Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Christus wort op den berch verheerlickt, in tegenwoordigheyt van Moses ende Elias: ende wort betuyght te zijn de Sone Godts. 11 Leert dat Ioannes de Dooper is de Elias, die komen soude. 14 Werpt eenen stommen ende dooven Duyvel uyt. 18 ’t welck sijne Discipelen niet en hadden connen doen. 28 daer van de oorsake verhaelt wort. 31 Voorsegt wederom sijne doot ende opstandinge. 33 Vermaent sijne Apostelen tot nedricheyt door het exempel van een kindeken. 38 Wil niet belet hebben den genen die in sijnen name Duyvelen uytwierp. 41 Belooft vergeldingen dien die de minste weldaet aen de sijne doet. 42 ende dreyght sware straffen den genen die ergernisse geven. 43 Wijst aen dat men van sich moet weeren al wat ergerlick ofte hinderlick is ter salicheyt. 49 Spreeckt van sout in hem selven, ende vrede met andere te hebben. |
| |
| 1 a ENde hy seyde tot haer, 1 Voorwaer ick segge u, datter sommige zijn van de gene die hier 2 staen, die den doot niet en sullen smaken, tot dat sy sullen hebben gesien, dat het Coninckrijck Godts 3 met kracht gekomen zy. |
| a Matth. 16.28. Luce 9.27. |
| 1 Siet hier van de aenteeck. op Matt. 16.28. |
| 2 D. tegenwoordich zijn. |
| 3 Gr. in kracht, D. krachtelijck, alsoo dat sulcks niemant en sal konnen tegenstaen. |
| |
| 2 b Ende 4 nae ses dagen, nam Iesus met hem Petrum, ende Iacobum, ende Ioannem, ende brachtse op eenen hoogen berch bezijden alleen, ende hy wiert voor haer van gedaente verandert. |
| b Matth. 17.1. Luce 9.28. |
| 4 Siet hier van, als oock van de geheele veranderinge Christi de aenteeck. op Matt. 17.1, etc. |
| |
| 3 Ende sijne kleederen wierden blinckende, seer wit als sneeuw, hoedanige geen volder op aerden [so] wit maken en kan. |
| 4 Ende van haer wiert gesien Elias met Moses, ende sy 5 spraken met Iesu. |
| 5 Waer van sy spraken, siet Luc. 9.31. |
| |
| 5 Ende Petrus antwoordende seyde tot Iesum, Rabbi, Het is goet dat wy hier zijn, ende laet ons drie 6 tabernakelen maken, voor u eenen, ende voor Moses eenen, ende voor Elias eenen. |
| 6 Ofte, hutten. |
| |
| 6 Want hy en wist niet 7 wat hy seyde: want sy waren seer 8 bevreest. |
| 7 Ofte, wat hy seggen soude. |
| 8 Het Gr. woort beteeckent door vreese gelijck buyten hem selven worden, ofte boven maten seer bevreest zijn. |
| |
| 7 Ende daer quam een wolcke, die’se overschaduwde, ende eene stemme quam uyt de wolcke, seggende, c Dese is mijn geliefde Sone: d Hoort hem. |
| c Iesa. 42.1. Matth. 3.17. ende 17.5. Marc. 1.11. Luce 3.22. ende 9.35. Col. 1.13. 2.Pet. 1.17. |
| d Deut. 18.19. |
| |
| 8 Ende haestelick rontom siende, en sagen sy niemant meer dan Iesum alleen by haer. |
| 9 e Ende als sy van den berch afquamen, geboodt hy haer, dat sy niemant verhalen en souden ’t gene sy gesien hadden, dan wanneer de Sone des menschen uyt den dooden soude opgestaen zijn. |
| e Matth. 17.9. Luce 9.36. |
| |
| 10 Ende sy behielden 9 dit woort by haer selven, vragende onder malkanderen, 10 wat het was, uyt den dooden opstaen. |
| 9 D. dese sake. Een Hebr. maniere van spreken. |
| 10 Die wort van haer gevraeght, niet datse twijffelden aen de algemeyne opstandinge uyt den dooden, want die was by den Ioden wel bekent, Ioa. 11. vers 24. Actor. 23.8. Maer om datse niet en verstonden hoe de Messias soude sterven ende opstaen, eer hy sijn rijck soude oprechten. |
| |
| 11 Ende sy vraeghden hem seggende, Waerom seggen de Schriftgeleerde, f dat Elias eerst komen moet? |
| f Mal. 4.5. Matth. 11.14. Luce 1.17. |
| |
| 12 Ende hy antwoordende seyde tot haer, Elias sal wel eerst komen, ende alles weder oprechten; ende [’t sal geschieden] g 11 gelijck geschreven is van den Sone des menschen, dat hy veel lijden sal ende 12 veracht worden. |
| g Iesa. 53.4. Psal. 22.7. Dan. 9.26. |
| 11 Gr. hoe. |
| 12 Gr. vernietight, ofte, als niet geacht, D. ten uytersten versmaet worden. |
| |
| 13 Maer ick segge u, dat oock Elias gecomen is, ende sy hebben hem gedaen al wat sy gewilt hebben, h gelijck van hem geschreven is. |
| h Mal. 4.5, 6. |
| |
| 14 Ende als hy by 13 de Discipelen gecomen was, sach hy een groote schare rontom haer, ende [eenige] Schriftgeleerde met haer 14 twistende. |
| 13 N. de andere negen, die met Christo op den berch niet en waren geweest. |
| 14 D. disputerende. |
| |
| 15 Ende terstont de geheele schare hem siende 15 wiert verbaest, ende toe-loopende groeteden sy hem. |
| 15 Het schijnt hier uyt, datter noch eenige glinsteringe in het aensicht Christi soude overgebleven zijn, gelijck in Mosis aensichte was, Exod. 34.29, 30. waer door sy verbaest zijn geworden. |
| |
| 16 Ende hy vraeghde de Schriftgeleerde, Wat twistet ghy 16 met dese? |
| 16 And. onder malkanderen. |
| |
| 17 i Ende een uyt de schare antwoordende seyde, Meester, ick hebbe mijnen sone tot u gebracht, die eenen 17 stommen geest heeft. |
| i Matth. 17.14. Luce 9.37, 38. |
| 17 Gr. spraeck-loosen, D. die hem sijne sprake benomen hadde ofte verhinderde. |
| |
| 18 Ende 18 waer hy hem oock aengrijpt, so scheurt hy hem, ende schuymt, ende knersset met sijne tanden, ende 19 verdorret: ende ick hebbe uwe Discipelen 20 geseght, dat sy hem souden uytwerpen, ende sy en hebben niet geconnen. |
| 18 Ofte, soo wanneer. |
| 19 D. verdwijnt, ofte vergaet door dese quellinge. |
| 20 D. van haer versocht. |
| |
| 19 Ende hy antwoordde hem, ende seyde, O ongeloovich geslachte, hoe lange sal ick noch by u lieden zijn? Hoe lange sal ick u noch verdragen? Brenght hem tot my. |
| 20 Ende sy brachten den selven tot hem: k ende als hy hem sagh, 21 scheurde hem terstont de geest: ende hy vallende op de aerde, wentelde sich al schuymende. |
| k Marc. 1.26. |
| 21 Van dit woort Siet Marc. 1.26. De Duyvel toont hier noch te meer sijne wreetheyt, om dat hy wist, dat hy ruymen moeste. siet Apocal. 12.12. |
| |
| 21 Ende hy vraeghde sijnen vader, Hoe langen tijdt ist, dat hem dit overgecomen is? Ende hy seyde hem, Van [sijne] kindsheyt af. |
| 22 Ende menichmael heeft hy hem oock in’t vyer ende in’t water geworpen, om hem 22 te verderven: maer so ghy yet condt, zijt met innerlicke ontferminge over ons beweeght, ende helpt ons. |
| 22 D. om te brengen. |
| |
| 23 Ende Iesus seyde tot hem, So ghy condt gelooven, l alle dingen zijn mogelick den genen die gelooft. |
| l Luce 17.6. |
| |
| 24 Ende terstont de vader des kindts roepende met tranen seyde, Ick geloove Heere, comt mijne ongeloovigheyt te hulpe. |
| 25 Ende Iesus siende dat de schare gesamentlick toeliep, bestrafte den onreynen geest, seggende tot hem, Ghy stomme ende doode geest, ick bevele u, gaet uyt van hem, ende en comt niet meer in hem. |
| 26 Ende 23 hy roepende, ende hem zeer scheurende ginck uyt, ende [het kindt] wiert als doot, alsoo dat vele seyden, dat het gestorven was. |
| 23 N. de onreyne geest. |
| |
| 27 Ende Iesus hem by der handt grijpende, rechtede hem op: ende hy stont op. |
| 28 m Ende als 24 hy in huys gegaen was, vraeghden hem sijne Discipelen alleen, Waerom en hebben wy hem niet conen uytwerpen? |
| m Matth. 17.19 |
| 24 N. Iesus. |
| |
| 29 Ende hy seyde tot haer, 25 Dit geslachte en can nergens door uytgaen, dan 26 door bidden ende vasten. |
| 25 N. der Duyvelen. |
| 26 Ofte, door het gebedt ende het vasten. Siet Matth. 17.21. |
| |
| 30 n Ende van daer weghgaende, reysden sy door Galileen, ende hy en wilde niet dat het yemandt wiste. |
| n Matth. 16.21. ende 17.22. ende 20.18. Marc. 8.31. ende 10.33. Luce 9.22. ende 18.31. ende 24.7. |
| |
| 31 Want hy leerde sijne Discipelen, ende seyde tot haer, De sone des menschen 27 sal overgelevert worden inde handen der menschen, ende sy sullen hem dooden: ende gedoodt zijnde sal hy ten derden dage weder opstaen. |
| 27 Gr. wort overgelevert. |
| |
| 32 Maer sy en verstonden 28 dat woort niet, ende sy vreesden hem te vragen. |
| 28 D. die saecke. Want sy verstonden wel eenichsins de woorden, maer en begrepen, noch en namen niet ter herten de sake selve, overmits sy haer altijt een wereltsch Coninckrijck onder Christo inbeeldden, Matth. 17.23. |
| |
| 33 o Ende hy quam te Capernaum, ende in 29 het huys gecomen zijnde vraeghde hy haer, Waer van hadt ghy woorden onder malcanderen op den wegh? |
| o Matth. 18.1. Luce 9.46. ende 22.24. |
| 29 N. Daer hy gewoon was t’huys te zijn. Siet Matth. 4.13. |
| |
| 34 Doch sy swegen: want sy waren onder malcanderen in woorden geweest op den wegh, wie de meeste [soude zijn]. |
| 35 Ende nedergeseten zijnde, riep hy de twaelve, ende seyde tot haer, p Indien yemandt wil de eerste zijn, 30 die sal de laetste van allen zijn, ende aller dienaer. |
| p Matth. 20.27. Marc. 10.43. |
| 30 Ofte, die zy: D. die behoort hem alsoo te dragen, als of hy de laetste ende aller dienaer ware, Matth. 20.26. |
| |
| 36 Ende nemende een kindeken stelde hy dat midden onder haer, ende q omvinck het met sijne armen, ende seyde tot haer, |
| q Marc. 10.16. |
| |
| 37 r Soo wie een van sodanige kinderkens sal ontfangen in mijnen name, die ontfanght my: ende so wie my sal ontfangen, die en ontfanght my 31 niet, maer dien die my gesonden heeft. |
| r Matth. 18.5. Luce 9.48. Ioan. 13.20. |
| 31 D. niet so zeer my, ofte niet alleen my. |
| |
| 38 s Ende Ioannes antwoordde hem, seggende, Meester, wy hebben eenen gesien, die de Duyvelen uytwierp in uwen name, welcke ons niet en volght, ende wy hebben’t hem verboden, om dat hy ons niet en volght. |
| s Luce 9.49. |
| |
| 39 t Doch Iesus seyde, En verbiedt hem niet, want daer en is niemandt die eene 32 cracht doen sal in mijnen name, ende haestelick van my sal connen 33 qualick spreken. |
| t 1.Cor. 12.3. |
| 32 D. krachtich werck, ofte wonder-teecken. |
| 33 D. lasteren ofte vloecken: dewijle hy bekent met dese sijne daet, dat dese kracht uyt my komt. |
| |
| 40 Want wie 34 tegen ons niet en is, die is voor ons. |
| 34 D. die hem niet alleen tegen ons niet en stelt, maer oock sulcx doet, waermede de eere mijns Naems gevoordert wort, al en volght hy ons geselschap niet. So dat hy hier niet en spreeckt vande gene die haer in de sake Christi neutrael houden, die elders bestraft worden. Matt. 12.3. And. tegen u, ende voor u. |
| |
| 41 35 Want v soo wie u lieden eenen beker waters sal geven te drincken in mijnen name, om dat ghy Christi [discipelen] zijt, voorwaer segge ick u, hy en sal sijnen loon geensins verliesen. |
| 35 Hier vervolght Christus wederom de reden, die hy hadde afgebroken vers 37. gelijck blijckt uyt Matth. 10.42. |
| v Matth. 10.42. |
| |
| 42 x Ende soo wie eenen van dese 35 cleyne, die in my gelooven, ergert, het ware hem 36 beter dat eenen meulensteen om sijnen hals 37 gedaen ware, 38 ende dat hy in de zee geworpen ware. |
| x Matth. 18.6. Luce 17.2. |
| 35 D. die niet alleen cleyn zijn en van ouderdom, maer oock van gemoet, ofte die kleyn van haer selven gevoelen. |
| 36 Gr. meer goet. |
| 37 Gr. geleght. |
| 38 N. dan dat hy ergernisse soude geven. |
| |
| 43 y Ende indien uwe handt u ergert, houwtse af: het is u beter 39 verminckt tot het leven in te gaen, dan de twee handen hebbende 40 henen te gaen in de helle, in dat onuytblusschelick vyer: |
| y Matth. 5.30. ende 18.8. Deut. 13.6. |
| 39 D. maer eene handt hebbende, gelijck oock de volgende woorden medebrengen. |
| 40 Siet hier van de verklaringe op Matth. 5.22. |
| |
| 44 z Daer haren 41 worm niet en sterft, ende het 42 vyer niet uytgebluscht en wort. |
| z Iesa. 66.24. |
| 41 D. hare wroegende conscientie, die als een worm haer altijt sal knagen, Rom. 2.5, 9. |
| 42 D. de straffe van Godts toorne, die hier een onuytblusschelick vyer genaemt wort, om dat de pijne des vyers onverdragelick is, ende dese straffe nimmermeer op en houdt. Ier. 7.20. Apoc. 20.10. |
| |
| 45 Ende indien uwe voet u ergert, houwt hem af: het is u beter kreupel tot het leven in te gaen, dan de twee voeten hebbende, geworpen te worden in de 43 helle, in dat onuytblusschelick vyer: |
| 43 Ofte, gehenne des vyers. Siet Matth. 5.22. |
| |
| 46 Daer haren worm niet en sterft, ende dat vyer niet uytgebluscht en wort. |
| 47 Ende indien uwe ooge u ergert, werptse uyt: het is u beter maer een ooge hebbende in het Coninckrijck Godts in te gaen, dan twee oogen hebbende in het helsche vyer geworpen te worden: |
| 48 Daer haren worm niet en sterft, ende het vyer niet uytgebluscht en wort. |
| 49 Want 44 een yeder sal met 45 vyer gesouten worden, a ende 46 yeder offerande sal met sout gesouten worden. |
| 44 Gr. alle. |
| 45 By vyer wort vergeleecken ’twoort Godts, Ier. 23.29. de krachtige werckinge des H. Geests, Matth. 3.11. kruys ende vervolginge. 1.Petr. 1.7. door welcke drie saken een yegelick bereyt ende gesuyvert wort, die het helsche vyer ontgaet, ende worden geestelicke offeranden die Gode aengenaem zijn, gelijck de uyterlicke offeranden met sout moesten bereydt worden ende door vyer geoffert, Levit. 2.13. |
| a Levit. 2.13. |
| 46 Gr. alle. |
| |
| 50 b 47 Het sout is goet, maer indien het sout onsout wort, waer mede sult ghy dat smaeckelick maecken? c Hebt 48 sout in u selven, ende houdt vrede onder malcanderen. |
| b Matth. 5.13. Luce 14.34. |
| 47 Hier van siet de verklaringe Matth. 5.13. |
| c Rom. 12.18. Hebr. 12.14. |
| 48 D. wijsheyt ende voorsichticheyt uyt ende na Godts woort, Coloss. 4.6. |
