Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
1 Christus onderwijst Nicodemum van de nootsakelickheyt ende maniere der wedergeboorte. 9 bestraffende in desen sijne onwetentheyt. 14 Leert door het voorbeeldt van de metalen slange, dat hy moest verhooght worden, om alle die in hem gelooven, saligh te maken. 18 ende dat de gene die in hem niet en gelooven, verdoemt worden. 22 Christus ende Ioannes doopen op eene tijt. 25 Ioannis Discipelen nemen qualick dat Christus meer toeloops hadde. 27 Waer uyt Ioannes oorsake neemt om haer te onderrichten van het onderscheydt tusschen hem ende Christum, wiens weerdicheyt hy aenwijst. 36 ende wat sy van Christo te verwachten hebben die in hem gelooven, ende die niet en gelooven. |
|
1 ENde daer was een mensche uyt de Phariseen, wiens name was a Nicodemus, 1 een Overste der Ioden: |
| a Ioan. 19.39. |
| 1 D. een uyt den raedt der Ioden. siet Ioan. 7.48, 50. |
|
2 b Dese quam 2 des nachts tot Iesum, ende seyde tot hem, Rabbi, wy weten dat ghy zijt een Leraar van Godt gekomen: want c niemant en can dese teeckenen doen die ghy doet, d so Godt met hem niet en is. |
| b Ioan. 7.50. ende 19.39. |
| 2 N. uyt vreese der Ioden, ende van uyt de Synagoge geworpen te worden. Siet Ioan. 9.22. ende 12.42. ende 19. vers 38. |
| c Ioan. 9.16, 33. |
| d Actor. 10.38. |
|
3 Iesus 3 antwoordde ende seyde tot hem, Voorwaer, voorwaer, segge ick u, ten zy dat yemant 4 wederom 5 geboren worde, hy en can het Coninckrijcke Godts 6 niet sien. |
| 3 N. ofte op de vrage Nicodemi van het middel om salich te worden, die hier niet uytgedruckt en is: ofte op sijne begeerte om dit te weten, hoewel hy sulcks noch niet en hadde geopenbaert. |
| 4 Ofte, van boven, ofte, van nieuws. |
| 5 D. door den heyligen Geest van de aengeborene verdorvenheyt verlost, ende tot een nieuw geestelick leven vernieuwt worde. Siet Ioan. 1.13. Rom. 12.2. |
| 6 D. in ’t selve niet ingaen, gelijck vers 5. D. der eeuwiger salicheyt niet deelachtigh worden. Siet d’ aenteeckeninge op vers 36. |
|
4 Nicodemus seyde tot hem, Hoe can een mensche geboren worden [nu] oudt zijnde? Can hy oock andermael in zijns moeders buyck ingaen, ende geboren worden? |
5 Iesus antwoordde, 7 Voorwaer, voorwaer, segge ick u, e so yemandt niet geboren en wort uyt 8 water ende Geest, hy en can in het Coninckrijcke Godts niet ingaen. |
| 7 Gr. Amen, Amen. Siet van dit woort Matth. 6.13. |
| e Tit. 3.5. |
| 8 D. door de kracht des heyligen Geests niet gereynight en wort van de sonde, gelijck de uytterlicke onreynicheden door water afgewasschen worden. Ezech. 36. vers 25. Siet diergelijcke maniere van spreken Matt. 3.11. |
|
6 f Het gene 9 uyt het vleesch geboren is, [dat] is 10 vleesch: ende het gene uyt den Geest geboren is, [dat] is 11 geest. |
| f Rom. 8.5. |
| 9 D. natuerlijcker wijse uyt de verdorvene mensche. |
| 10 D. natuerlijck ende vleeschlijck gesint. Genes. 6.3, 5. |
| 11 D. is geestelijck gesint. Rom. 8.5. |
|
7 En verwondert u niet dat ick u geseght hebbe, Ghy lieden moet 12 wederom geboren worden. |
| 12 Ofte, van nienws, ofte, van boven. D. door de werckinge des H. Geests. |
|
8 13 De windt 14 blaest waer henen hy wil, ende ghy hoort sijn 15 geluydt, maer ghy en weet niet 16 van waer hy komt, ende waer hy henen gaet: 17 alsoo is een yegelick die uyt den Geest geboren is. |
| 13 Gr. de geest. D. de Windt, gelijck uyt het navolgende blijckt. |
| 14 Ofte, waeyt. |
| 15 Gr. stemme. |
| 16 D. van waer hy gedreven wort: waer hy sijn beginsel heeft, ofte sijn eynde neemt. |
| 17 D. des Geests werckingen wort ghy wel gewaer, maer hoe het toegaet en begrijpt ghy niet. Eccles. 11.5. |
|
9 Nicodemus antwoordde ende seyde tot hem, g Hoe konnen dese dingen geschieden? |
| g Ioan 6.52. |
|
10 Iesus antwoordde ende seyde tot hem, Zijt ghy een Leeraer Israëls, ende en weet ghy 18 dese dingen niet? |
| 18 N. die in de Propheten so dickmaels, ende so klaer geleert worden. |
|
11 h Voorwaer, voorwaer, segge ick u, 19 Wy spreken dat wy weten, ende getuygen dat wy gesien hebben, ende 20 ghylieden en neemt i ons’ getuygenisse niet aen. |
| h Ioan. 7.16. ende 8.28. ende 12.39. ende 14.24. |
| 19 N. Ioannes ende ick. |
| 20 N. ghy Overste ende Phariseen. Ioan. 7.48. |
| i Ioan. 3.32. |
|
12 Indien ick u lieden 21 de aerdtsche dingen geseght hebbe, ende ghy niet en gelooft, hoe sult ghy gelooven, indien ick u lieden de hemelsche 22 soude seggen? |
| 21 D. de hemelsche dingen door gelijckenisse van aerdsche verklare. |
| 22 D. soude voorstellen sonder gelijckenisse, gelijckse in haer selven zijn. |
|
13 Ende k niemant en is 23 opgevaren in den hemel, dan die uyt den hemel 24 nedergekomen is, [namelick] de Sone des menschen, 25 die inden hemel is. |
| k Ioan. 6.62. Ephes. 4.9. |
| 23 Gr. opgeklommen: D. met sijn verstant door gedrongen tot volmaeckte kennisse der hemelsche saken, aengaende den raedt Godts van de salicheyt der menschen, om die den menschen te openbaren. Rom. 10.6. |
| 24 N. als hy de menschelijcke nature heeft aengenomen, ende van den Vader tot een Middelaer in de werelt gesonden is. |
| 25 N. ten aensien van sijne Godtlijcke nature, na de welcke hy hemel ende aerde vervult. Hebr. 1.3. Col. 1.17. |
|
14 l Ende gelijck Moses de slange in de woestijne 26 verhooght heeft, m alsoo moet de Sone des menschen 27 verhooght worden. |
| l Num. 21.9. 2.Reg. 18.4. |
| 26 D. aen eenen hoogen pael opgehangen, om gesien te worden van alle die van de vyerige slangen gebeten waren, op datse genesen souden worden. Siet Num. 21.9. |
| m Ioan. 8.28. ende 12.32. |
| 27 N. aen het cruyce, gelijck hy selve verklaert, Ioan. 12.32, 33. |
|
15 Op dat een yegelijck die in hem gelooft, niet 28 en verderve n maer het eeuwige leven hebbe. |
| 28 Ofte, verloren gae. |
| n Ioan. 3.36. |
|
16 o Want alsoo lief heeft Godt 29 de werelt gehadt, dat hy sijnen eenighgeborenen Sone gegeven heeft, p op dat een yegelijck die in hem gelooft, niet en verderve, maer het eeuwige leven hebbe. |
| o Rom. 5.8. ende 8.31. 1.Ioan. 4.9. |
| 29 D. niet alleen de Ioden, maer oock de heydenen in de gantsche werelt verstroyt. Ioa. 11.51, 52. 1.Ioa. 2.2. Van dese liefde Godts siet breeder Rom. 5.6, 8. ende 8.3. |
| p Ioan. 3.36. Luc. 19.10. 1.Ioan. 5.10. |
|
17 q Want Godt en heeft sijnen Sone niet gesonden inde werelt, op dat hy de werelt 30 veroordeelen soude, maer op dat 31 de werelt door hem soude behouden worden. |
| q Ioan. 9.39. Luc. 9.56. ende 12.47. 1.Ioan. 4.14. |
| 30 Gr. oordeelen, dat is, veroordeelen ofte verdoemen. |
| 31 D. die uyt de werelt in hem sullen gelooven, so wel Heydenen als Ioden. |
|
18 r Die in hem gelooft en wort niet veroordeelt, maer die niet en gelooft is 32 alreede veroordeelt: dewijle hy niet en heeft gelooft inden name des eenighgeborenen Soons Godts. |
| r Ioan. 5.24. ende 6.40, 47. ende 20.31. |
| 32 N. in het gerichte Godts, volgens de dreyginghe der wet, als die de oorsake der verdoemenisse in hem selven heeft. |
|
19 Ende s dit is 33 het oordeel, dat 34 het licht inde werelt gekomen is, ende de menschen hebben de duysternisse liever gehadt dan het licht: want hare wercken waren boos. |
| s Ioan. 1.5. |
| 33 D. de verdoemenisse, ofte, de oorsake der verdoemenisse. |
| 34 D. Christus ende sijn Euangelium. |
|
20 Want een yegelick die quaet doet, haet het licht, ende en komt tot het licht niet, op dat sijne wercken niet 35 bestraft en worden. |
| 35 D. ontdeckt worden, ende hy van de selve overtuygt. |
|
21 t Maer 36 die de waerheyt doet, komt tot het licht, op dat sijne wercken openbaer worden, dat sy 37 in Gode gedaen zijn. |
| t Ephes. 5.12. |
| 36 D. die oprechtelick handelt. |
| 37 Gr. in Gode gewrocht zijn. D. als in Godts tegenwoordicheyt, ende na sijnen wille. |
|
22 Na desen quam Iesus ende sijne discipelen 38 in het landt van Iudea, ende onthieldt hem aldaer met haer, v ende 39 doopte. |
| 38 D. buyten Ierusalem, in de landtpalen van Iudea. |
| v Ioan. 4.1. |
| 39 N. door sijne discipelen. Siet Ioan. 4.2. |
|
23 x Ende Ioannes doopte oock in Enon by 40 Salim, dewijle aldaer vele 41 wateren waren: ende sy quamen daer, ende wierden gedoopt. |
| x Matth. 3.6. Marc. 1.5. Luc. 3.7. |
| 40 Een plaetse in de stamme Benjamin, waer van siet 1.Sam. 9.4. |
| 41 D. beken, ofte rivierkens, ofte veel waters. Om dat de gene die van Ioanne gedoopt wierden, met hare geheele lichamen in het water gingen. siet Matth. 3.16. Actor. 8.38. |
|
24 y Want Ioannes en was noch niet inde gevanckenisse geworpen. |
| y Matth. 14.3. |
|
25 Daer rees dan een 42 vrage [van eenige] uyt de Discipelen Ioannis met de Ioden 43 over de reyniginge. |
| 42 Ofte, geschil. |
| 43 N. over de vergelijckinge van de weerdicheyt van den doop Ioannis, met de Ioodsche reynigingen: ofte van den doop Ioannis, met den doop der discipelen Christi. |
|
26 z Ende 44 sy quamen tot Ioannem, ende seyden tot hem, Rabbi, die met u was 45 over den Iordaen, welcken ghy getuygenisse gaeft, siet die doopt, ende sy 46 comen alle tot hem. |
| z Ioan. 1.15, 26, 34. Matth. 3.11. Marc. 1.7. Luc. 3.16. |
| 44 N. de discipelen Ioannis. |
| 45 Ofte, aen den Iordaen: Namel. te Bethabara. Ioan. 1.28. |
| 46 D. sy komen met groote menichte. |
|
27 Ioannes antwoordde ende seyde, Een mensche en 47 kan geen dinck aennemen, so het hem 48 uyt den hemel niet gegeven en zy. |
| 47 D. geen ampt wettelijck ende met behoorlijcken voortganck ende vrucht bedienen. Ofte, yet. N. goets, ontfangen. Iac. 1.17. Hebr. 5. vers 4. |
| 48 D. van Godt. siet Matth. 21.25. |
|
28 Ghy selve zijt mijne getuygen, dat ick geseght hebbe, a Ick en ben de Christus niet, b maer dat ick voor hem henen uytgesonden ben. |
| a Ioan. 1.20. |
| b Malach. 3.1. Matth. 11.10. Marc. 1.2. Luc. 1.17. ende 7.27. Ioan. 1.21, 23. |
|
29 Die de bruydt heeft is de bruydegom, maer 49 de vriendt des bruydegoms, die staet ende hem hoort, verblijdt sich met blijdtschap om 50 de stemme des bruydegoms. So is dan dese mijne blijdtschap vervult geworden. |
| 49 D. ick die de vrient ende getrouwe dienaer des bruydegoms ben, de bruyt, dat is, de Gemeynte, tot Christum haren bruydegom, gebracht hebbe, die haer nu selve ontfanght ende aenspreeckt. Siet 2.Cor. cap. 11. vers 2. ende Ephes. 5.25. |
| 50 Wanneer hy sijne bruydt ontfanght ende aenspreeckt. |
|
30 Hy moet wassen, maer ick minder worden. |
31 c Die 51 van boven komt, is boven alle: Die 52 uyt der aerden is [voortgekomen] die is uyt der aerden, ende spreeckt uyt der aerden. Die uyt den hemel komt, is boven alle. |
| c Ioan. 8.23. |
| 51 D. uyt den hemel, als waerachtich Godt, gelijck in de volgende woorden verklaert wort. |
| 52 D. die een bloot mensche is, natuerlicker wijse gesproten, spreeckt als een bloot mensche, hoewel hy met Godts geest begaeft is. |
|
32 d Ende 53 ’tgene hy gesien ende gehoort heeft, dat getuygt hy: ende sijn getuygenisse en neemt 54 niemandt aen. |
| d Ioan. 5.30. ende 8.26. ende 12.49. ende 14.10. |
| 53 D. daer van hy uyt hem selven volkomene ende sekere kennisse heeft. |
| 54 D. zeer weynige, ende by na niemandt, in vergelijckinge van de groote menichte der gene, die het verwerpen, gelijck uyt het volgende vers blijckt. |
|
33 Die sijn getuygenisse aengenomen heeft, die heeft 55 versegelt e dat Godt waerachtich is. |
| 55 Dat is, door sijn geloove betuyght ende bevestight, dat hy houdt, dat de beloften Godts waerachtigh zijn. |
| e Rom. 3.4. |
|
34 Want dien Godt gevonden heeft, die spreeckt de woorden Godts: want Godt en geeft [hem] den Geest f niet 56 met mate. |
| f Ephes. 4.7. |
| 56 Gr. uyt mate: dat is, niet ten deele, gelijck sijne Dienaren, maer met alle volheyt. Siet Psal. 45.8. Ioan. 1.16. |
|
35 De Vader heeft den Sone lief, g ende heeft alle dingen 57 in sijne handt gegeven. |
| g Matth. 11.27. ende 28.18. Ioan. 5.22. ende 17.2. Luc. 10.22. Hebr. 1.8. |
| 57 D. sijne macht onderworpen. Siet Matth. 28.18. |
|
36 h Die in den Sone gelooft, die heeft het eeuwige leven: Maer die den Sone 58 ongehoorsaem is, die en sal het leven 59 niet sien: maer de toorn Godts blijft op hem. |
| h Ioan. 3.16. ende 6.47. 1.Ioan. 5.10. |
| 58 D. die nae sijn bevel in hem niet en gelooft. Rom. 1.5. |
| 59 D. niet genieten Psal. 34.13. |