Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 D’Apostel verhaelt dat hy te Ierusalem met de voornaemste Apostelen, Iacobo, Petro, ende Ioanne over sijne Leere hadde ghehandelt, ende dat sy de selve in alle deelen hadden voor goet gekent, sonder daer yet af ofte toe te doen. 3 dat hy tegen de valsche broeders Titum hadde verdedight, dat hy niet en soude besneden worden. 7 Dat d’Apostelen, tot een teecken van eenigheyt inde Leere, hem ende Barnabe de rechter-hant der gemeynschap hebben gegeven. 9 met bedingh, dat sy onder de Heydenen, ende d’andere Apostelen onder de Ioden souden prediken. 10 alleen datse voor de arme Ioden by de Heydenen souden sorgen. 11 Betuyght oock dat hy daer na te Antiochien, den Apostel Petrum bestraft heeft, om dat hy te voren onder de Heydenen de Christelicke vryheyt ghebruyckt hebbende, ’t selve om eeniger Ioden wille naliet, ende alsoo met sijn exempel de Heydenen tot het Iodendom bracht. 15 Daer na bewijst hy dat de mensche niet en wordt gerechtveerdight door de wercken der Wet, maer uyt het geloove Christi, 17 ende dat Christus daer mede niet gestelt en wort een dienaer der sonde. 19 Overmidts het geloove in Christum oock leert ende vereyscht de doodinge der sonden ende een nieuw leven. ende bewijst voorders so de gerechtigheydt uyt de Wet ware, dat Christus te vergeefs soude gestorven zijn. |
| |
| 1 DAerna ben ick, 1 na veertien jaren, 2 wederom a na Ierusalem 3 opgegaen met Barnaba, oock 4 Titum mede genomen hebbende. |
| 1 Namel. boven de dry jaren die hy in Arabien geweest is. Galat. 1.18. zijnde 17 jaren nae sijne bekeeringhe: ende het 51 jaer na Christi geboorte. |
| 2 De Apostel is nae sijne bekeeringe etlicke mael nae Ierusalem gegaen: eerst als hy weder uyt Arabien nae dry jaren gekomen was Gal. 1.18. Actor. 9.26. daer nae brengende met Barnaba de collecte tot Ierusalem. Actor. 11.30. ende 12.25. ende als hy van de Gemeynte van Antiochien gesonden wiert met Barnaba tot de Synode van Ierusalem. Actor. 15.2. wederom Actor. 18.18. ende eyndelick om der belofte wille, ende om de collecte daer te brengen, wanneer hy daer gevangen wiert. Actor. 21.15. Het schijnt dat de Apostel hier spreeckt van de reyse, als hy nae den Synodum wiert gesonden, die gehouden is in het seventiende jaer nae sijne bekeeringe. |
| a Actor. 15.2. |
| 3 Soo spreeckt de Schrift, als men nae Ierusalem toe reyst, om datse in de hoochte op bergen lagh: gelijck daer tegen die van Ierusalem quamen, worden geseght af te komen ofte gaen. Siet Marc. 3.22. Actor. 18.22. |
| 4 Siet van hem Tit. 1.3. Dese schijnt hy mede genomen te hebben noch onbesneden zijnde, om alsoo in hem te toonen voor de valsche broeders de vryheydt van de Wet der Ceremonien. |
| |
| 2 Ende ick ginck op, b 5 door een openbaringe, ende 6 stelde 7 haer het Euangelium voor, dat ick predike onder de Heydenen: ende 8 in’t bysonder den genen die 9 in achtinge waren, op dat ick niet eenichsins 10 te vergeefs en soude 11 loopen, ofte geloopen hebben. |
| b Actor. 19.21. |
| 5 Namel. Godts, die door sijnen Geest, ende in gesichten Paulo allesins openbaerde waer hy sijnen dienst wilde gebruycken. Siet Actor. 13.2. ende 16.7, 10. ende 18.9. ende 19.21. ende 22.17. ende 23.11. |
| 6 Het Griecx woordt beteeckent yemant enige saecke met onderlinge tsamen-redinge verhalen. |
| 7 Namel. den Apostelen ende Leeraers, die te Ierusalem waren. Dit geschiedde in het openbaer voor alle. |
| 8 Namel. om alsoo te beter gelegentheyt te hebben om mijne leere van my te verstaen ende hare over een stemminge met my te betuygen. |
| 9 N. van wegen hare gaven ende aensien in de Gemeynte, ouderdom, ofte andersins: ende volgens dien de bequaemste waren om daer van te oordeelen. Dese worden ghenoemt vers 9. |
| 10 D. sonder vrucht te doen onder de Heydenen, het welck soude geschiet zijn indien hy de lasteringen der valsche broeders niet en hadde hier mede wederlegt ende te niete gedaen. |
| 11 D. den dienst des Euangeliums volbrengen. Een gelijckenisse van de gene die om strijdt loopen in een loop-baen om den prijs te gewinnen. 2.Tim. 4.7. |
| |
| 3 c Maer oock Titus die met my was, 12 een Grieck zijnde, en wierdt niet 13 genoodsaeckt hem te laten besnijden. |
| c Actor. 16.3. 1.Corinth. 9.21. |
| 12 D. van Heydensche ouders geboren, ende onbesneden. |
| 13 N. door de Apostelen, die te Ierusalem waren, also sy oock verstonden dat de Besnijdenisse nu afgedaen was. Doch waerom even-wel Paulus Timotheum heeft laten besnijden, Siet Act. 16.3. |
| |
| 4 d 14 Ende [dat] om der 15 ingecropene 16 valsche broederen wille, die 17 van by zijden ingecomen waren om te 18 verspieden 19 onse vryheyt, die wy 20 in Christo Iesu hebben, op dat sy ons souden 21 tot dienstbaerheyt brengen. |
| d Actor. 15.24. |
| 14 D’Apostel geeft hier reden, waerom hy Titum niet en wilde laten besnijden, op dat de valsche broeders, die de besnijdenisse noch noodigh hielden ter saligheydt, Actor. 15.1. in hare dwalinge niet en souden gestijft, maer de Christelicke vryheydt te beter bekent worden. |
| 15 D. die haer met bedroch ende veynsinge tot de Gemeynte der geloovige begeven hadden. |
| 16 D. dragende wel den name van broeders ende geloovige, maer in der daedt zijnde vyanden van de salighmakende leere. |
| 17 D. met geveynsde nedrigheydt ende belijdenisse bedecktelick in geslopen in de Gemeynte. |
| 18 Namel. ten quaden, om heymelick te vernemen of sy niet eenige oorsake en souden connen vinden om ons te lasteren. |
| 19 N. van de Wet der Ceremonien, waer onder oock de Besnijdenisse was, om daer uyt oorsake te nemen van ons te lasteren. |
| 20 D. door Christum ons verkregen, als het gene door de Ceremonien afgebeelt was, in hem en door hem vervult is. Coloss. 2.17. |
| 21 D. dat wy de Christelicke vryheydt verlatende ons het jock der Ceremonien, als ter saligheydt noodigh, souden onderwerpen. |
| |
| 5 Den welcken wy oock 22 niet een uyre en hebben 23 geweecken 24 met onderwerpinge, 25 op dat de waerheyt des Euangeliums by u soude verblijven. |
| 22 Den swacken Ioden hebben de Apostelen eenen tijdt lanck toe-gegeven in het onderhouden der Ceremonien, om haer te gewinnen 1.Corinth 9. versen 20, 22. ende allenskens te brenghen tot kennisse van de Christelicke vryheyt: maer dese valsche broeders en hebben’se den minsten tijdt niet willen wijcken ofte toe-geven, om haer in hare dwalingen ende herdneckicheydt niet te stijven. |
| 23 Een gelijckenisse genomen van kamp-vechters, ofte worstelaers, die hare partye sterckelick wederstaen, ende niet en wijcken. Siet de waerheydt van dit segghen Actor. 15. versen 1, 2, etc. |
| 24 D. dat wy haer souden onderdanich zijn, ofte ons haer onderwerpen in het onderhouden der Ceremonien. |
| 25 D. dit en hebben wy niet gedaen uyt hardtneckigheyt ofte twistgierigheyt, maer om de suyverheyt der leere des Euangeliums tegen haer te verdedigen ende staende te houden in de Gemeynten, voornamelick van Galatien. |
| |
| 6 Ende van 26 de gene die geacht waren wat te zijn, 27 hoedanige sy eertijts waren, 28 en verschilt my niet: e 29 Godt en neemt den persoon des menschen niet aen: want die geacht waren 30 en hebben my niets toegebracht. |
| 26 D. de andere Apostelen, die met recht by de Gemeynten in groote achtinge zijn. |
| 27 D. wat sy geweest zijn, eer’se tot Apostelen geroepen waren. Ofte, wat voordeelen sy voor my gehadt hebben eer ick tot een Apostel ben geroepen geweest. |
| 28 D. daer en is my niet aen gelegen. Ofte, daer en sie ick niet op. Ofte, dat en verschilt niet van mijn doen ende leeren. |
| e Deut. 10.17. 2.Paral. 19.7. Iob 34.19. Actor. 10.34. Rom. 2.11. Ephes. 6.9. Coloss. 3.25. 1.Petr. 1.17. |
| 29 Van dese wijse van spreken siet Matth. 22.16. Actor. 10.34. dat is, in saecken van waerheydt en siet Godt niet op eenige uyterlicke voordeelen ofte aensien der gene die de waerheydt leeren, maer alleen op de sake selve. |
| 30 Namel. aengaende de leere des Euangeliums, dat ick van haer yet soude gheleert hebben, het welck my de Heere Christus selve niet en soude geopenbaert hebben. |
| |
| 7 Maer 31 daer-en-tegen als 32 sy sagen dat my het Euangelium 33 der Voorhuydt 34 toebetrouwt was, gelijck Petro 35 der Besnijdenisse: |
| 31 D. sy en hebben niet alleen in mijne leere niet berispt, maer oock daer en tegen de selve voor goet ende oprecht gekent. |
| 32 D. bekenden, verstonden, gelijck vers 9. |
| 33 D. der Heydenen die onbesneden sijn vers 8. Siet Rom. 2.26. ende 3.30. ende 4.12. Namel. om het selve voornamelick onder haer te prediken. |
| 34 Namel. van Christo selve ende Godt den Vader. gelijck cap. 1.1. |
| 35 D. der besnedene Ioden, om het selve onder haer te prediken. Siet Rom. 3.30. ende 15.8. |
| |
| 8 (36 Want 37 die in Petro crachtelijck wrocht tot het Apostelschap der besnijdenisse, f die wrocht oock crachtelijck 38 in my 39 onder de Heydenen.) |
| 36 De Apostel wijst hier aen, waer uyt de Apostelen gesien ende bekent hebben dat hem het Euangelium was toe betrouwt. Namel. uyt de crachtige werckinge Godts door sijne predicatie tot bekeeringe der Heydenen. |
| 37 Namel. de Heere Christus, die den dienst Petri vergeselschapt heeft met de krachtige werckinge sijnes Geests. |
| f Actor. 9.15. ende 13.2. ende 22.21. Galat. 1.16. Ephes. 3.8. |
| 38 Ofte, door my, dat is, door mijnen dienst. |
| 39 Namel. tot harer bekeeringe. |
| |
| 9 Ende als 40 Iacobus, ende 41 Cephas, ende 42 Ioannes, die geacht waren 43 pilaeren te zijn, 44 de genade die my gegeven was bekenden, gaven sy my ende Barnabe 45 de rechter-[handt] der gemeynschap, op dat 46 wy tot de Heydenen, ende 47 sy tot 48 de Besnijdenisse [souden gaen]. |
| 40 Siet van hem Galat. 1.19. |
| 41 D. Petrus, Siet van desen naem Matth. 16.18. ende Ioan. 1.43. |
| 42 Namel. de sone Zebedei, een broeder van Iacobus de Groote, die van Herodes is onthalst. Actor. 12. capit. Siet van hem Matth. 4.21. ende 10.2. ende 17.1. |
| 43 Namel. soo van het geselschap der Apostelen, als der Gemeynte, om datse door haren dienst de waerheyt des Euangeliums stantvastelick voor stonden ende staende hielden, ende in ’t bysonder in grooten aensien waren by de Gemeynte, als een cieraet der selve. Siet Ier. 1.18. Apoc. 3.12. |
| 44 Namel. des Apostelschaps, Rom. 1.5. Ofte, de werckingen ende vruchten der genade. Ofte, de gaven, als daer waren met vremde talen te spreken, prophetie, wonderwercken, ende diergelijcke. |
| 45 Namel. tot een teecken ende versekeringe, datse erkenden dat wy met haer gemeynschap hadden soo in den dienst van het Apostelschap, als in de suyverheydt der leere des Euangeliums. |
| 46 Namel. Ick ende Barnabas. |
| 47 Namel. Petrus ende de andere twee Apostelen. |
| 48 D. tot de besnedene Ioden. Siet vers 7. |
| |
| 10 Alleenlijck dat wy 49 den armen souden gedencken: g het welck selve ick oock 50 beneersticht hebbe te doen. |
| 49 Namel. om voor haer een collecte onder de Gemeynten uyt de Heydenen te versorgen. |
| g Actor. 11.30. ende 24.17. Rom. 15.25. 1.Corinth. 16.1. 2.Corinth. 8.1. ende 9.1. |
| 50 Dit blijckt doorgaens oock in sijne Sendt-brieven, ende voornamelick Rom. 15.27. 1.Cor. 16.1. 2.Corinth. 9.1. |
| |
| 11 Ende doe Petrus tot 51 Antiochien gecomen was, wederstondt ick hem 52 in het aengesicht, om dat hy 53 te bestraffen was. |
| 51 Siet van dese stadt Actor. c. 11. vers 19. |
| 52 Dat is, in sijne ende aller teghenwoordigheydt, gelijck vers 14 verclaert wordt, Siet oock 2.Cor. 10.1. |
| 53 Dat is, verdiende bestraft te worden. |
| |
| 12 Want eer sommige 54 van Iacobo gecomen waren, 55 at hy mede 56 met de Heydenen: maer doe sy gecomen waren 57 ontrack hy [hem], ende scheydde hem selven af, 58 vreesende de gene 59 die uyt de Besnijdenisse waren. |
| 54 Waerom Iacobus dese nae Antiochien gesonden hadde is onseker: sommige meynen om te laten vernemen nae den staet der Gemeynte aldaer, ofte yet den Apostelen daer zijnde, te kennen te geven. |
| 55 N. allerley spijse, oock die in het Oude Testament verboden was, volgende de Christelicke vryheyt, waer van hy door een hemelsch gesichte versekert was. Actor. 10 cap. soo dat hy daer aen wel dede. |
| 56 Namelijck, die tot Christum bekeert waren, ende het jock der Ceremoniale Weet noyt en waren onderworpen geweest. |
| 57 D. en wilde hy met de geloovige heydenen niet meer eten, daer mede veynsende als of hy verstont, dat het eten van allerley spijse den Christenen ongeoorloft soude zijn: waer aen hy seer qualick dede, gelijck in het volgende blijckt. |
| 58 Dat is, vreesende dat hy dese Ioden daer mede souden oorsaeck geven om qualick van hem te spreken. Siet diergelijck Actor. 11.2. |
| 59 D. de Ioden die tot de Christelijcke Religie bekeert waren, ende noch onderhielden het onderscheyt der spijsen, volgende de Wet der Ceremonien, van de afdoeninge der selve noch niet ten vollen onderricht zijnde. |
| |
| 13 Ende oock 60 de andere Ioden 61 veynsden met hem: alsoo dat oock 62 Barnabas mede afgetrocken wiert door hare veynsinge. |
| 60 Namel. die Christenen geworden waren, ende die de Christelicke vryheyt eenighsins geleert ende gebruyckt en hadden. |
| 61 De Apostel noemt dese daedt Petri tweemael in dit vers een veynsinge, welcke is als yemant anders doet ofte spreeckt, dan hy in sijn hert ofte gemoet gevoelt: het welck nimmermeer geoorloft is te doen. Dit deden oock dese Ioden door het exempel van Petrus verleydt zijnde. |
| 62 Van desen siet Actor. 11 versen 22, 30. ende 13.1, 2. ende 15.2. |
| |
| 14 Maer als ick sagh dat sy 63 niet recht en wandelden 64 na de waerheyt des Euangeliums, seyde ick tot Petrum 65 in aller tegenwoordicheyt, h Indien ghy, die een Iode zijt, 66 na Heydensche wyse leeft, ende niet na Ioodsche wijse, waerom 67 noodsaeckt ghy de Heydenen 68 na de Ioodsche wijse te leven? |
| 63 Gr. de voeten niet recht en stelden, Dat is, gelijck als hinckten, niet recht uyt en gingen om tot het perck ende eynde der Christelicker leere te komen. 1.Reg. 18.21. Hebr. 12.13. |
| 64 D. na de suyverheyt: Nae de ware Leere des Euangeliums, aengaende de Christelicke vryheyt. |
| 65 N. overmits hy opentlick voor allen sondighde, ende ergernisse gaf. 1.Tim. 5.20. |
| h Actor. 10.28. |
| 66 D. allerley spijse voor desen gegeten hebt, gelijck de Christenen uyt de Heydenen bekeert oock doen, volgende de Christelicke vryheyt. Vers 12. |
| 67 N. met uw quaet exempel, ’t welck haer nootsakelick moet bewegen om na te volgen: ofte om dat ghy de selve voor geen rechte Christenen en schijnt te erkennen, soo sy, gelijck ghy, haer de Wet de Ceremonien niet en onderwerpen. |
| 68 N. de Wet der Ceremonien te onderhouden: het welck de Ioden in het Oude Testament deden, ende den bekeerden Ioden, die de Christelicke vryheydt noch niet en verstonden, voor eenen tijt noch toegelaten wiert, als een middel-matige sake, om der stichtinge wille. Maer aengaende de gene, die uyt de Heydenen bekeert waren, is in de Synode van Ierusalem goet gevonden, dat men haer daer mede niet en soude beswaren. siet Actor 15. versen 10, 28. |
| |
| 15 69 Wy zijn 70 van nature Ioden, ende 71 niet sondaers uyt de Heydenen: |
| 69 Ofte, wy Ioden van natuere, ende niet sondaers uyt de Heydenen, wetende, etc. wy. N. ick ende oock ghy Petre. Want de Apostel verhaelt hier noch hoe hy Petrum heeft aengesproken. |
| 70 D. van afkomste ende geboorte. Rom. 2.17, 28. ende over sulcks gheboren onder de Wet der Ceremonien. |
| 71 Dat is, niet van Heydensche afkomste, welcke afgoden-dienaers waren ende groote sondaren, vremt van het Verbondt Godts. Siet Ephes. 2.11. De Apostel wil seggen, naedemael wy Apostelen, die Ioden zijn, onse rechtveerdighmakinge niet en soecken in de wercken der Wet, maer in den gheloove Christi, soo moetmen veel min de Heydenen leeren, ofte noodtsaken hare rechtveerdigheydt te soecken in de onderhoudinge der Wet. Rom. 3.9. |
| |
| 16 i [Doch] 72 wetende dat 73 de mensche niet 74 gerechtveerdicht en wort uyt de wercken 75 der Wet, 76 maer 77 door het geloove Iesu Christi, 78 so hebben wy oock in Christum Iesum gelooft, op dat wy souden gerechtveerdicht worden uyt het geloove Christi, ende niet uyt de wercken der Wet: k 79 daerom dat uyt de wercken der Wet 80 geen 81 vleesch en sal gerechtveerdight worden. |
| i Actor 13.38. Rom. 3.28. ende 8.3. Hebr. 7.18. |
| 72 D. om dat wy het sekerlick weten. |
| 73 Wie, ofte hoe heylich hy oock soude mogen zijn. |
| 74 Wat het zy geveerdight te worden, siet in de aenteeckeninge op Rom. 3.20. |
| 75 Namel. Mosis, soo der Zeden als der Ceremonien. |
| 76 Ofte, dan, gelijck Matth. 12.4. 1.Corinth. 7.17. Galat. 1.7. Apoc. 21.27. dat is, alleen door den geloove, gelijck de volgende woorden dat klaerlick mede brengen. |
| 77 D. als wy met een oprecht ende levende geloove de gerechticheyt Christi aennemen. Rom. 3. versen 24, 28. |
| 78 Dat is, dit is de oorsaecke waerom wy Apostelen Christum met waren geloove aengenomen hebben. Want hadden wy door de Wet konnen gerechtveerdight worden, soo en souden wy niet behoeft hebben tot Christum te gaen. |
| k Rom. 3.20. Gal. 3.11. |
| 79 Dit bewijs is genomen uyt de Schriftuere des Ouden Testaments. Psal. 143.2. |
| 80 Gr. niet en sal gerechtveerdight worden alle vleesch. Dat is, geen vleesch, een Hebreeusche wijse van spreken. gelijck Psal. 143.2. Rom. 3.20. |
| 81 D. mensche. Siet Genes. 6.12. Iesai. 40.6. |
| |
| 17 82 Maer indien wy, die in Christo soecken gerechtveerdicht te worden, oock selve 83 sondaers bevonden worden, 84 is dan Christus 85 een dienaer der sonde? 86 Dat zy verre. |
| 82 Hier spreeckt de Apostel nu voorders de Galaten aen, ende beantwoort een tegenwerpinge, die’se tegen de voorgaende Leere souden mogen voorwerpen: Namel. dat de selve den mensche sorgeloos maeckt, tot sondigen aenleydt, ende dat alsoo Christus den menschen in het sondigen soude stijven. Van dese tegenwerpinge siet oock Rom. 3.31. ende 6.1, 2, 3. |
| 83 D. noch dagelicks sondigen. |
| 84 D. en sal daer uyt niet volgen dat dan Christus, etc. |
| 85 D. dat dese leere van de rechtveerdighmakinge des menschen sonder de wercken der Wet, alleen door den geloove Christi, dienen sal ende oorsaecke den menschen sal geven om te vryer te sondigen. |
| 86 Siet de aenteeck. op Rom. 6.2. |
| |
| 18 Want indien ick, 87 ’tgene ick afgebroken hebbe, 88 dat selve wederom opbouwe, so stelle ick my selven tot een 89 overtreder. |
| 87 N. door mijne ernstige ende geduerige vermaninghen om de sonden te vlieden. |
| 88 N. door een leere, die sulcke vermaningen soude krachteloos maken, ende de menschen tot sondigen verwecken. |
| 89 N. van Godts bevel, ende van de wetten der oprechtigheyt, die in een getrouw Leeraer behoort te wesen. |
| |
| 19 l 90 Want ick ben 91 door de Wet 92 der Wet gestorven, m op dat ick 93 Gode leven soude. |
| l Rom. 7.4. |
| 90 Dat dese leere des Apostels uyt haer selven de menschen tot sondighen niet en verweckt bewijst hy met sijn eygen exempel, voor-by gaende de exemplen van andere, om dat het kan ghebeuren, dat dese leere van sommige wel daer toe misbruyckt soude worden. Doch het gene hy van hem selven seght, is oock waer in alle ware geloovighe. |
| 91 Dat is, door den dienst der Wet. |
| 92 Dat is, ick hebbe door de Wet geleert, dat ick een groot sondaer ben, nae de Wet den vloeck ende doodt onderworpen, ende dat de gerechtigheyt, die de Wet eyscht, in my niet en is, ende volgens dien dat de Wet my in de doot laet. |
| m Rom. 14.7. 2.Corinth. 5.15. 1.Thess. 5.10. Hebr. 9.14. 1.Petr. 4.2. |
| 93 D. een nieuw ende heyligh leven soude leyden, dat Gode behagelick is, volgens sijne geboden: ende over sulcks niet der sonde. Siet Rom. 6.11. |
| |
| 20 Ick ben 94 met Christo gecruyst. Ende 95 ick leve, [doch] 96 niet meer ick, 97 maer Christus leeft in my: ende ’t gene ick nu 98 in het vleesch leve, 99 dat leve ick door het geloove des Soons Godts, n die my lief gehadt heeft, ende hem selven voor my 100 overgegeven heeft. |
| 94 Hoe dit te verstaen is, siet Rom. 6.6. alwaer het selve geseght ende naerder verklaert wordt. |
| 95 Namel. nu waerlick een geestelick leven. |
| 96 Namel. soodanigh als ick was voor mijne bekeeringe ende wedergeboorte. |
| 97 Namel. door sijnen Heyligen Geest, door welcken hy my geleydt in de wegen Godts, ende my vruchtbaer maeckt tot goede wercken. |
| 98 D. in dit mijn natuerlick leven: het welck hy onderscheyt van het geestelick. |
| 99 D. hoe wel ick mijne swackheden in dat selve vleesch hebbe, soo geloove ende vertrouwe ick dat de Sone Godts voor de selve door sijn doodt voldaen heeft: die my oock door sijnen Geest levendigh maeckt. |
| n Galat. 1.4. Ephes. 5.2. Tit. 2.14. |
| 100 N. in den doodt. Rom. 4.25. |
| |
| 21 Ick en doe 1 de genade Godts niet 2 te niete. Want o indien de rechtveerdicheyt door de Wet is, so is dan Christus 3 te vergeefs gestorven. |
| 1 N. die my door Christum geschiet is, daer van hy in het voorgaende vers gesproken heeft. |
| 2 Het welck geschiet, wanneermen niet en gelooft, dat Christus volkomelick onse gerechtigheyt is. |
| o Hebr. 7.11. |
| 3 Ofte, om niet, dat is, sonder oorsaecke, reden, noodt, ofte vrucht. Ioan. 15.25. |
