Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 D’ Apostel het Prophetisch ampt Iesu Christi verklaert hebbende, gaet voort in het verklaren van sijn Priester-ampt, ende verhaelt de eygenschappen, die in een Hooge-priester noodigh zijn, 4 gelijck die oock daer toe wettelick moet zijn beroepen. 5 Betuyght dat Christus van sijnen Vader, nae de ordeninge van Melchisedeck, daer toe beroepen is. 7 ende dat hy in de dagen sijnes vleeschs gebeden ende smeeckingen heeft geoffert. 9 ende alsoo een oorsake onser saligheyt, ende een Hooge-priester is geworden. 11 Van welcke verborgentheyt van Melchisedeck, also hy breeder soude handelen, so verweckt hy hare herten daer toe op. 12 overmits vele van haer noch onervaren waren, ende meer, gelijck de kinderen, melck, dan vaste spijse, als volwassene, van nooden hadden. |
| |
| 1 WAnt 1 alle Hooge-priester uyt de menschen genomen wort gestelt 2 voor de menschen in de saken die by Godt [te doen zijn], op dat hy offere 3 gaven ende slacht-offeren voor de sonden: |
| 1 N. gelijck die zijn gheweest, die uyt de naekomelinghen Aarons wettelicke Priesters zijn gheworden. Want Paulus heeft desen brief geschreven terwijle de Tempel noch stonde, ende siet op de wijse van doen, die doe noch genoech bekent was. |
| 2 D. om der menschen wille, tot haren voordeel ende dienst, om de menschen met Godt te versoenen, ofte eenige weldaden van Godt te verwerven. |
| 3 Door dese eerste soorte worden verstaen, de offeranden die uyt de vruchten ende andere dierghelijcke dingen wierden geoffert: door de tweede, de offeranden van gedierten ofte beesten die aen den Altaer wierden gheslachtet, ende alsoo geoffert. |
| |
| 2 Die 4 behoorlick medelijden can hebben met 5 de onwetende ende dwalende, overmits hy oock selve 6 met swackheyt omvangen is. |
| 4 Ofte, matichlick, dat is, in behoorlicke mate. ’t Griecx woort metriopathein beteeckent eygentlick medelijden hebben met mate, ofte, na mate. D. soo veel noodich is om den genen, die het van doen heeft, te hulpe te konnen komen. |
| 5 D. sondaren, een Hebr. wijse van spreken: ende wordt door het eerste verstaen, de sonde die uyt onwetenheydt ofte swackheydt des verstants geschiet: door de tweede de sonde daer in de mensche valt door dien hy hem selven verleydt, ofte toegeeft, ende niet sonder sijnen wille tot de sonde voort-gaet, hoewel daer dwalinge by is, als het verstant door de begeerlickheyt verduystert wordt, Iacob. 1. versen 14, 15. Tegen beyde heeft Godt offeranden der versoeninge verordineert. Siet Levit. cap. 4. ende 5. ende 6. maer voor de moetwillige sonde teghen den H. Geest niet. Siet Hebr. 10. versen 26, 27. |
| 6 D. met sonde, gelijck het volgende vers uytwijst: waer in Christus den anderen Hoogen-priesteren ongelijck is, dewijle hy wel in alles gelijckelick versocht is, doch sonder sonde. Siet Hebr. 4.15. ende 7.26, 27. |
| |
| 3 Ende om de selve [swackheyt] wille 7 moet hy, a gelijck voor het volck, alsoo oock 8 voor hem selven, offeren voor de sonden. |
| 7 Gr. is hy schuldich. |
| a Levit. 9.7. ende 16.6. Hebr. 7.26. |
| 8 Siet hier van Levit. 4.3. ende 9.7. ende 16.6. wanneer hy eens des jaers in het heylige der heyligen ginck, ende eerst voor sijn eygen sonden, ende daer nae voor de sonden des volcx offerde, ende wanneer hy selve eenige ergerlicke sonden begaen hadde. |
| |
| 4 b Ende niemandt en neemt 9 hem selven 10 die eere aen, maer die van Godt geroepen wort, c gelijckerwijs als Aaron. |
| b 2.Paral. 26.16. |
| 9 N. sonder voorgaende beroep. |
| 10 N. om Hooge-priester te worden. Hy spreeckt van de gene die wettelicke Priesters waren. |
| c Exod. 28.1. 1.Paral. 23.13. |
| |
| 5 Alsoo oock Christus en heeft hem selven niet verheerlickt om Hooge-priester te worden, maer 11 die tot hem gesproken heeft, d 12 Ghy zijt mijn Sone, heden hebbe ick u gegenereerd. |
| 11 D. Godt sijn Vader. N. heeft hem hier toe verheerlickt. |
| d Psal. 2.7. Act. 13.33. Hebr. 1.5. |
| 12 Sommige meynen dat met dese woorden alleen beschreven wordt de persoon des Vaders, die den Sone tot het Priester-ampt heeft verheerlickt. ende dat alleen in het volgende seste vers het bewijs daer van soude volgen. Andere verstaen dat in dit vijfde vers oock bewijs-redenen souden begrepen zijn, dat hem de Vader tot eenen Hoogen-priester wettelick gestelt heeft: eerstelick in de woorden die aldaer in den Psalm volgen, begeert van my, etc. overmits dit het eygen werck is van een Priester voor het volck te bidden: als oock in het woordt mijn Sone, overmits de eerst-geborene sonen, voor de instellinge des Levitischen Priesterdoms, ordinaris het Priesterdom nae de doot der huys vaderen in de familien bedienden. Siet Gen. 25.31. ende voornamelick in de woorden heden van my geboren: waer door hoe wel insonderheydt verstaen wordt de eeuwige geboorte des Soons van den Vader, Hebr. 1. vers 5. soo worden die oock bequamelick van Paulo gepast op de openbaringe van de selve, die in der tijdt geschiet is, voornamelick door sijne opstandinghe uyt den dooden, Act. 13.33. welcke een klaer bewijs is, dat hy van den Vader tot eenen Middelaer, ende volgens oock tot eenen Hoogen-priester wettelick is gestelt geweest. |
| |
| 6 Gelijck hy oock 13 in een ander [plaetse] seght, e Ghy zijt Priester in der eeuwicheyt 14 na de ordeninge Melchisedecks. |
| 13 Namel. in den 110 Psalm, welcke oock Christus selve op den Messiam duydet, Matth. 22. versen 44, 45. |
| e Psal. 110.4. Hebr. 7.17. |
| 14 Dat is, nae de wijse ende gelijckenisse van Melchisedeck, gelijck cap. 7.15. verklaert wordt. |
| |
| 7 f Die 15 in de dagen sijnes vleesches, gebeden ende smeeckingen tot den genen die hem uyt den doodt conden verlossen 16 met stercke roepinge ende tranen 17 geofferd hebbende, ende verhoort zijnde 18 uyt de vreese, |
| f Ioan. 17.1. Matth. 26.39. ende 27. versen 46, 50. |
| 15 D. wanneer hy onse swacke natuere aengenomen hadde, ende daer in by ons wandelde ende leedt. want hoe wel hy onse natuere oock in den hemel draeght, soo heeft hy nochtans de swackheden daer van afgeleght. |
| 16 De Apostel siet hier wel op de geheele vernederinge Christi, maer voornamelick op den angst ende uyterste benautheyt Christi in den hof, als hy bloedige druppelen heeft gesweet, ende op sijn sterck roepen aen het cruyce, wanneer hy riep, Mijn Godt, mijn Godt,waerom hebt ghy my verlaten. |
| 17 D. sijnen Vader voorgedragen, ende sijn leven voor ons in handen sijns Vaders opgedragen hebbende. |
| 18 Gr. Eulabeias. welck woordt dickmael vreese beteeckent, gelijck te sien is Actor. 23.10. ende is het selve dat Marcus capit. 14.33. thambos ende ademonian, dat is, verbaestheydt ende grooten anghst noemt, welcke in Christi menschelicke natuere geweest is, uyt het voorsien ende voorgevoelen van de helsche benauwtheden, die Christus in sijne ziele voor ons aen het cruyce soude lijden, nochtans sonder sonde, ghemerckt hy in het gheloove altijdt vast is gebleven, ende hem in allen desen den wille sijns Vaders volkomelick heeft onderworpen. Uyt welcke vreese, ofte, verschrickinge hy hier wordt geseght verhoort geweest te zijn, om dat hy door sijn gebedt gesterckt ende versekert was, dat hy door de kracht sijner Godtlicker natuere alles soude overwinnen, ende alsoo den Duyvel ende de doodt selve onder sijne voeten brengen. Andere setten het over van wegen der Godtvruchtigheyt, ofte, om sijne Godtvruchtigheyt wille, gelijck dit woordt eulabeia oock beteeckent. Doch het Griecx woordeken apo, dat is, van, ofte, uyt, en kan dese verklaringe niet wel lijden. |
| |
| 8 g Hoewel hy de Sone was, [nochtans] gehoorsaemheyt 19 geleert heeft uyt het gene hy heeft geleden: |
| g Philip. 2.6. |
| 19 D. ervaren heeft, wat het zy in sulcke benauwtheden hem selven den wille sijns Vaders in alles gehoorsamelick te onderwerpen. |
| |
| 9 Ende 20 geheylight zijnde is hy allen 21 die hem gehoorsaem zijn een oorsake der eeuwige salicheyt geworden: |
| 20 Ofte, vomaeckt geworden zijnde. Namel. in dese sijne gehoorsamheyt. Ofte, opgeoffert zijnde. Namel. aen het cruys door den eeuwigen Geest, gelijck de Apostel hier nae spreeckt capit. 9.14. Ofte, volkomelick ingewyet zijnde. Want alle dese beteeckenissen heeft dit Griecx woordt teleiotheis in sich. |
| 21 D. die in hem gelooven, ende volgens oock dit geloove met de andere deelen der gehoorsaemheydt vergeselschappen, gelijck de Schriftuere doorgaens oock het geloove de gehoorsaemheyt noemt, als den grondt van alle ware gehoorsaemheydt. Siet Ioan. 3.36. |
| |
| 10 Ende is 22 van Godt genaemt een Hooge-priester na de ordeninge Melchisedecks. |
| 22 Ofte, van Godt toegenaemt. Dat is, van Godt gestelt ofte geordineert. want dien Godt den name geeft dien geeft hy oock de sake selve. |
| |
| 11 23 Van den welcken wy hebben vele 24 dingen, ende swaer om verklaren, te seggen: 25 dewijle ghy 26 traegh om te hooren geworden zijt. |
| 23 N. Melchisedeck. Ofte, van welcke. N. sake. |
| 24 Gr. reden. |
| 25 In dese woorden geeft den Apostel reden van het gene hy geseght hadde, dat de saken die hy voor hadde te schrijven swaer waren om verklaren. Namel. niet soo seer ten aensien van de sake selve, als ten aensien van hare traecheydt: waerom hy haer hier mede tot opmerckinge verweckt. |
| 26 Ofte, trage in’t gehoor, ofte, van gehoor. |
| |
| 12 h Want ghy, daer ghy leeraers behoordet te zijn 27 van wegen den tijdt, hebt wederom van noode dat men u leere welcke 28 de eerste beginselen zijn der woorden Godts: ende ghy zijt geworden [als] die 29 melck van noode hebben, ende niet vaste 30 spijse. |
| h 1.Corinth. 3. versen 1, 2, 3. |
| 27 Ofte, ten aensien van den tijdt. Namel. dat ghy in de leere Christi geoeffent zijt. |
| 28 Gr. de elementen, ofte A. B. C. des beginsels, dat is, de eerste gronden ende fondamenten der Christelicke leere, welcke hy in het volgende capittel sal verhalen. Anders worden oock de Ceremonien des Ouden Testaments, daer de Hebreen lichtelick toe vervielen, ende altijdt in bleven hangen, de eerste beginselen der wereldt, ende swacke elementen ghenaemt. Galat. 4.9. Coloss. 2.8. om dat Godt daer door de selve als een A. B. C. tot de geestelicke leere der saligheyt hadde geleydet: van de welcke de Hebreen nu tot de saecke daer door beteeckent moesten voortgaen, ende daer in meer ende meer toenemen. |
| 29 De selve gelijckenisse gebruyckt den Apostel oock 1.Corinth. 3.2. om haer te doen verstaen hare traegheydt ende onwetenheydt in de saken der verborgentheden des Euangeliums, gelijck de volgende versen verklaren. |
| 30 Gr. voedsel. |
| |
| 13 Want een yegelick die der melck deelachtigh is, die is 31 onervaren in het woort der gerechticheyt: want 32 hy is een kindt. |
| 31 D. niet genoech onderwesen in de leere des Euangeliums, waerin de ware gerechtigheydt die in Godts oordeel bestaet, ende van ons ge-eyscht wordt, is geopenbaert. |
| 32 D. als een kindt. Namel. in wetenschap. Siet 1.Corinth. 14.10. Ephes. 4.14. |
| |
| 14 Maer 33 der volmaeckten is 34 de vast spijse, die 35 door de gewoonheyt 36 de sinnen geoeffent hebben, tot onderscheydinge beyde des goets ende des quaets. |
| 33 Dat is, der volwassene, gelijck 1.Corinth. 2.6. ende 14.20. Ephes. 4.13. |
| 34 D. oock de naeckte ende diepste verborgentheden ende leer-stucken van Godes woort, gestelt eensdeels tegen de eerste beginselen der leere, eensdeels tegen de Ceremonien, daer toe de Ioden, als kinderen, altijdt vervielen. |
| 35 D. door bequaemheydt die een mensche verkrijght door vele oeffeningen in eenige konste, ofte andere sake. |
| 36 Ofte, geoeffende sinnen hebben. Het Griecx woordt beteeckent de instrumenten door welcke de sinnen hare werckinghen doen ende geoeffent worden, als oogen, ooren, tongen, etc. waer door de inwendige instrumenten der ziele hier verstaen worden, als reden, verstant, wille, etc. welcke door de kracht des Geests verlicht ende vernieuwt zijnde, oock door de oeffeninge van Godts woordt dagelicks meer ende meer moeten gesterckt worden, om het quaet ende het valsche te konnen verwerpen, ende het goede ende de waerheydt te konnen aennemen. |
