Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Door de gelijckenisse van de voorsichticheydt van een onrechtveerdich rentmeester leert Christus, datmen van den onrechtveerdigen Mammon sal vrienden maken. 13 ende datmen den Mammon niet en moet dienen. 14 Bestraft der gelt-gieriger Phariseen geveynstheyt ende hoochmoet. 16 Leert dat de Wet ende de Propheten tot op Ioannem geduert hebben, ende tot den minsten tittel vervult moeten worden. 18 ende handelt van de echtscheydinge. 19 Stelt voor de gelijckenisse van den rijcken man, ende den armen Lazarus, ende beyder verscheydene staet, soo in dit leven, als hier namaels. |
| |
| 1 ENde hy seyde oock tot sijne Discipelen, Daer was een seker rijck mensche, welcke eenen 1 rentmeester hadde, ende dese wierdt by hem verclaeght, als die sijne goederen 2 doorbracht. |
| 1 Gr. huys-houder, ofte, huys-besorger, die gestelt is over den ontfanck ende uytgeef der goederen. |
| 2 Gr. verstroyde, ofte, verquiste. |
| |
| 2 Ende hy riep hem, ende seyde tot hem, Hoe hoore ick dit van u? Geeft rekenschap van uw’ 3 rentmeesterschap: want ghy en sult niet meer konnen rentmeester zijn. |
| 3 Ofte, bedieninge, N. uwes ampts. |
| |
| 3 Ende de rentmeester seyde by hem selven, Wat sal ick doen, dewijle mijn heere dit rentmeesterschap van my neemt? Graven en can ick niet, te bedelen schame ick my. |
| 4 Ick weet wat ick doen sal, op dat, wanneer ick van ’t rentmeesterschap afgeset sal wesen, 4 sy my in hare huysen ontfangen. |
| 4 N. de schuldenaers mijns heeren. |
| |
| 5 Ende hy riep tot hem een yegelick van de schuldenaers sijns heeren, ende seyde tot den eersten, Hoe veel zijt ghy mijnen heere schuldich? |
| 6 Ende hy seyde, Hondert 5 vaten olye. Ende hy seyde tot hem, Neemt uw’ handschrift, ende nedersittende schrijft haestelick vijftich. |
| 5 Gr. Batos, ’t welck beteeckent een groote mate van natte waren, waer van siet 1.Reg. 7.26. |
| |
| 7 Daer na seyde hy tot eenen anderen, Ende ghy, hoe veel zijt ghy schuldigh? Ende hy seyde, Hondert 6 mudden terwe. Ende hy seyde tot hem, Neemt uw’ handschrift, ende schrijft tachtentich. |
| 6 Gr. Coros, het welck beteeckent een drooge mate van drooge waren, 1.Reg. 4.22. |
| |
| 8 Ende de 7 heere 8 prees den onrechtveerdigen rent-meester, om dat hy voorsichtelick gedaen hadde: want de 9 kinderen deser werelt zijn voorsichtiger dan a de kinderen des lichts in haren geslachte. |
| 7 N. deses rentmeesters. |
| 8 Niet van wegen sijne onrechtveerdicheyt, maer van wegen dese sijne voorsichticheyt, om hem selven tegen het toekomende te voorsien. |
| 9 Gr. sonen. D. die niet anders en soecken dan dingen deses werelts, gelijck daer tegen gestelt worden de kinderen des lichts, dat is, die door den heyligen Geest verlicht zijnde soecken het gene dat hemelsch is. Ioa. 12.36. Ephes. 5.8. 1.Thess. 5.58. 1.Ioan. 1.5, 6. |
| a Ephes. 5.8. 1.Thes. 5.5. |
| |
| 9 Ende ick segge u lieden, b Maeckt u selven 10 vrienden uyt den onrechtveerdigen 11 Mammon, op dat wanneer 12 u ontbreken sal, sy u mogen 13 ontfangen inde eeuwige tabernakelen. |
| b Matth. 6.19. ende 19.21. 1.Tim. 6.19. |
| 10 D. maeckt door uwe mildadicheyt tegen den armen, voornamelick den geloovigen, dat deselve over u niet en klagen, maer u mogen segenen voor Godt. Siet Deut. 24.13. |
| 11 Van dit woort siet Matth. 6.24. |
| 12 Ofte, wanneer ghy sult beswijcken, N. door den doot: als alle uwe wereltsche goederen u sullen begeven. ofte, verlaten sult, N. den mammon. |
| 13 N. als getuygen van uwe mildadigheyt ende liefde aen haer bewesen. |
| |
| 10 Die getrouw’ is in’t minste, die is oock in’t 14 groote getrouw’: ende die in 15 het minste onrechtveerdich is, die is oock in het groote onrechtveerdich. |
| 14 Gr. vele. |
| 15 Ofte, het weynichste. |
| |
| 11 So ghy dan in den 16 onrechtveerdigen Mammon niet getrouw’ en zijt geweest, wie sal u 17 het ware vertrouwen? |
| 16 Om dat de rijckdommen veeltijts ofte onrechtveerdelick verkregen, ofte niet recht besteedt ofte gebruyckt en worden. Andere setten’t over, valsch, ofte, bedrieghlick, om dat het gestelt wort tegen het ware goet, vers 11. |
| 17 D. de ware, onvergancklicke, ende hemelsche rijckdommen. Matth. c. 6. vers 20. |
| |
| 12 Ende so ghy in 18 een anders [goet] niet getrouw’ en zijt geweest, wie sal u 19 het uwe geven? |
| 18 N. dat u Godt maer voor eenen tijd en leent, om niet alleen voor u, maer oock voor andere te gebruycken. |
| 19 D. dat ghy altijt ende eeuwelick sult behouden. |
| |
| 13 c Geen huysknecht en can twee heeren dienen: want of hy sal den eenen haten, ende den anderen lief hebben: ofte hy sal den eenen 20 aenhangen, ende den anderen verachten. Ghy en condt Gode niet dienen ende den Mammon. |
| c Matth. 6.24. |
| 20 D. hem aen den eenen houden. |
| |
| 14 Ende alle dese dingen hoorden oock de Phariseen, d die geltgierigh waren, ende sy beschimpten hem. |
| d Matth. 23.14. |
| |
| 15 Ende hy seyde tot haer, Ghy zijt die u selven rechtveerdight voor de menschen: maer e Godt kent uwe herten. f Want 21 dat hooge is onder de menschen, is een grouwel voor Godt. |
| e Psal. 7.10. |
| f 1.Sam. 16.7. |
| 21 D. wat de wereltsche ende vleeschelicke menschen hooch achten. |
| |
| 16 g De Wet, ende de Propheten [zijn] tot op Ioannem: van dier tijdt af wort het 22 Coninckrijcke Godts 23 verkondight, ende een yegelick doet 24 gewelt op het selve. |
| g Matth. 11.12, 13. |
| 22 D. de vervullinge van het gene de Wet ende de Propheten van den Messias voorseght hebben. |
| 23 Gr. ge-euangelizeert. |
| 24 Siet Mat. 11. vers 12. |
| |
| 17 h Ende het is lichter dat de hemel ende de aerde voor-by-gaen, dan dat een 25 tittel der Wet 26 valle. |
| h Matth. 5.18. Iesa. 40.8. ende 51.6. Psal. 102.27. |
| 25 Siet Matt. 5. vers 18. |
| 26 D. dat niet volbracht en werde ’t gene inde Wet ende Propheten voorgeseght ende geleert wort. |
| |
| 18 i Een yegelijck die sijn wijf 27 verlaet, ende een andere trouwt, die doet overspel: ende een yegelijck die de verlatene van den man trouwt, die doet [oock] overspel. |
| i Matth. 5.32. ende 19.9. Marc. 10.11. 1.Cor. 7.10. |
| 27 T.w. anders als om hoererie, gelijck uyt-gedruckt wort Matth. cap. 5. vers 32. ende 19.9. |
| |
| 19 Ende daer was een seker rijck mensche, ende was gekleedt met 28 purper ende 29 zeer fijn lijnwaet, levende alle dage vrolijck ende prachtich. |
| 28 D. met purpere kleederen. Siet Matth. 27.28. Marc. 15. vers 17. |
| 29 Gr. Byssos: dit was een soorte van seer fijn doeck, ofte lijnwaet, het welck Plinius seght dat tegen goudt gewaerdeert wierdt. Hist. Nat. lib. 19. cap. 10. ende wort van zijde uytdruckelick onderscheyden, Apoc. 18.12. |
| |
| 20 Ende daer was een seker bedelaer, met name Lazarus, welcke lach voor sijn 30 poorte, vol sweeren, |
| 30 Ofte, poortael, voor poorte. |
| |
| 21 Ende begeerde versadight te worden van de kruymkens, die van de tafel des rijcken vielen: maer oock de honden quamen ende leckten sijne sweeren. |
| 22 Ende het geschiedde dat de bedelaer stierf, ende van de Engelen gedragen wiert inden 31 schoot Abrahams. |
| 31 D. in den hemel, ofte in ’t Paradijs, alwaer de geloovige met Abraham den vader aller geloovige sullen vergadert worden, rusten, aensitten, ende vertroost worden. Matth. 8.11. Ioan. 13.23. |
| |
| 23 Ende de rijcke stierf oock, ende wiert 32 begraven. Ende als hy in de helle sijne 33 oogen ophief, zijnde in de pijne, sagh hy Abraham van verre, ende Lazarum in sijnen schoot. |
| 32 N. met groote pracht ende statie. Van Lazari begraeffenisse en wort niet vermelt maer in plaetse van dien, alles wat sijn ziele weder-varen is. |
| 33 Dese woorden gelijck oock eenige navolgende en moeten niet eygentlick verstaen worden, want de ziele een geestelick wesen zijnde, en heeft noch ooge, noch tonge, noch vinger: maer by gelijckenisse, om daer mede uyt te drucken soo de grootheyt der pijnen in de helle, als de onveranderlickheyt van den staet der zielen na dit leven, soo in den hemel, als in de helle zijnde. |
| |
| 24 Ende hy riep ende seyde, Vader Abraham ontfermt u mijner, ende sendt Lazarum, dat hy het uyterste sijns vingers in het water doope, ende verkoele mijn tonge: k want ick lijde smerten in dese vlamme. |
| k Iesa. 66.24. Marc. 9.44. |
| |
| 25 Maer Abraham seyde, l Kindt, gedenckt dat ghy uw’ goet ontfangen hebt in uw’ leven, ende Lazarus desgelijcks het quade: ende nu wort hy vertroost, ende ghy lijdt smerten. |
| l Iob 21.13. |
| |
| 26 Ende boven dit alles, tusschen ons ende u lieden is een groote 34 klove gevestight, so dat de gene die van hier tot u willen overgaen, niet en souden konnen, noch oock die [daer zijn], van daer tot ons overkomen. |
| 34 Ofte, afgrondt, D. een wijde ende diepe tusschen-scheydinge, door Godts wille ende macht vast gemaeckt. |
| |
| 27 Ende hy seyde, Ick bidde u dan vader, dat ghy hem sendet tot mijns vaders huys. |
| 28 Want ick hebbe vijf broeders: dat hy haer [dit] betuyge, op dat oock sy niet en komen in dese plaetse der pijninge. |
| 29 Abraham seyde tot hem, m Sy hebben 35 Mosem ende de Propheten: dat’se die 36 hooren. |
| m Iesa. 8.20. ende 34.16. Ioan. 5.39. Actor. 17.11. |
| 35 D. de schriften Mosis ende der Propheten. |
| 36 D. gehoorsaem zijn. |
| |
| 30 Ende hy seyde, Neen vader Abraham: maer so yemandt van de dooden tot haer henen ginge, sy souden haer bekeeren. |
| 31 Doch [Abraham] seyde tot hem, Indien sy Mosem ende de Propheten niet en hooren, so en sullen sy oock, alwaer’t datter yemant uyt den dooden opstonde, haer niet laten 37 geseggen. |
| 37 Ofte, overreden. |
