat’se niet bequaem genoech geweest en is om de Ioden te stillen. Doch Pauli bescheydenheyt is evenwel te prijsen, dat hy het Ouderlinghschap so veel ontsaghs toegedragen heeft, dat hy haren raedt niet en heeft willen versmaden, maer volgen om der swacken wille. Siet 1.Corinth. 9.20. |
| 49 Namel. die tot de offeranden ende andersins moesten gedaen worden, die beschreven worden Num. 6. versen 19, 21. |
| 50 Namel. der Ceremonien. |
| 51 Gr. bewaert: het welck Paulus dede voor eenen tijdt by de swacke Ioden, om haer te beter te gewinnen. |
|
25 Doch van de heydenen 52 die gelooven, h hebben wy 53 geschreven ende 54 goetgevonden, dat sy 55 niet diergelijcks en souden onderhouden, i dan dat sy haer wachten van ’t gene den afgoden geoffert is, ende k van bloedt, ende van ’t verstickte, ende van hoererie. |
| 52 D. die de Christelicke Religie hebben aengenomen. |
| h Actor. 15.23. |
| 53 Gr. gesonden, dat is, eenen brief geschreven ende gesonden. Siet Actor. 15.20, etc. |
| 54 Gr. geoordeelt. |
| 55 Nam. Wat de Wet der Ceremonien aengaet. |
| i Exod. 20.3. 1.Corinth. 8.1. |
| k Genes. 9.4. |
|
26 l Doe nam Paulus de mannen met hem, ende den dagh daer aen met haer geheylight zijnde, ginck hy in den Tempel, ende 56 verkondigde 57 dat de dagen der heyliginge vervult waren, [blijvende daer] tot dat voor een yegelijck van haer 58 de offerande opgeoffert was. |
| l Actor. 24.6. |
| 56 Namel. den Priesteren. |
| 57 Gr. de vervullinge der dagen der heyliginge: dat is, dat den tijdt van hare belofte om was, ende dat sy de selve volgens de Wet wilden afleggen. Num. 6.13. Actor. 24.18. |
| 58 Namel. die beschreven worden Num. 6. versen 13, 14, etc. |
|
27 59 Als nu 60 de seven dagen souden voleyndight worden, sagen hem de Ioden 61 van Asien inden Tempel, ende 62 beroerden 63 alle het volck, ende sloegen de handen aen hem: |
| 59 Ofte, alsoo. |
| 60 Namel. van het Pinckster-feest. Siet Actor. 20.16. |
| 61 D. die in Asien, ende so het schijnt, te Ephesen woonende, te Ierusalem waren op-gekomen tot het Feest: die oock dickwils in Asien tegen Paulum veel quaets aengericht hebben. Actor. 14. ende 17. ende 18. luyden seer wederspannigh ende nijdigh tegen Paulum Actor. 17.5. |
| 62 Gr. vermenghden. |
| 63 Ofte, alle de schare, die aldaer tegenwoordigh was. |
|
28 Roepende, Ghy Israëlitische mannen comet te hulpe: Dese is de mensche die 64 tegen het volck, ende de Wet, ende 65 dese plaetse alle [man] overal leert: ende boven dien heeft hy oock 66 Griecken in den 67 Tempel gebracht, ende heeft dese heylige plaetse 68 ontheylight. |
| 64 Dese beschuldingen wierden oock Christo ende Stephano te laste geleght. Matth. 26.61. Actor. 6.13. |
| 65 Namel. den Tempel, ofte oock de stadt. |
| 66 Dat is, onbesnedene. |
| 67 Nam. verder in, als het den onheyligen geoorloft was te komen. Luc. 18. vers 13. |
| 68 Gr. gemeyn, D. onreyn ghemaeckt. Siet Actor. 10.14, 15. |
|
29 Want sy hadden te voren m 69 Trophimum den Ephesier met hem in de stadt gesien, welcken sy 70 meynden dat Paulus in den Tempel gebracht hadde. |
| m Actor. 20.4. 2.Tim. 2.20. |
| 69 Dese hoe wel hy de Christelicke Religie aengenomen hadde, was nochtans onbesneden, ende geen Ioden-genoot. |
| 70 Het welck nochtans so niet en was: maer sy meynden’t om dat hy Paulum over al volghde. |
|
30 Ende 71 de geheele stadt quam in roere, 72 ende het volck liep te samen: ende sy grepen Paulum, ende trocken hem 73 buyten den Tempel: ende terstont wierden de deuren gesloten. |
| 71 D. alle inwoonders der stadt. |
| 72 Gr. ende daer quam een t’samenloop des volcks. |
| 73 Nam. op dat de selve niet meer door hem (gelijck’se meynden) en soude ontheylight worden: ofte, om den Tempel met sijn bloedt niet te besmetten, also sy voorgenomen hadden hem om te brengen. vers 31. |
|
31 Ende als sy hem sochten te dooden, quam 74 het geruchte tot 75 den Oversten der bende, dat geheel Ierusalem 76 in verwerringe was. |
| 74 Gr. het seggen, de tijdinge |
| 75 Gr. Overste over duysent, Colonel, die over ’t garnisoen bevel hadde, gelijck oock hier na inde volgende capittelen. |
| 76 Gr. vermenght was, in confusie was. |
|
32 Welcke terstont crijgsknechten ende hooftmannen over hondert tot hem nam, ende liep af 77 na haer toe. Sy nu den Oversten ende de krijgsknechten siende, hielden op van Paulum te slaen. |
| 77 Ofte, tegen haer. |
|
33 n Doe naerderde de Overste, ende greep hem, ende beval datmen [hem] met 78 twee ketenen soude binden: ende vraeghde wie hy was, ende wat hy gedaen hadde. |
| n Actor. 21.11. |
| 78 N. aen de handen een, ende aen de voeten een: gelijck Agabus voorseght hadde, vers 11. |
|
34 Ende onder de schare riep [d’ eene dit], d’ andere wat anders: Doch als hy de 79 sekerheydt niet en konde weten van weghen de beroerte, beval hy datmen hem in de 80 leger-plaetse soude brengen. |
| 79 N. wat van de saecke was. Act. 22. vers 30. |
| 80 Gr. Parembole, welcke was een plaetse binnen Ierusalem aen’t Noorden vanden Tempel, met mueren omringht, ende sterck gemaeckt als een Burcht ofte Casteel, daer het Romeynsch garnisoen sijn leger-plaetse hadde: ende was genaemt nae een Romeynsch velt-Overste Antonio. Ioseph. de bello Iud. lib. 6. cap. 6. |
|
35 Ende als hy aen 81 de trappen gekomen was, gebeurde het dat hy van de krijghs-knechten gedragen wiert, van wegen het gewelt der schare. |
| 81 N. langhs welcke men op-ginck nae de burcht, die op een hoochte lagh. |
|
36 Want de menichte des volcks volghde al roepende, o 82 Wech met hem. |
| o Luc. 23.18. Ioan. 19.15. Actor. 22.22. |
| 82 D. doodt hem. |
|
37 Ende als Paulus [nu] in de legerplaetse soude geleydt worden, seyde hy tot den Oversten, 83 Ist my geoorloft tot u wat te spreken? Ende hy seyde, Condt ghy 84 Griecksch? |
| 83 Ofte, so het my geoorloft is. Namel. te spreken, soo sal ick wat spreken. |
| 84 Hoe wel Paulus een Iode ofte Hebreer was, soo sprack hy den Oversten in het Griecksch aen, welcke tale seer gemeyn was, ende van vele Romeynen geleert. |
|
38 Zijt ghy dan niet 85 de Egyptenaer, die voor dese dagen oproer verweckte, ende 86 de vier duysent 87 moordenaers na de woestijne uytleydde? |
| 85 Nam. die ontrent dry jaren te voren onder den Stadt-houder Felix het volck in oproer gebracht hadde, ende selve ontvloden was. Siet van desen Ioseph. Antiq. lib. 20. cap. 6. 7. ende de bello lib. 2. cap. 12. |
| 86 Die daer nae toe-namen tot dertigh duysent toe, gelijck Iosephus schrijft. |
| 87 Gr. mannen der moordenaren, ofte der gene die kort geweer ende moort-priemen droegen, van welcke Iosephus wonderlicke dingen verhaelt. |
|
39 Maer Paulus seyde, Ick ben een Iodisch 88 man p van Tarsen, een burger van geen onvermaerde stadt 89 in Cilicien: ende ick bidde u, laet my toe tot het volck te spreken. |
| 88 Gr. mensche. |
| p Actor. 9. versen 11, 30. |
| 89 Dat worter by-gedaen tot onderscheyt van een ander Tarsen in Bithynien. |
|
40 Ende als hy’t toegelaten hadde, Paulus staende op de trappen 90 wenckte met de handt tot het volck: ende als daer groote stilte geworden was, sprack hy’se aen in de Hebreeusche tale, seggende, |
| 90 Siet Actor. 12.17. ende 13.16. ende 19.33. |