Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Nae het gewoonlick opschrift des Briefs, 3 danckt den Apostel Godt over alle de geestelicke segeningen, daer mede wy van hem in Christo zijn gesegent. 4 namelick dat wy in hem van eeuwigheydt zijn uytverkoren. 5 dat wy in hem verordineert zijn tot de aen-neminge tot kinderen. 7 dat wy door sijn bloedt met Godt zijn versoent. 8 dat hy door het Euangelium ons heeft geroepen. 10 ende dat alle uytverkorene door hem in een zijn vergadert, beyde die in den hemel, ende die op de aerde zijn. 13 Dat oock de Epheseren, die in Christum gelooven, onder dese zijn, ende tot versekeringe daer van het pandt des Geests hebben ontfangen. 15 Bidt daer na Godt dat hy haer verstant hier in meer ende meer wil verlichten. 19 Ende door sijnen Geest haer laten gevoelen welcke de kracht zy sijner werckinge in allen desen. 20 die de selve is, waer door hy Christum van den dooden heeft verweckt, ende verheven tot sijner rechter-handt. 22 om een hooft te zijn sijner Gemeynte. |
| |
| 1 1 PAULUS een Apostel IESU CHRISTI, door den wille Godts, a den Heylighen die te Ephesen zijn, ende 2 geloovigen in Christo Iesu. |
| 1 Van dit geheel op-schrift Pauli siet d’aenteeck. op Rom. cap. 1. vers 1. 1.Cor. 1. versen 1, 2. |
| a Rom. 1.7. 1.Corinth. 1.2. 2.Corinth. 1.1. |
| 2 Desen laetsten tytel voeght hy daer by tot verklaringe van den eersten, namelick dat hy sodanige heylige verstaet, die door het gheloove ende Geest Christi zijn geheylight. Actor. 15. versen 8, 9. ende 1.Pet. 1.22. niet gelijck vele Ioden haer heylighe noemden, om datse uyterlick door de Ceremonien geheylight waren. Hebr. 9. versen 13, 23. |
| |
| 2 b Ghenade zy u ende vrede, van Godt onsen Vader, ende den Heere Iesu Christo. |
| b Galat. 1.3. 1.Petr. 1.2. |
| |
| 3 3 Gesegent zy c de Godt 4 ende Vader onses Heeren Iesu Christi, die ons gesegent heeft met 5 alle geestelijcke segeninge 6 inden hemel 7 in Christo. |
| 3 Het woort segenen wordt in dit vers op tweederley wijse genomen. Want de mensche segent Godt als hy hem looft ende danckt. Ende Godt segent den mensche, wanneer hy hem sijne genade ende weldaden bewijst. Beyde een Hebreeusche wijse van spreken. Ende siet hier de Apostel op de woorden des verbonts, in uwen zade sullen alle geslachten der aerde geseghent worden. Gen. 22.18. |
| c 2.Corinth. 1.3. 1.Petr. 1.3. |
| 4 Dat is, Godt, die de Vader is onses Heeren Iesu Christi. 1.Cor. 15.24. Ende wort van Paulo, ende andere Apostelen onder het Nieuwe Testament dese wijse van Godes benaminge gebruyckt, in plaetse dat in het Oude Testament Godt in sulcke segeningen genaemt wort de Heere, de Godt Israëls, ofte, de Godt Abrahams, Isaacs, ende Iacobs, met welcke Godt eerst sijn verbont hadde gemaeckt. Siet Luc. 1.68. |
| 5 D. allerley. |
| 6 Gr. in de hemelsche, ofte, overhemelsche. N. plaetsen, gelijck vers 20. ende cap. 2.6. Ende wordt hier door te kennen gegeven, dat Godt ons als uyt sijnen throon dese geestelicke segeningen heeft medegedeelt, ende datse daer toe dienen om ons in den Hemel gelucksaligh te maken. Matt. 5.12. 1.Pet. 1.4. Welcke segeningen hier na tot het 15 vers toe in’t bysonder worden verhaelt. |
| 7 N. als in ons hooft. Siet versen 22, 23. ende cap. 2.5, 6, 7. ende 4.15, 16. Siet oock Ioan. 1.16. Phil. 3.20. Ofte, om ons saligh te maken. |
| |
| 4 d Gelijck hy ons 8 uytvercoren heeft 9 in hem, 10 voor de grontlegginge der werelt, e op dat wy souden 11 heylich ende 12 onberispelijck zijn voor hem 13 in de liefde: |
| d Ioan. 15.16. 2.Tim. 1.9. |
| 8 Ofte, uytgelesen. N. uyt den gemeenen hoop der verdorvene menschen. Siet Ioan. 15. versen 16, 19. Rom. 8.29. 2.Thess. 2.13. 1.Pet. 1. versen 1, 2, etc. |
| 9 N. Christo als ons’ hooft, gelijck in’t voorgaende vers om ons den beelde sijns Soons gelijckformigh te maken. Ioan. 17.6. Rom. 8.29. Ofte, door hem. Ioan. 15. vers 16, 19. |
| 10 D. van eeuwigheyt, gelijck dese wijse van spreken alom genomen wort. Siet Ioan. 17. vers 24. 1.Petr. 1.20. Siet oock Psal. 90.2. Prov. 8.23 |
| e Luc. 1.75. Ephes. 5.27. Col. 1.22. 2.Tim. 1.9. Tit. 2.12. |
| 11 Hier onder wort oock het ware geloove verstaen, het welck nimmermeer sonder heyligheydt is, gelijck oock de heyligheydt ende liefde niet en kan zijn sonder het ware geloove: want door het geloove worden onse herten gereynight. Actor. 15.9. 1.Pet. 1.22. Ende dat wy oock uyt genade in Christo tot het geloove verkoren zijn, blijckt Actor. 13.48. Rom. 8.30. 2.Tim. 1.9. Iac. 2.5. |
| 12 D. niet alleen voor de menschen, gelijck de geveynsde somwijlen voor eenen tijdt oock zijn, maer oprechtelick als in Godts tegenwoordigheyt. Siet Genes. 17.1. Luc. 1.6. Ende is dese heyligheyt ende onberispelickheyt in desen leven wel oprecht, ende door de kracht van Godts Geest begonnen, maer sal in het toekomende leven eerst in allen deelen volmaeckt worden. Siet 1.Cor. 13.9. Ephes. 5.27. Phil. 3.12, etc. Doch is dese onse onvolkomene heyligheyt ende onberispelickheyt in Christo Iesu oock in dit leven Gode behagelick, ende als volkomen van hem aengenomen, om dat hy ons onse gebreken door het gheloove in Christo vergeeft, ende in Christo oversiet. Coloss. 2.10. Hebr. 13.21. 1.Petr. 2.5, etc. |
| 13 Dit verstaen sommige van de liefde daer ons Godt mede lief gehadt heeft, ende voegen het by ’t voorgaende woordt uytverkoren. Doch kan bequaemlick by de naeste woorden heyligh ende onstraflick gevoeght worden ende verstaen van onse liefde tegen Godt ende den naesten, waer in haer dese heyligheydt voornamelijck openbaert. Siet 1.Corinth. 13.1, etc. Galat. 5.6. |
| |
| 5 Die ons 14 te voren verordineert heeft tot aenneminge tot kinderen, door Iesum Christum 15 in hem selven, 16 na het welbehagen sijns willens, |
| 14 Namel. van eeuwigheydt, gelijck in het voorgaende vers Ende wordt hier ten aensien van ons het opperste eynde van onse verkiesinge tot heerlickheyt naerder uytgedruckt, namel. onse aenneminge tot kinderen ende erfgenamen Godts, ende mede erfghenamen Christi, waer van wy hier wel de beginselen ende verwachtinge hebben. Ioan. 1.12. Rom. 8.15. maer de volle besittinge van dit kindschap ende dese erve sullen wy hier namaels eerst ontfangen. siet Rom. 8.23. Gal. 4.5. Hebr. 9.15. 1.Ioan. 3.2. |
| 15 Ofte, tot hem selven. D. tot sijner eere, om sijns selfs wille, voor hem selven, aen hem selven. Want Godt de Vader heeft ons in Christo tot sijne kinderen ende erfghenamen verordineert. Rom. 8.17. |
| 16 D. niet uyt eenige onse verdienste ofte weerdigheyt, maer alleen na sijne onverdiende gunste, genade, ende believen. siet Rom. 9. versen 11, 12, 15, 16. ende 11.6. 2.Tim. 1.9. gelijck in ’t naevolgende vers oock verklaert wort. |
| |
| 6 17 Tot prijs der heerlickheyt sijner genade, door welcke hy ons 18 begenadight heeft f in den 19 Geliefden: |
| 17 D. op dat dese sijne heerlicke genade van ons gelooft ende gepresen werde: het welck is het opperste eynde van dese eeuwige ende genadige verkiesinge Godts. Rom. 9. vers 23. |
| 18 Ofte, aengenaem heeft gemaeckt. Namel. voor hem: gelijck dit woort Luc. 1.28. van de Maget Maria oock gebruyckt wordt. |
| f Matth. 3.17. |
| 19 Namel. Christo, sijnen gheliefden Sone. Matth. 3.17. |
| |
| 7 g 20 In welcken wy hebben 21 de verlossinge 22 door sijn bloedt, [namelijck] 23 de vergevinge der misdaden, na 24 den rijckdom sijner genade: |
| g Actor. 20.28. Coloss. 1.14. Hebr. 9.12. 1.Petr. 1.18. |
| 20 Namel. geliefden Sone Iesu Christo. Want gelijck wy van eeuwigheydt in hem sijn uytverkoren tot de saligheydt ende tot de middelen der saligheyt, gelijck in de dry voorgaende verssen geseght is: alsoo is oock de uytvoeringe van dit eeuwich voornemen Godts in hem ende door hem t’ sijner tijdt volbracht. |
| 21 Het Griecx woordt beteeckent eygentlick eene verlossinge die door betalinge van rantsoen ofte prijs geschiet. Siet Mat. 20.28. 1.Cor. 6.20. 1.Petr. 1.18, etc. |
| 22 Dat is, sijne bloedige offerande aen het cruyce volbracht. Hebr. 9.12, etc. |
| 23 Namel. welcke de eerste vrucht is van dese verlossinge voor de gene die de selve door het geloove haer toe-eygenen. Rom. 3. versen 24, 25. waer op de eeuwige saligheyt volgt. Rom. 8.30. |
| 24 Dat is, sijne over groote ende overvloedige genade. Rom. 2.4. Ephes. 2.7. |
| |
| 8 Met welcke hy 25 overvloedich is geweest over ons 26 in alle wijsheyt, ende 27 voorsichticheyt: |
| 25 Namel. wanneer hy ons door sijn Euangelium, ende door sijnen Geest sulcks heeft geopenbaert, gelijck in het 9 vers verklaert wordt. |
| 26 Dit verstaen sommige van de Wijsheydt Godts die hy gebruyckt in het uytdeelen van dese weldaden, maer wordt bequamelicker genomen voor de wijsheyt daer mede ons Godt begaeft door het Euangelium, namelick de kennisse van hem ende van Iesu Christo onsen Middelaer. Siet Ioan. 17.3. 1.Corinth. 1.24. ende 2.6, 7. |
| 27 Ofte, wetenschap, welcke is een deught waer door dese wijsheyt wel beleydt, ende gebruyckt wordt tot Godts eere, ende des naesten stichtinge. |
| |
| 9 Ons bekent gemaeckt hebbende h 28 de verborgenheyt sijns willens na sijn welbehagen, ’twelck hy 29 voorgenomen hadde in hem selven: |
| h Rom. 16.25. Ephes. 3.9. Col. 1.26. 2.Timoth. 1.9. Tit. 1.2. 1.Petr. 1.20. |
| 28 D. den heymelijcken raedt Godts van onse verlossinge door Christum, die geen mensche van natueren bekent is: ghelijck oock een deel daer van is het gene in het navolgende vers wordt verhaelt. Siet 1.Corinth. 2.8. Ephes. 3.9. Coloss. 1.26. 1.Timoth. 3.16, etc. |
| 29 Ofte, voorgestelt. dat is, sonder daer toe door yet buyten hem beweeght te zijn, ofte yet in de menschen voorsien te hebben, dat hem daer toe soude hebben konnen bewegen, maer heeft desen raedt alleen genomen uyt sijne eygene wijsheydt, genade, ende barmhertigheydt. Rom. 11. versen 26, 35. |
| |
| 10 Om 30 inde bedeelinge 31 van i de volheyt der tijden wederom alles 32 tot een te vergaderen in Christo, 33 beyde dat in den hemel is, ende dat op de aerde is: |
| 30 D. in, ofte tegen den tijdt der bedeelinge. Het Griecx woordt beteeckent eene sulcke bedeelinge als een huyshouder gebruyckt in het regeren van sijn huys, tot elcke saecke ende noodtdruft, den tijdt, persoonen, ende wijsen van doen ordinerende. Alsoo heeft Godt oock in sijn huys, dat is, in sijne Gemeynte, van den beginne der werelt, sekere persoonen, wijsen van doen, ende tijden geordineert, op de welcke ende door de welcke alles moest alsoo verricht ende geopenbaert worden. |
| 31 D. van den bestemden tijdt op welcken Godt besloten hadde sijnen Sone te senden, ende door sijn Euangelium oock de Heydenen tot de gemeynschap sijns Soons te roepen, soo wel als de Ioden. Siet Galat. 4.4. |
| i Genes. 49.10. Dan. 9.24. Galat. 4.4. |
| 32 Gr. tot een hooft, ofte, tot een hooft-somme by een te brengen. |
| 33 Daer door verstaen sommige de geloovige die alreede in den Hemel zijn, ende die noch op de aerde zijn. Andere vergelijcken dese plaetse met Coloss. 1. versen 16, 20. ende meynen dat door de gene die inden hemel zijn, verstaen moeten worden de Engelen inden hemel, die met de geloovige op aerden van alle tijden door Christum onder hem als een hooft zijn vergadert, ende met malkandren bevredight, ende alsoo tot een lichaem zijn geworden, die door de sonden der menschen te voren van malkandren als afgescheurt waren. Hebr. 12. versen 22, 23. Apoc. 19. vers 10. |
| |
| 11 34 In hem, in welcken 35 wy oock k een 36 erfdeel geworden zijn, wy 37 die te voren verordineert waren 38 na het voornemen des genen, die 39 alle dingen werckt na den raedt sijns willens. |
| 34 Namel. Christo, als ons’ hooft, gelijck te voren verklaert is. |
| 35 Namel. die uyt den Ioden tot Christum bekeert zijn, gelijck oock in het volgende vers verklaert wordt. |
| k Rom. 8.17. |
| 36 Ofte, een lot verkregen hebben. Namel. des Heeren in sijne Gemeynte. Ende schijnt hier de Apostel te sien op de uytdeelinge van de erve des landts Canaan door het lot onder de twaelf stammen Israels, die een schaduwe was ende voor-beeldt, van dese eeuwige erve door onsen rechten Iosua verkregen. Siet Num. 26.55, etc. ende 33.53. Iosu. 13.6. |
| 37 D. niet alle die het vleeschlick zaedt Abrahams waren, maer de kinderen der belofte. Rom. 9.8. ende die hy te voren uyt genade hadde verkoren onder dit volck. Rom. 11. versen 2, 5, 6, 7. |
| 38 D. niet om eenige weerdigheydt in ons, ofte om eenige onse wercken, maer uyt enckele genade. 2.Timoth. 1.9. Dit doet den Apostel daer by op dat de geloovige uyt de Ioden niet en souden meynen, dat yet in haer hadde geweest, meer dan in de Heydenen, waerom sy dese verordineringe ofte voorbeschickinge tot dese erve weerdigh waren. Siet Rom. 8.29, etc. |
| 39 Namel. die de saligheydt van Ioden ofte Heydenen aengaen, van de welcke hy hier spreeckt. Siet Phil. 2.13. Hoe wel het oock in het gemeyn waer is van alle andere dingen. Psal. 115.3. |
| |
| 12 Op dat wy souden zijn tot prijs sijner heerlickheyt, 40 die wy eerst in Christo 41 gehoopt hebben. |
| 40 N. uyt den Ioden, die desen voortocht van Godt was belooft. Siet Actor. 13.46. Rom. 15.8. |
| 41 N. door het geloove in hem. Want het geloove neemt de beloften aen, waer van de hope de vervullinge verwacht. Rom. 8. versen 24, 25. Hebr. 11.1. |
| |
| 13 42 In welcken 43 oock ghy [zijt], na dat ghy 44 het woordt der waerheydt, [namelick] het Euangelium uwer salicheydt gehoort hebt: in welcken ghy oock, 45 na dat ghy gelooft hebt, l zijt 46 versegelt geworden met den heyligen Geest 47 der belofte: |
| 42 N. Christo Iesu, gelijck te voren. |
| 43 Ofte, oock ghy zijt tot een erfdeel geworden. Want gelijck hy van de geloovige uyt den Ioden gesproken heeft vers 11, also spreeckt hy nu van de Heydenen, die mede een lot aen het erfdeel verkregen hebben. Siet Act. 26. versen 17, 18. |
| 44 Also wort het Euangelium genaemt, niet alleen om dat het de enckele waerheyt Godts is, ons extra-ordinaerlick van Godt tot onser saligheydt geopenbaert. Ioan. 17.17. maer oock om dat de waerheydt van alle de schaduwen des Ouden Testaments daer in vervult is. Siet Ioan. 1.17. |
| 45 Ofte, als ghy gelooft hebt. Want dese versegelinge des Geests geschiet door het geloove, ende op het geloove. Gal. 3.2. |
| l Rom. 8.15. 2.Corinth. 1.22. ende 5.5. Ephes. 4.30. |
| 46 Dese wijse van spreken is genomen van de menschen, die tot versterckinghe van eenige beloften versegelde brieven plegen te geven, ende dat menichmael met opdruckinghe van hare eygene wapen ofte beeldt. De beloften van de vergevinge onser sonden, van onse aenneminge tot kinderen, ende onse eeuwige erve, worden ons gedaen door’t Euangelium, ende worden door ’t geloove ons toege-eygent. De versegelinge des Geests, die daer by gevoeght wort, is de wedergeboorte ofte vernieuwinge van Godts Beelt in ons, waer mede hy onse zielen begaeft ende daer opdruckt, als wy in Christum gelooven, om ons meer ende meer te versekeren van de uytvoeringe van dese sijne beloften. 2.Cor. 1.21, 22, ende 3.18. Ende betuygt boven dien ’t selve aen ons’ gemoet, als met een Goddelicke insprake, waer over wy ooc Godt als onsen Vader durven aenroepen. Rom. 8.15. Gal. 4.6. ende roemen op de hope der heerlickheyt Godts. Rom. 5.2. ende 8.38, 39. |
| 47 D. die ons belooft is. Ofte, daer door de beloften Godts in ons worden versekert. |
| |
| 14 Die 48 het onder-pandt is van onse erfenisse, 49 tot m de vercregene verlossinge, tot prijs sijner heerlickheyt. |
| 48 Gr. Arrhabon, van welck woort siet 2.Cor. 1.22. ende 5.5. Siet oock Ephes. 4.30. Rom. 8.23. |
| 49 Gr. tot op de verlossinge der verkrijginge. D. tot de volle genietinge der verlossinge, die Christus ons verkregen heeft. Ofte tot de volle verlossinge van sijn verkregen, ofte eygen volck. 1.Pet. 2.9. |
| m Exod. 19.5. Deut. 7.6. ende 14.2. ende 26.18. Rom. 8.23. 1.Pet. 2.9. |
| |
| 15 n Daerom oock 50 ick gehoort hebbende het geloove in den Heere Iesu, dat onder u is, ende de liefde tot alle de heylige, |
| n Philip. 1.3. Colos. 1.3. 1.Thes. 1.2. 2.Thes. 1.3. |
| 50 N. niet alleen by u tegenwoordigh zijnde, maer oock nu afwesigh zijnde van u in dese mijne banden. Ephes. 6.20. |
| |
| 16 En houde niet op voor u te dancken, gedenckende uwer in mijne gebeden: |
| 17 Op dat de Godt onses Heeren Iesu Christi, de Vader der heerlickheyt, 51 u geve den geest der wijsheydt, ende der openbaringe, 52 in sijne kennisse: |
| 51 D. u geve dat ghy meer ende meer toeneemt in de wijsheyt door den Heyligen Geest. |
| 52 Ofte, met sijne kennisse, ofte, in sijne erkentenisse. want de rechte wijsheyt en bestaet niet alleen in de kennisse Gods, maer oock in de erkentenisse van sijne genade ende Majesteyt. |
| |
| 18 [Namelick] 53 verlichtede oogen uwes verstants, op dat ghy meught weten welcke zy 54 de hope van sijne roepinge, ende welcke 55 de rijckdom zy der heerlicheyt van sijne erfenisse 56 in de heylige: |
| 53 Dit siet op het voorgaende woordt u geve, Andere lesen verlicht te zijn nae de oogen uwes verstants. |
| 54 D. de gehoopte sake, die in de volgende woorden wort verklaert. Siet 1.Petr. 1.3, 4. |
| 55 D. de overvloedigheyt, gelijck vers 7. |
| 56 D. ware geloovige. Want den anderen en gaet dese erve niet aen. |
| |
| 19 Ende welcke de uytnemende grootheyt 57 sijner cracht zy, aen ons die gelooven, o na de werckinge der sterckte sijner macht, |
| 57 N. waer door wy nu zijn wedergeboren, ende daer in wy meer ende meer worden gesterckt, tot dat wy door de selve kracht na ziele ende lichaem hier namaels ten vollen sullen verlost ende verheerlickt worden. Want de Apostel en begeert niet alleen dat sy dit weten, maer oock dat sy nae sijn exempel Godt bidden, dat die kracht in haer meer ende meer geopenbaert mach worden, welcke kracht van hem met seer treflicke woorden wort verheven. |
| o Col. 2.12. |
| |
| 20 58 Die hy gewrocht heeft in Christo, als hy hem uyt de dooden heeft op geweckt: p ende heeft [hem] 59 geset tot sijne rechter-[handt] inden hemel. |
| 58 Dit voeght den Apostel daer by, om dat van de opstandinge ende verheerlickinge Christi onse wedergeboorte ende verheerlickinge oock hanght: ende om dat de selve macht, die in Christo als ons’ hooft dit werck gewroght heeft, in ons als sijne ledematen oock werckt, niet alleen de toekomende opweckinge uyt den dooden, maer oock de opweckinge uyt den geestelicken doot der sonden, gelijck verklaert wort in’t volgende cap. versen 1, 4. Siet oock Rom. 6.4. ende 8.11. Phil. 3.21. 1.Petr. 1.3. ende 2.1, 3. |
| p Psal. 110.1. Act. 2.34. 1.Cor. 15.25. Coloss. 3.1. Hebr. 1.3. ende 10.12. 1.Petr. 3.22. |
| 59 Door het setten tot de rechter-hant Godts wort verstaen, dat Godt hem verhooght heeft tot de hoochste macht ende heerlickheydt: by gelijckenisse genomen van Princen ende Coningen, die op haren throon sitten, ende aen hare rechter-handt setten die de machtighste ende grootste naest haer is in het rijck. Siet Psal. 45.10. Matth. 20.21. gelijck dit alsoo verklaert wort Hebr. 1.3. ende 8.1. ende 1.Corinth. 15.25. vergeleecken met Psal. 110.1. |
| |
| 21 60 Verre boven alle Overheyt, ende Macht, ende kracht, ende heerschappie, ende 61 allen naem die genaemt wort, niet alleen in dese wereldt, maer oock 62 in de toekomende: |
| 60 Dese tytelen en worden niet alleen den Oversten ende Machten in dese werelt gegeven, maer oock den Engelen in den Hemel. Col. 1.16. boven alle welcke Christus, selfs nae sijne menschelicke natuere, verre is verheven. |
| 61 N. van hoogheyt ende heerlickheyt. |
| 62 Dit verstaen sommige van het rijcke der hemelen, ofte van den staet der hemelsche schepselen: doch dewijle desen staet nu oock tegenwoordigh is, soo wort het beter genomen voor den staet aller schepselen oock na de voleyndinge deser werelt, wanneer de geloovige sullen verheerlickt worden, ende Christus nochtans, oock na sijne menschelicke natuere, als het hooft, verre boven alle schepselen sal verheven blijven. Siet Luc. 1. versen 32, 33. Apocal. 5.13. ende deurgaens. |
| |
| 22 q Ende heeft 63 alle dingen 64 sijnen voeten onderworpen, ende heeft hem der Gemeynte gegeven 65 tot een hooft boven alle dingen: |
| q Psal. 8.7. Matth. 28.18. 1.Cor. 15.27. Hebr. 2.8. |
| 63 D. oock selfs die vremt zijn, jae vyanden zijn van sijne Gemeynte. 1.Cor. 15.25, 26. |
| 64 D. onder sijne macht ende gebiedt. Mat. 28. vers 28. |
| 65 N. niet alleen om die te regeren, maer oock om haer te beschermen, ende haer het geestelick leven ende beweginge te geven, gelijck het hooft aen de leden doet. Siet Ephes. 4. versen 8, 10, etc. Col. 2. versen 10, 19. |
| |
| 23 r Welcke sijn lichaem is, [ende] de 66 vervullinge des genen die alles in allen vervult. |
| r Rom. 12.5. 1.Cor. 12.27. Ephes. 4.16. ende 5.23. |
| 66 D. waer door Christus als een volmaeckt persoon gestelt wordt, bestaende uyt het hooft ende sijn lichaem: gelijck het woort Christus voor beyde somwijlen wordt genomen. Siet 1.Corinth. 12. versen 12, 13. om dese nauwe vereeninge die tusschen beyden is. |
