Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Paulus beginnende in den Raedt sijne verantwoordinge, wort door bevel des Hoogen-priesters geslagen. 3 waer over hy den selven ernstelick bestraft, niet wetende dat hy de Hooge-priester was. 6 Ende also een deel van den Raedt Sadduceen waren, verklaerde hy dat hy een Phariseer was, ende om de opstandinge uyt den dooden geoordeelt wierdt. 7 waer over de Phariseen ende Sadduceen in twist geraecken, ende hy wordt van de Phariseen onschuldigh verklaert. 11 Wort van den Heere aengesproken ende getroost. 12 Veertigh mannen verbinden haer selven met eenen vloeck, niet te sullen eten noch drincken tot datse hem gedoodt hebben. 16 ’t welck Paulus door sijn susters sone verneemt, ende den Oversten bekent maeckt. 23 Die hem des nachts, door krijghs-knechten geleydt zijnde, na Cesareen tot Felix den Stadt-houder sendt, met eenen brief, waer in de sake verhaelt wort. 34 Felix den brief gelesen hebbende, doet Paulum in ’t Richt-huys Herodis bewaren. |
| |
| 1 ENde Paulus de oogen op den Raedt houdende, seyde, Mannen broeders a ick hebbe 1 met alle goede conscientie 2 voor Godt gewandelt tot op desen dagh. |
| a Actor. 24.16. |
| 1 Namel. niet alleen in het Christendom, maer oock in het Iodendom, want hy doe oock Godt oprechtelick sonder geveynstheydt hadde gedient nae de kennisse die hy hadde, hoe wel hy de Christenen daer na uyt onverstant hadde vervolght. Siet voorder 2.Timot. 1.3. |
| 2 Ofte, Godt gedient. Het Griecx woort beteeckent eygentlick in eenige stadt als een goede Overheydt, ofte als een goet burger hem dragen. Siet oock Philip. 1.27. ende 3.20. |
| |
| 2 b Maer de Hoogepriester Ananias beval de gene die by hem stonden, dat sy hem op den mondt souden slaen. |
| b 1.Reg. 22.24. Ierem. 20.2. Ioan. 18.22. |
| |
| 3 Doe seyde Paulus tot hem, Godt sal u slaen, 3 ghy gewittede wandt: c Sit ghy oock om my te oordeelen na de Wet, ende beveelt ghy 4 tegen de Wet dat men my sal slaen? |
| 3 D. ghy geveynsde, die ghy wel een Priesterlick kleedt hebt, maer een wreet ende onrechtveerdich herte. Siet Matt. 23. versen 27, 28. ende dese woorden Pauli en moeten niet genomen worden voor schelt-woorden Mat. 5.22. ofte woorden van wraeck-giericheydt, ofte van vergeldinge van quaedt met quaet, maer voor een ernstige bestraffinge van desen mensche, ende voor een vrymoedige aensegginge van Godts oordeel over hem. Siet diergelijcke 2.Timot. 4.14. |
| c Deut. 17.9. |
| 4 Gr. de wet overtredende. |
| |
| 4 Ende die daer by stonden seyden, Schelt ghy den Hoogenpriester Godts? |
| 5 Ende Paulus seyde, 5 Ick en wist niet, broeders, dat het de Hoogepriester was. Want daer is geschreven, d Den Oversten uwes volcks en sult ghy niet 6 vloecken. |
| 5 Dewijle de Hoogepriesters in dien tijt dickwils veranderden, oock zelfs alle jaren, Ioan. 11.49. ende Paulus nu over langen tijdt te Ierusalem niet veel verkeert en hadde, so en is het niet wonder dat hy den Hoogen-priester van aengesichte niet gekent en heeft, te meer om dat oock de Hoogepriester selve in alle vergaderingen niet tegenwoordigh en was, ende om dat hier alles confuselick toeginck, gelijck uyt de geheele handelinge blijckt. siet Iosephus Antiq. l. 20. c. 6. 7. 8. |
| d Exod. 22.18. |
| 6 Gr. qualick toe spreken, ofte, qualick van hem spreken, schelden. Want hoe wel Paulus niet en hadde dan recht gesproken, nochtans om dattet by de omstanders eenen schijn hadde van schelden, soo wil hy seggen, dat hy sulcks oock soude vermijdt hebben, hadde hy den Hoogen-priester gekent. |
| |
| 6 Ende Paulus wetende, dat het een deel was 7 van de Sadduceen, ende het ander van de Phariseen, riep in den Raedt, Mannen broeders, e ick ben 8 een Phariseer, eens Phariseers sone: ick worde over 9 de hope ende opstandinge der dooden 10 geoordeelt. |
| 7 Van dese twee secten, siet Matth. 3.7. ende 22.23. Iosephus Antiq. lib. 18. cap. 2. ende de bello Iud. lib. 2. cap. 7. |
| e Philip. 3.5. Actor. 24.21. ende 26.6. |
| 8 Namel. van leven geweest, ende noch met haer staende in ’t gevoelen aengaende de opstandinge der dooden, ende eenige andere stucken. Hy spreeckt hier de waerheyt, hoe wel hy een deel van de selve verswijght, om de vyanden van Godts Kercke alsoo te verwerren. |
| 9 Dit kan verstaen worden, ofte van de hope der opstandinge, ofte oock van de hope der saligheydt ende der opstandinge, alsoo de Sadduceen beyde loochenden, overmidts sy de ontsterflickheyt der zielen ontkenden. |
| 10 D. voor rechte gestelt. |
| |
| 7 Ende als hy dit gesproken hadde, ontstont daer 11 tweedracht tusschen de Phariseen ende de Sadduceen, ende 12 de menichte wiert 13 verdeelt. |
| 11 Ofte, oproer. |
| 12 Namel. der gene die daer vergadert waren. |
| 13 Gr. gescheurt. |
| |
| 8 f Want de Sadduceen seggen datter geen opstandinge en is, noch Engel, noch 14 Geest: maer de Phariseen belijden het 15 beyde. |
| f Matth. 22.23. Marc. 12.18. Luc. 20.27. |
| 14 D. ontsterflickheyt der zielen: ofte geestlick wesen dat ontsterflick is. |
| 15 Namel. de opstandinge der lichamen, ende de onsterflickheydt der geesten, dat is, der Engelen ende zielen. |
| |
| 9 Ende daer geschiedde een groot geroep: ende de Schriftgeleerde 16 van de zijde der Phariseen stonden op, ende streden, seggende, g Wy en vinden geen quaet in desen mensche: ende indien een Geest tot hem gesproken heeft, ofte een Engel, en laet ons tegen Godt niet strijden. |
| 16 Gr. van het deel. |
| g Actor. 25.25. ende 26.31. |
| |
| 10 Ende alsser grooten 17 tweedracht onstaen was, de Overste vreesende, dat Paulus van haer verscheurdt mochte worden, geboodt dat het crijghsvolck soude afkomen, ende hem uyt het midden van haer wech rucken, ende in de leger-plaetse brengen. |
| 17 Ofte, oproer. |
| |
| 11 h Ende den volgenden nacht 18 stont de Heere by hem, ende seyde, Hebt goeden moet Paule. Want gelijck ghy te Ierusalem 19 van my betuyght hebt, alsoo moet ghy oock te Roomen getuygen. |
| h Actor. 18.9. |
| 18 Namel. in een gesichte, ofte in eenen droom, ofte in een vertreckinge van sinnen. 2.Corinth. 12.1. |
| 19 Ofte, van die dingen die my aengaen. |
| |
| 12 i Ende als het dagh geworden was, maeckten sommige van de Ioden een t’samenrottinge, ende 20 vervloeckten haer selven, seggende dat sy noch eten noch drincken en souden, tot dat sy Paulum souden gedoodt hebben. |
| i Act. 23.21, 29, 30. |
| 20 Gr. anethematisan. D. is, swoeren dat sy een anathema, ofte een vervloeckinge voor Godt wilden zijn, so sy aten ofte droncken eer sy Paulum gedoodt hadden. Siet vers 21. Matth. 26.74. Rom. 9.3. Gal. 1.8. |
| |
| 13 Ende sy waren meer dan veertigh die desen eedt te samen gedaen hadden. |
| 14 Dewelcke gingen tot de Overpriesters ende de Ouderlingen ende seyden, Wy hebben ons selven met vervloeckinge vervloeckt, niet te sullen nutten tot dat wy Paulum sullen gedoodt hebben. |
| 15 Ghy dan nu laet 21 den Oversten weten, 22 met den Raedt, dat hy hem morgen tot u af brenge, als of ghy 23 naerder kennisse soudet nemen van sijne saecken: ende wy zijn bereydt hem om te brengen eer hy by [u] komt. |
| 21 Namel. Lysias, waer van siet d’aenteeck. Actor. 22.24. |
| 22 Ofte, met goet-vinden des Raedts. want Paulus was doe alleen in de macht des Oversten, ende niet des Raedts. |
| 23 Ofte, volkomener, bescheydentlicker, nauwer, scherper. |
| |
| 16 Ende als Pauli susters sone dese lage gehoort hadde, quam hy daer, ende ginck in de leger-plaetse, ende bootschapte het Paulo. |
| 17 Ende Paulus riep tot hem een van de Hooftmannen over hondert, ende seyde, Leydt dese jongelinck henen tot den Oversten: want hy heeft hem wat te boodschappen. |
| 18 Dese dan nam hem ende bracht [hem] tot den Oversten, ende seyde, Paulus de gevangen heeft my tot hem geroepen, ende begeert dat ick desen jongelinck tot u soude brengen, die u wat heeft te seggen. |
| 19 De Overste nu nam hem by der handt, ende byzijden gegaen zijnde vraeghde hy, Wat is’t dat ghy my hebt de boodtschappen? |
| 20 Ende hy seyde, 24 De Ioden zijn k over een gekomen om van u te begeeren, dat ghy Paulum morgen soudet in den Raedt afbrengen, als of sy yet van hem naerder souden ondersoecken. |
| 24 D. de Raedt der Ioden, met eenige andere. |
| k Actor. 23.12. |
| |
| 21 Doch 25 en gelooft haer niet. Want meer dan veertigh mannen uyt haer, leggen hem lagen, welcke haer selven 26 met een vervloeckinge verbonden hebben noch te eten noch te drincken, tot dat sy hem sullen omgebracht hebben: ende sy zijn nu gereet, verwachtende 27 de toesegginge van u. |
| 25 Ofte, laet u van haer niet overreden. D. willight dat haer niet in. |
| 26 Gr. vervloeckt hebben. |
| 27 N. dat ghy hem sult afbrengen in haren Raedt. |
| |
| 22 De Overste dan liet den jongelinck gaen, [hem] gebiedende, En seght niemandt voort, dat ghy my sulcks geopenbaert hebt. |
| 23 Ende sekere twee van de Hooftmannen over hondert tot hem geroepen hebbende, seyde hy, Maeckt twee hondert krijchsknechten gereet, op dat sy tot 28 Cesareen trecken, ende tseventigh ruyters, ende twee hondert 29 schutters, 30 tegen de derde uyre des nachts. |
| 28 Nam. in Palestinen, aen de Middelandsche zee gelegen, daer de Stadthouder sijne ordinarie residentie ende gerichte hield, als de sterckste ende gelegenste stadt in dat landt Tacit. Histor. lib. 2. |
| 29 Gr. dexiolabous. het welck eygentlick beteeckent die met de rechter-handt vatten, N. de spiessen om die te werpen, ofte schieten op de vyanden. |
| 30 Gr. van. N. na den onderganck der Sonne, tegen de tweede waecke, om hem also dien nacht buyten sorge te mogen brengen. |
| |
| 24 Ende laetse [sadel-]beesten bestellen, op dat sy Paulum daer op setten, ende behouden over brengen tot den Stadt-houder 31 Felix. |
| 31 Dese Felix was de broeder van eenen Pallas die eerst een slave, daerna een vrygelatene des Keysers Claudij was, welcke met een ander vrygelatene, Narcissus genaemt, genoeghsamelick het Roomsche rijck onder desen Keyser regeerden. Soo dat dese Pallas sijnen broeder Felix tot eenen Stadt-houder over Iudea van des Keysers wegen gestelt hadde. Siet Sueton. in Claudio cap. 28. ende Iosephus Antiq. lib. 20. cap. 5. 6. Tacitus Ann. lib. 12. |
| |
| 25 Ende hy schreef eenen brief, hebbende desen inhoudt. |
| 26 Claudius Lysias aen den 32 machtichsten Stadthouder Felix groetenisse. |
| 32 Siet Luc. 1.3. Actor. 24.3. ende 26.25. |
| |
| 27 l Also dese man van de Ioden gegrepen was, ende van haer omgebracht soude geworden zijn, ben ick daer over gekomen met het krijghsvolck, ende hebbe hem [haer] ontnomen, bericht zijnde dat hy een Romeyn is. |
| l Actor. 21.33. |
| |
| 28 Ende willende de saecke weten, waer over sy hem beschuldighden, brachte ick hem af in haren Raedt. |
| 29 Welcken ick bevondt beschuldight te worden over 33 vragen haerer Wet, maer geen beschuldinge tegen hem te zijn, die de doot ofte banden weerdigh is. |
| 33 Soo spreeckt hy als een Heyden, als of het de pijne niet weert en ware om over de geschillen in de Ioodsche Religie eenige moeyte te maecken. Doch Godt heeft dit sijn gevoelen gebruyckt om Paulum uyt de onrechtveerdige handen der Ioden te verlossen. |
| |
| 30 Ende als my te kennen gegeven was, dat vande Ioden een lage tegen desen man [geleght] soude worden, so hebbe ick [hem] terstont aen u gesonden: gebiedende oock de beschuldigers voor u te seggen ’tgene sy tegen hem hadden. Vaert wel. |
| 31 De krijghs-knechten dan, gelijck haer bevolen was, namen Paulum ende brachten hem des nachts tot 34 Antipatris. |
| 34 Een stadt gelegen aen de Middelandtsche zee tusschen Ioppe ende Cesareen, ontrent sesthien mijlen van Ierusalem, ende acht van Cesareen, die van Herodes de Groote opgebouwt ende gesterckt was, ende na sijn vader Antipatris genaemt. Ioseph. Antiq. lib. 16. cap. 9. |
| |
| 32 Ende des anderen daeghs, latende de ruyters met hem trecken, keerden sy wederom na de leger-plaetse. |
| 33 De welcke als sy te Cesareen gekomen waren, ende den brief den Stadthouder overgelevert hadden, hebben sy oock Paulum voor hem gestelt. |
| 34 Ende de Stadt-houder [den brief] gelesen hebbende, vraeghde, uyt wat provincie hy was, ende verstaende dat hy van Cilicien was, |
| 35 Seyde hy, Ick sal u 35 hooren als oock uwe beschuldigers hier sullen gekomen zijn. Ende hy beval dat hy in het 36 Richt-huys 37 Herodis soude bewaert worden. |
| 35 Ofte, ten vollen hooren, gelijck het Griecksch woort mede-brenght. |
| 36 Gr. Praitorio, van het Latijnsch woort Praetorium, het welck beteeckent een Paleys des Oppersten gebieders, het zy Prince, Gouverneur, ofte Velt-overste: Gelijck te sien is Matth. 27.27. Marc. 15.16. Philip. 1.13. daer in oock een bysonder plaetse was om recht te doen. |
| 37 Het wiert so genaemt, om dat Herodesde Groote het selve aldaer gesticht hadde, doe hy dese stadt te voren ghenaemt Stratonis toren sterck maeckte, ende na den name des Keysers Augusti Cesareen noemde. |
