Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Dit is een ootmoedich gebedt, daer in de prophete den Heere de groote elende des Ioodschen volcx te gemoete voert, vers 1, etc. bekennende hare sonden ende overtredingen, 16. Ende biddende om genade, ende verlossinge, 19. |
| |
| 1 1 GEdenckt HEERE, wat ons geschiet zy, aenschouwt’et, ende siet 2 onsen smaet aen. |
| 1 Dit is menschelicker wijse van Godt gesproken, den welcken geen dinck en vergeet. Siet Gen. cap. 8. op vers 1. Sommige meynen dat dit capittel een klachte en gebedt is, van den Prophete den Ioden voor-geschreven, om dagelicx gesproken, ende Gode voor gedragen te worden. |
| 2 D. den smaet die ons wort aengedaen. Siet van dese maniere van spreken Ier. cap. 2. de aenteeck. op vers 2 |
| |
| 2 3 Ons erfdeel is tot de vreemdelingen gewendet, onse huysen tot de uytlanders. |
| 3 D. onse landeryen ende huysen in het lant Canaan gelegen, zijn ons afgenomen, ende anderen gegeven, T.w. den Chaldeen ende Assyriers. |
| |
| 3 Wy zijn weesen 4 sonder vader, onse moeders 5 zijn als de weduwen. |
| 4 Onse vaders zijnde of door het sweert gedoodt, of aen de peste gestorven, ofte in slavernye wech gevoert, ende in armoede vergaen. |
| 5 D. het gaet haer gelijck het de weduwen pleecht te gaen. |
| |
| 4 6 Ons water moeten wy voor gelt drincken: 7 ons hout comt [ons] op prijs te staen. |
| 6 Het water onser fonteynen, ende onser water-putten, dat ons eygentlick toecomt, daer moeten wy gelt voor geven. Eenige verstaen dit van den tijdt geduerende de belegeringe der stadt van Ierusalem. |
| 7 D. ons eygen hout, dat in onse bosschagien gewassen is, moeten wy den vreemdelingen, ofte soldaten afkoopen. Verstaet dit oock van andre behoeften ende nootwendicheden, als coorn, wijn, kleederen, etc. |
| |
| 5 Wy lijden vervolginge 8 op onse halsen: 9 zijn wy moede, men laet ons geen ruste. |
| 8 D. van de gene die ons op den hals liggen, gelijck het sommige hier oversetten: D. van de gene die ons hart perssen, ende onbarmhertelick tot den arbeyt dryven. siet het contrarie Hos. 11.4. And. op onse halsen, T.w. dragende een seer swaer jock der harde dienstbaerheyt op onse halsen. |
| 9 Of, wy zijn moede. |
| |
| 6 10 Wy hebben den Egyptenaer de hant gegeven, [ende] den Assyrier, 11 om [met] broot versadigt te worden. |
| 10 D. wy hebben met de Egyptenaren vrede ende verbondt gemaeckt, hopende door haer te sullen beschermt, ofte verlost worden. |
| 11 D. dat hy ons slechs so vele geve, dat wy onse hongerige mage mogen versadigen. |
| |
| 7 12 Onse Vaders hebben gesondigt, 13 ende 14 en zijn niet [meer], 15 ende wy dragen hare ongerechticheden. |
| 12 D. onse voor-ouders. |
| 13 Als of sy seyden, onse voor-ouders zijn veel verdragelijcker getracteert als wy, want als sy gesondicht hebben soo in de woestijne, als in het lant Canaan, so zijn sy stracx daer over met de doot gestraft geworden, want, of de vyanden hebbense gedoot, of de fenijnige slangen hebbense gesteken, of sy zijn van de aerde verslonden, of aen de peste gestorven, (siet 1.Cor. cap. 10.) maer wy moeten harer, ende onser sonden straffen dragen (siet bov. 3.39. ende 4.6, 22.) niet alleen met eene, maer met verscheydene belegeringen, niet alleen met wechvoeringe in de Babylonische gevanckenisse, maer oock met alle de elenden, die wy daer lijden ende uytstaen moeten, So dat het ons beter ende verdragelicker ware eens te sterven, dan aldus te leven, ende vele dooden te sterven in langduerige elende. |
| 14 Dit moetmen alsoo verstaen, dat sy niet meer voor-handen en zijn, of, dat sy niet meer op aerden en zijn, als Ierem. 31.15. Psal. 39.14. Matt. 2.18. ende Iob 3.16. Siet de aenteeckeninge aldaer. |
| 15 De sin is, Wy, zijnde het sondich zaet van het sondich geslachte, dragen de straffe harer sonden, achtervolgens ’t gene datter geschreven staet Exod. 20.5. Ierem. 32.18. Datter staet Ezech. 18.20. T.w. De ziele die sondicht sal sterven, is ende blijft waer, als oock, dat de sone de ongerechticheyt des Vaders niet dragen en sal: Maer ’t gene dat hier in dit versken staet, is te verstaen van die sonen, of kinderen, die harer vaderen voetstappen in het sondigen na-volgen, ende alsoo de mate harer ongerechticheyt opvullen. |
| |
| 8 16 Knechten heerschen over ons, daer is niemant die [ons] uyt hare hant 17 rucke. |
| 16 Wy en moeten ons niet alleen buygen onder den Coninck, ende de Groote des lants, maer oock onder hare knechten. Siet Prov. cap. 30. op vers 22. |
| 17 Siet Psal. 136. de aenteeck. op vers 24. |
| |
| 9 Wy moeten 18 ons broot 19 met perikel onses levens halen, 20 van wegen het sweert der woestijne. |
| 18 D. al ’t gene dat wy tot onderhoudinge onses levens behoeven. |
| 19 Hebr. op onse ziele. D. met perikel ofte gevaer onses levens, als 2.Sam. 23.17. ende 1.Chron. 11.19. |
| 20 D. van wegen het sweert der vyanden, die het gantsche lant verheert, ende tot een woestijne gemaeckt hebben, ende daer als straetschenders op ons loeren, als wy daer henen trecken om nootdurft te soecken, ende te halen, ofte om de vruchten in te samelen. |
| |
| 10 21 Onse huyt is swart geworden, gelijck een oven, 22 van wegen den geweldigen storm des hongers. |
| 21 D. ons lichaem is swart gelijck een oven, die swart wort van wegen den roock. Siet cap. 4. vers 4, 8. |
| 22 D. van wegen den grouwelicken honger: van wegen dat onse lichamen soo verswackt zijn door den honger. Hebr. voor het aengesichte der buyen, of, vlagen, of, stormen des hongers. |
| |
| 11 Sy hebben de wijven te Zion 23 verkracht, [ende] de jonge dochters in de steden van Iuda. |
| 23 Siet Gen. 34. op vers 2. |
| |
| 12 24 De Vorsten zijn door haerlieder hant opgehangen, 25 de aengesichten der ouden en zijn niet ge-eert geweest. |
| 24 Sy en hebben de aldertreffelickste niet meer geachtt, dan de aldergeringste, sy hebben soo wel den eenen opgehangen, als den anderen. Het is geloovelick, dat dit velen treffelicken persoonen wedervaren is, als den Coninck d’oogen zijn uytgesteken of verblindt geworden. |
| 25 Als bov. cap 4.16. |
| |
| 13 26 Sy hebben de jongelingen wech genomen, 27 [om] te malen, ende 28 de jongers struyckelen onder het hout. |
| 26 T.w. de Chaldeen. |
| 27 D. datse malen souden: Niet in wint-meulens, of water-meulens, gelijck men nu doet, maer met hant-meulens, of met het coorn in groote mortiers te stampen. Dit was eenen swaren arbeyt, die de slaven plachten te doen. Siet Exod. 11.5. Iud. 16.21. ende Ies. 47.2. |
| 28 D. sy doen de jongers die noch swack van leden zijn, sulcke sware blocken houts dragen, dat syder onder beswijcken, ende neder vallen. |
| |
| 14 De 29 oude houden op van de poorte, de jongelingen 30 van haer snarenspel. |
| 29 D. de oude grijse ende wijse mannen en sitten niet meer in de poorten, om de Iustitie te bedienen, ende tusschen partyen te oordeelen, gelijck eertijts pleegt te geschieden. Siet Gen. 34.20. ende Psa. 127.5. |
| 30 D. de jongelingen en hebben noch vreucht noch vermakinge meer: sy en singen noch en quinckeleren nu niet meer, gelijck sy in tyde van vrede ende wel-stant plechten te doen. Siet Amos 8.10. |
| |
| 15 Onses herten vreucht 31 houdt op, 32 onsen rey is in treuricheyt verandert. |
| 31 D. heeft een eynde genomen. |
| 32 D. in plaetse daer wy vrolick plegten te zijn, en hebben wy nu niet dan oorsake van droeffenisse. siet Exod. 15.20. Iob 30.31. Psal. 68. op vers 26. Dat sy hier klagen haer over-komen te zijn, dat dreygt haer Godt, Ier. 7.34. ende 16.9. ende 25.10. |
| |
| 16 33 De kroone onses hoofts is afgevallen, ô wee nu onser, dat wy [soo] gesondicht hebben. |
| 33 Al de eere ende heerlickheyt soo des Kercken-stants, als der politie, is te niete gekomen. siet Iob 19. op vers 9. siet oock Prov. 4.9. ende 12.4. ende 14.24. Ies. 28.5. ende 62.3. Ezech. 16.12. ende 1.Cor. 11.7. Phil. 4.1. 1.Thess. 2.19. |
| |
| 17 Daerom is ons herte 34 mat, 35 om dese dingen zijn onse oogen duyster geworden, |
| 34 Of, flaeuw. T.w. om dat wy u, ô Heere soo grouwelick vertoornt hebben. |
| 35 Van wegen ons dagelicx schreyen over onse sonden, ende groote elenden, die ons van wegen onse sonden over komen, zijn onse oogen verduystert geworden. Vergel. 1.Sam. 14.28. Iob 17.7. Psal. 6.8. ende 31.10. |
| |
| 18 36 Om des berchs Zions wille, die verwoest is, daer 37 de vossen op loopen. |
| 36 Dit insonderheyt doet mijn herte wee, dat die plaetse daer de Godts-dienst pleegt geoeffent te worden, ter eere van Godes H. name, nu soo woest ende verlaten leyt. |
| 37 D. dat de archlistige bedriechlicke menschen, nae haren lust, haer daer vermaken, ende haren moetwille drijven. Vergel. Psal. 12.9. ende Ies. 34.11, etc. De archlistige menschen worden oock vossen genoemt Cant. cap. 2.5. ende Luce 13.32. Doch hier kan het oock wel nae de letter genomen worden. als of de Prophete seyde, Ick bedroeve my hertelick seer daer in, dat die schoone treffelicke Stadt van Ierusalem, mitsgaders dien schoonen Tempel, nu dus verwoest liggen, dat de Vossen, die andersins voor de menschen verveert zijn, daer vryelick loopen en spelen. Vergel. hier mede Hos. 9.6. ende 10.8. Psal. 102.7, 8. belangende grouwelicke verwoestingen. |
| |
| 19 38 Ghy ô HEERE, 39 sitt in eeuwicheyt, uwen throon is van geslachte tot geslachte. |
| 38 De sin is, Offer schoon in de werelt, ja oock in uwe Kercke, dickwijls veranderinge voor valt, so blijft ghy nochtans als opperste Richter op uwen richter-stoel vaste sittende, in alle eeuwicheyt: Psal. 9.8. ende 29.10. ende 102.13. ende 145.13. |
| 39 And. blijft. |
| |
| 20 Waerom soudt ghy ons 40 steets 41 vergeten? 42 [waerom] soudt ghy ons 43 [soo] langen tijt verlaten? |
| 40 Siet Psal. 13.2. |
| 41 Vergel. Gen. 8. vers 1. ende 31. op vers 17. |
| 42 Aengesien, Heere, datghy onse Godt zijt, ende wy u volck, hoe is uwe hant soo swaer op ons, ende druckt ons, soo hart als of wy u volck niet en waren: ’t schijnt dat ghy besloten hebt ons altijt te vergeten, ende steets in dese elende te laten steken. Vergel. Psal. 103. versen 8, 9, 10, etc. |
| 43 Hebr. in lanck-heyt der dagen. |
| |
| 21 HEERE, 44 bekeert ons tot u, so sullen wy bekeert zijn: 45 vernieuwt onse dagen, 46 als van outs. |
| 44 Als Ier. 31.18. De sin is, Geeft dat wy recht berouw ende leetwesen mogen hebben ende betoonen over onse leelicke ende menichvuldige sonden, met de welcke wy u vertoornt hebben. |
| 45 Het believe u onsen elendigen bedroefden staet te veranderen in dien welstant, daer in onse Vaderen, ende wy eertijts geleeft hebben onder David, Salomon, ende andre onse Coningen. |
| 46 Als bov. cap. 1.7. ende c. 2.17. |
| |
| 22 47 Want soudt ghy ons 48 gantschelick verwerpen? soudt ghy soo seer tegen ons verbolgen zijn? |
| 47 Als of sy seyden, Heere, het schijnt, dat ghy ons gantschelick verworpen hebt, door dien ghy ons dus swaerlick ende dus lange straft: Wy bidden u ontfermt u eyndelick over ons, ende vermindert onse elenden, dewijle wy met hertelick berouw ende leetwesen onsen toevlucht tot u nemen. |
| 48 Hebr. verwerpende verworpen hebben. |
