Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Christus in de woestijne 40 dagen gevast hebbende wort van den Duyvel versocht. 11 Daer na van de Engelen gedient. 12 Verlatende Nazareth gaet woonen te Capernaum. 17 Begint te predicken. 18 Beroept Petrum ende Andream. 21 Iacobum ende Ioannem, welcke alles verlatende hem volgen. 23 doorwandelende Galileam leert in de Synagogen, ende geneest allerley kranckheden. |
| |
| 1 1 DOe a wiert Iesus 2 van den Geest wech geleyt in de woestijne, om versocht te worden van den 3 Duyvel. |
| 1 Terstont na dat hy gedoopt was. Marc. 1.12. |
| a Marc. 1.12. Luc. 4.1. |
| 2 D. Door de drijvinge des H. Geests, die op hem neder gedaelt was. siet Luc. 4.1. Ofte, van dien Geest. |
| 3 Dit woort komt van het Griecx Diabolos, ’twelck een lasteraer ende valsch beschuldiger is te seggen. Siet Apoc. 12.9, 10. |
| |
| 2 Ende als hy veertich dagen ende veertich nachten 4 gevast hadde, hongerde hem ten laetsten. |
| 4 Dit is een miraculeus vasten geweest sonder eten ende drincken, gelijck oock geweest is het vasten van Moses. Exod. 34.28. ende van Elias. 1.Reg. 19.8. ’t welck daerom van ons, als oock d’andere miraculen Christi, niet en kan nagevolcht worden. |
| |
| 3 Ende de 5 Versoecker tot hem gekomen zijnde, seyde, Indien ghy 6 Godts Sone zijt, segt dat dese steenen brooden worden. |
| 5 So wort de Duyvel genaemt, om dat hy de menschen soeckt te brengen tot sonden ende afval. siet Gen. cap. 3. |
| 6 Naeml. Gelijck de voorige stemme in uwen doop betuychde. |
| |
| 4 Doch hy antwoordende seyde, Daer is geschreven, b De mensche en sal by broodt alleen niet leven, maer by alle 7 woordt, dat door den mont Godts uytgaet. |
| b Deut. 8.3. |
| 7 D. van alle dingen, die Godt gelieft kracht te geven ende te gebruycken tot voedsel ende versterckinge der menschen. |
| |
| 5 Doe nam hem de Duyvel mede nae de 8 heylige stadt, ende stelde hem op de 9 tinne des Tempels, |
| 8 D. Ierusalem, so wortse genaemt, om dat Godt aldaer sijnen dienst ende heylichdom geplant hadde. |
| 9 Gr. Vlerck. ofte vleugel. So wort genaemt een opgaende kant, die als een leene ofte baelje rontom het platte dack des tempels gemaeckt was, om te verhinderen, dat niemant lichtelick soude afvallen. siet Deut. 22.8. |
| |
| 6 Ende seyde tot hem, Indien ghy Godts Sone zijt, werpt u selven nederwaerts: want daer is geschreven, c Dat hy sijne Engelen van u bevelen sal, ende [dat] sy u op de handen sullen nemen, op dat ghy niet t’eeniger tijt uwen voet aen eenen steen aen en stoot. |
| c Psal. 91.11, 12. Hier laet de Versoecker uyt de woorden op alle uwe wegen. Siet d’aenteeck. op Psal. 91.11. |
| |
| 7 Iesus seyde tot hem, Daer is wederom geschreven, d Ghy en sult den Heere uwen Godt niet versoecken. |
| d Deut. 6.16. |
| |
| 8 Wederom nam hem de Duyvel mede op eenen seer hoogen berch, ende 10 toonde hem alle de Coninckrijcken der werelt, ende hare heerlickheyt. |
| 10 N. Ofte in eenich schijnsel, ofte oock de gewesten der selve aenwijsende, ende met woorden hare heerlickheyt verhalende. |
| |
| 9 Ende seyde tot hem, Alle dese dingen sal ick u geven, indien ghy nedervallende my sult aenbidden. |
| 10 Doe seyde Iesus tot hem, Gaet wech 11 Satan: want daer staet geschreven, e Den Heere uwen Godt sult ghy aenbidden, ende hem alleen dienen. |
| 11 D. Tegen-strijder, wederpartie, ofte hater. Soo wort de duyvel genaemt om dat hy der menschen vyant is. siet 1.Pet. 5.8. |
| e Deut. 6.13. ende 10.20. |
| |
| 11 Doe liet de Duyvel van hem af, ende siet de 12 Engelen zijn toegekomen, ende dienden hem. |
| 12 D. Sendboden. So worden de goede geesten genaemt, om datse van Godt uytgesonden worden om sijne bevelen uyt te richten. siet Psal. 103.20. ende Hebr. 1.14. |
| |
| 12 Als nu Iesus gehoort hadde dat f Ioannes 13 overgelevert was, is hy wedergekeert g nae Galileen. |
| f Marc. 1.14. Luc. 4.14. |
| 13 N. Inde gevangenisse. Siet Matt. 14. |
| g Luc. 4.16, 30. Ioan. 4.43. |
| |
| 13 Ende Nazareth verlaten hebbende is komen woonen te Capernaum, gelegen aen de zee, in de lantpalen van Zabulon ende Nephtalim. |
| 14 Op dat vervult soude worden ’t gene gesproken is, door Esaiam den Propheet, seggende, |
| 15 h Het lant Zabulon, ende het landt Nephtalim, [aen den] wech der zee, 14 over de Iordaen, Galilea der 15 volckeren. |
| h Iesa. 8.23. ende 9.1. |
| 14 And. ontrent, ofte neven. |
| 15 Ofte der heydedenen. Want het Griecx woort beyde beteeckent, ende wort oock van het Iodische volck gebruyckt. Luc. 7.5. Ende dit deel van Galilea wort so genaemt, ofte om dattet seer volck-rijck was. Deut. 33.23. ofte om dat het grensde aen de palen van Tyrus ende Sidon, die heydensche steden waren. |
| |
| 16 Het volck dat in duysternisse sat, heeft een groot licht gesien: ende de gene die saten in den lande ende schaduwe des doots, den selven is een licht opgegaen. |
| 17 Van doen aen heeft Iesus begonnen te prediken, ende te seggen, i Bekeert u, want het Coninckrijck der Hemelen is na by gekomen. |
| i Marc. 1.15. |
| |
| 18 k Ende Iesus wandelende aen de 16 zee van Galilea, sach twee broeders, [namelick] Simon, geseght Petrus, ende Andreas sijnen broeder, het 17 net inde zee werpende: (want sy waren visschers). |
| k Marc. 1.16. |
| 16 Dese zee was een groot binnen-landtsch Meyr. want de Hebreen noemen alle groote vergaderingen van wateren, Zeen. Wort anders oock genaemt de Zee van Gennesareth, ende de Zee van Tiberias, om dat dese plaetsen aen dese Zee gelegen waren. |
| 17 Gr. worp-net. |
| |
| 19 Ende hy seyde tot haer, 18 Volcht my na, ende ick sal u visschers der menschen maken. |
| 18 Ofte, Comt herwaerts achter my. Ioan. 1.35. wort gesegt, datse al voor de gevangenisse Ioannis tot Christum zijn gekomen, doch als Discipelen: maer hier wordense geroepen tot Apostelen. |
| |
| 20 Sy dan terstont de netten verlatende zijn hem nagevolcht. |
| 21 Ende hy van daer voortgegaen zijnde sach twee andere broeders, [namelick] Iacobum den [sone] Zebedei, ende Ioannem sijnen broeder, in het schip met haren vader Zebedeus, hare netten vermakende, ende heeft haer geroepen. |
| 22 Sy dan terstont verlatende het schip, ende haren vader, zijn hem nagevolgt. |
| 23 Ende Iesus ommeging geheel Galileen, leerende in hare 19 Synagogen, ende predikende het Euangelium des Coninckrijcks, ende genesende 20 alle sieckte ende alle quale, onder den volcke. |
| 19 Dit waren plaetsen ofte gebouwen, in de welcke in alle steden de vergaeringen der Ioden wierden gehouden, ende de wet Mosis op alle Sabbathen voorgelesen ende verklaert. Siet Act. 15.21. |
| 20 D. allerley quale ofte swackheyt, weeckelickheyt. |
| |
| 24 Ende sijn geruchte gingh [van daer] uyt in geheel Syrien: ende sy brachten tot hem alle die qualick gestelt waren, met verscheyden sieckten ende 21 pijnen bevangen zijnde, ende van den Duyvel beseten, ende 22 maensiecke, ende 23 geraeckte, ende hy genas de selve. |
| 21 D. Sodanige sieckten, die de menschen grooten weedom aendoen, ende gelijck als pijnigen. |
| 22 Dese schijnen te zijn de gene die de vallende sieckte hebben, gelijck naerder blijckt uyt Matth. 17.15. |
| 23 Ofte lamme, beroerde. |
| |
| 25 Ende vele 24 scharen volgden hem nae, van Galilea, ende van 25 Decapolis, ende [van] Ierusalem, ende [van] Iudea, ende [van] over den Iordaen. |
| 24 D. hoopen ofte menichten volcx, waer van comt heyrschare, vierschare, etc. |
| 25 Was een landt alsoo in’t Griecks genaemt, om datter thien steden in gelegen waren. Siet Plin. Lib. 5. cap. 18. |
