Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
Murmureringe des volcx, met de straffe, uytkomste, ende gevolg daer van, vers 1, etc. Noch eene andere murmureringe, komende uyt belustheyt tot vleesch, ende andere spijse, met verachtinge van het Man, 4. het welcke hier beschreven wort, 7. Mose klaegt hier over voor Godt, wenschende van sijn ampt te mogen ontslagen zijn, 10. Godt gebiedt, dat hy 70 vande Outste Israëls voor den Tabernakel versamelen soude, die hem den last souden helpen dragen, 16. hy belooft het volck vleesch te eten te geven, 18. berispt Mose, om dat hem sulcx dochte onmogelick te wesen, 21. De 70 mannen worden beroepen, ende met noodige gaven vereert, 24. Godt geeft den Israëliten quackelen, diese eten, 31. maer krijgen daer over eene groote plage, 33. ende verreysen, 35. |
|
1 ENde a het geschiedde, 1 als het volck sich was beklagende, 2 [dat] het quaet was in de ooren des HEEREN: want de HEERE hoorde ’t, so dat sijn toorn ontstack, b ende 3 het vyer des HEEREN onder hen ontbrandde, ende verteerde, in het uyterste des legers. |
| a Deut. 9.22. |
| 1 And. ende het volck was als sich beklagende. D. seer klachtich. Ofte sich treurich, moeyelick, ongesint, met veel tegensprekens aenstellende. De oorsake hier van schijnt geweest te zijn, het ongemack, ende de moeyelickheyt der reyse. |
| 2 D. mishaechde den Heere: alsoo wort yemant geseyt, quaet te zijn in des Heeren oogen, voor de gene, die hem mishaecht. Siet Genes. 38. op vers 7. Verg. ond. vers 10. ende de aent. |
| b Psal. 78.21. |
| 3 ’T welcke de Heere uyt den Hemel over hen wonderbaerlick hadde doen vallen, ’tzy door den blixem, ofte andersins: so dat sy wel bemerckten, dattet van den Heere voortquam, om hen over haer boos ende verkeert klagen te straffen. Verg. 1.Reg. 1.12. ende siet de aent. |
|
2 Doe riep het volck tot Mose: ende Mose badt tot den HEERE, ende het vyer wert gedempt. |
3 Daerom noemde hy de name dier plaetse 4 Tabeera: om dat het vyer des HEEREN onder hen gebrandt hadde. |
| 4 Dit woort beteeckent aenstekinge, ofte brant. Hier is geweest eene leger-plaetse der kinderen Israëls, anders genoemt Kibroth-Taava. ond. vers 34, ende 35. ende Num. 33.16. de verscheydenheyt der namen geeft ons te kennen, de verscheydene gelegentheden der legerplaetse, zijnde Tabeera naeder Egypten, ende Kibroth-Taava, nader Canaan gelegen. In de tellinge der leger-plaetsen wort Tabeera verswegen, ende Kibroth-Taava alleen genoemt, ond. 33.16. |
|
4 Ende c 5 het gemeene volcxken dat in ’t midden van hen was, 6 wert met lust bevangen: 7 daerom so weenden oock de kinderen Israëls wederom, ende seyden, d Wie sal ons vleesch te eten geven? |
| c Exod. 12.38. Psal. 106.14. 1.Corinth. 10.6. |
| 5 Ofte, de t’ samentroppende, ofte, byeenrottende menichte. Verstaet door dese die met de Israëliten uyt Egypten gekomen, ende des selven lants voetsel gewent waren, ende nu den Israëliten oorsake tot murmureringe gaven. Siet van dese Exod. 12.38. |
| 6 Hebr. Sy waren met lust belust. ofte, gelusteden den lust. Dat is, sy waren seer belust om vleesch te eten. siet 2.Chron. 36. op vers 14. |
| 7 Hebr. daerom keerden, ende weenden oock de kinderen Israëls, dat is, weenden wederom. Het woort keeren, by een ander werck-woort gestelt zijnde, beteeckent dickwijls anders niet als het vernieuwen, ende wederdoen des selven wercks. |
| d Exod. 12.38. |
|
5 Wy gedencken der visschen, die wy in Egypten om niet aten; der concommeren, ende der pompoenen, ende des loocks, ende der ajunen, ende des knoploocks. |
6 Maer nu is onse 8 ziele 9 dorre, daer en is niet met allen; 10 behalven dit Man voor onsen oogen. |
| 8 D. leven. Siet Genes. 19. op vers 17. |
| 9 D. versmacht door gebreck van ververschinge, ende vernieuwinge van spijse. |
| 10 Hebr. behalven onse oogen tot het Man. D. onse oogen sien niet dan het Man. |
|
7 e Het Man nu was als Coriander-zaet, ende sijne 11 verwe was, als de verwe van den Bedolah. |
| e Exod. 16.14, 31. Psal. 78.24. Iohan. 6.31. ende 39. |
| 11 Hebr. ooge. want de verwe wort met de ooge gesien. De sin is, dat het Man, in sijne uyterlicke gedaente, hadde de coleur van Bedolah: daer van siet Gen. 2. op vers 12. ’T is geloovelick, dat de naem Bedolah hier beteeckent de gomme, die uyt den boom deses naems druypte, ende seer doorsichtich was. |
|
8 Het volck liep hier, ende daer, ende versamelde [het], ende maeldet met meulens, ofte stietet in mortieren, ende soodt het in 12 potten, ende maeckten daer van 13 koecken: ende sijn smaeck was, als de 14 smaeck van de beste vochticheyt der olie. |
| 12 Ofte, ketels. |
| 13 Siet Gen. 18. op vers 6. |
| 14 D. het bovenste der olye, het welcke van den droesem vry was, ende wat soeticheyt hadde. Siet Exod. 16. op vers 31. |
|
9 Ende wanneer de dauw des nachts, op den leger neder viel, viel het Man op den selven neder. |
10 Doe hoorde Mose het volck weenen door hare huysgesinnen, een yeder aen de deure sijner hutte: ende de toorn des HEEREN ontstack seer, oock 15 was het quaet inde oogen van Mose. |
| 15 D. het mishaegde hem. Siet van dese maniere van spreken Genes. 21. op vers 11. ende verg. bov. de aent. op vers 1. |
|
11 Ende Mose seyde tot den HEERE, Waerom hebt ghy aen uwen knecht qualick gedaen, ende waerom en hebbe ick geene 16 genade in uwe oogen gevonden; dat ghy den last deses gantschen volcx op my legt? |
| 16 Siet Gen. 6. op vers 8. alsoo ond. vers 15. |
|
12 Hebb’ ick dan al dit volck ontfangen? hebb’ ick het 17 gebaert? dat ghy soudt tot my seggen; Draegt het in uwen schoot, gelijck als een voester-vader den sogelinck draegt, tot dat lant, het welcke ghy haren vaderen gesworen hebt? |
| 17 Ofte, gegenereert? |
|
13 Van waer soude ick het vleesch hebben, om allen desen volcke te geven? want sy weenen tegen my, seggende, Geeft ons vleesch dat wy eten: |
14 Ick alleen en kan 18 al dit volck niet dragen: want het is my te swaer. |
| 18 D. alle den last deses volcx. siet vers 14. |
|
15 Ende indien ghy alsoo aen my doet, 19 doodt my doch slechs, indien ick genade in uwen oogen gevonden hebbe: ende en laet my mijn 20 ongeluck niet aensien. |
| 19 Hebr. doodt my doch doodende. Dat is, laet my maer met den eersten sterven, op dat ick van desen last ontslagen zy. |
| 20 Hebr. mijn quaet, dat is, mijn verdriet, ende qualick-varen. Verg. Gen. 19. de aent. op vers 19. |
|
16 Ende de HEERE seyde tot Mose: Versamelt my tseventich mannen uyt 21 den Outsten Israëls, dewelcke ghy weet 22 datse de Outste des volcks, ende des selven 23 Amptlieden zijn: ende ghy sultse 24 brengen voor de Tente der t’ samenkomste, ende sy sullen sich daer by u stellen. |
| 21 Siet van dese Exod. 3. op vers 16. ende Levit. 4. op vers 15. |
| 22 D. die in hare beroepinge niet alleen den naem maer oock de daet hebben. |
| 23 Verstaet Officieren, ende Bevelhebberen. Verg. Exod. 5.6. Deuter. 16.18. |
| 24 Hebr. nemen; D. genomen, ofte, uytgekoren hebbende, brengen. |
|
17 So sal ick 25 afkomen, ende met u aldaer spreken, ende 26 van den Geest die op u is, sal ick afsonderen, ende op hen leggen: ende sy sullen met u den last deses volcks dragen, op dat ghy [dien] alleen niet en draecht. |
| 25 Menschelicker wijse van Godt gesproken. Siet Genes. 11.5. ende 35.13. met de aent. alsoo ond. vers 25. ende 12.5. |
| 26 D. van de selve gaven des geestes, ende dat sonder verkortinge van de gaven Mosis. Het woort Geest wort dickwijls voor de gaven des Geestes gebruyckt; als ond. 27.18. Psal. 51.14. Ioel 2.28. Ioan. 7.39. etc. |
|
18 Ende tot het volck sult ghy seggen, 27 Heyliget u tegen morgen, ende ghy sult vleesch eten; want ghy hebt voor de ooren des HEEREN geweent, seggende, Wie sal ons vleesch te eten geven? want het 28 ginck ons wel in Egypten: daerom sal de HEERE u vleesch geven, ende ghy sult eten. |
| 27 Siet Levit. 11. op vers 44. |
| 28 Hebr. ons was wel, of, goet. |
|
19 Ghy en sult niet eenen dach, nochte twee dagen eten, nochte vijf dagen, nochte tien dagen, nochte twintich dagen: |
20 Tot eene 29 geheele maent toe, tot dat het uyt uwen neuse uytgae, ende u tot eene walginge zy: overmits ghy den HEERE, die in ’t midden van u is, verworpen hebbet, ende hebbet voor sijn aengesicht geweent, seggende, f Waerom 30 nu zijn wy uyt Egypten getogen? |
| 29 Hebr. maent der dagen. dat is, eene volle maent, hebbende alle hare dagen. Siet Genes. 29. op vers 14. ende alsoo in’t volgende vers. |
| f Num. 21.5. |
| 30 And. dus, oft herwaerts. |
|
21 Ende Mose seyde; 31 Ses hondert duysent te voete is dit volck, in wiens midden ick ben: ende ghy hebt geseyt; Ick sal hen vleesch geven, ende sy sullen 32 een geheele maent eten. |
| 31 Bov. 1.46. worden by dit getal noch gevoecht drie duysent vijf hondert, ende vijftich. Waer uyt het schijnt, dat van die tellinge af, het getal nu vermindert was, ofte, dattet Mosi hier genoech is geweest, het effen getal voor het oneffen te gebruycken: gelijck men het selve oock vint, Exod. 12.37. Verg. Gen. 15.13. ende siet de aent.. |
| 32 Hebr. een maent der dagen. |
|
22 g Sullen dan voor hen schapen ende runderen geslacht worden, dat voor hen 33 genoech zy? sullen alle de visschen der Zee voor hen versamelt worden, dat voor hen genoech zy? |
| g Iohan. 6.7. |
| 33 Hebr. op dat het voor hen vinde, T.w. vleesch daer mede het versadigt worde. Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick vinden: maer voor genoech zijn wort het hier genomen: als oock Ios. 17.16. Iud. 21.14. |
|
23 Doch de HEERE seyde tot Mose: h Soude dan des HEEREN 34 hant verkort zijn? Ghy sult nu sien, of mijn woort u wedervaren sal, ofte niet. |
| h Iesai. 50.2. ende 59.1 |
| 34 D. sijn vermogen te kleyne, dat hy niet en soude konnen volbrengen ’t gene hy gesproken heeft? |
|
24 Ende Mose ginck uyt, ende sprack de woorden des HEEREN tot den volcke: ende 35 versamelde tseventich mannen uyt den Outsten des volcks, ende steldese rontom de 36 Tente. |
| 35 Gelijck Godt bevolen hadde, bov. vers 16. hoewel twee der selver achterbleven, ond. vers 26. |
| 36 T.w. der t’ samenkomste. siet bov. vers 16. |
|
25 Doe quam de HEERE af 37 inde wolcke, ende sprack tot hem, ende afsonderende van den 38 Geest die op hem was, leyde [hem] op de tseventich mannen, die Outste: ende het geschiedde als de Geest op hen rustede, dat 39 sy propheteerden, maer 40 daerna niet meer. |
| 37 T.w. die den Tabernakel bedeckte, Exod. 40.38. And. in een wolcke. Dese was een teecken van Godes Majesteyt, ende tegenwoordige verschijninge. Also ond. 12.5. |
| 38 Siet bov. op vers 17. |
| 39 Dit woort beteeckent hier door de ingevinge des Heyligen Geestes, de groote deuchden, ende daden Godes uyt spreken ende verkondigen. Siet dit woort in sulcken sin 1.Sam. 10.5, 6. Ioel 2.28. Actor. 2.15. |
| 40 T.w. en propheteerden sy niet meer, zijnde dit sichtbaer teecken voor eens genoech, om inden dienst daer toe sy beroepen waren, in hen selven versekert, ende voor den volcke bevestigt te worden: gelijck oock daerna aen Saul geschiet is, 1.Sam. 10.6, 10, 13. Andere: ende en hielden niet op. T.w. te propheteeren, dat is, van dien dach aen en begaf hen de geest der prophetie niet. |
|
26 Maer twee mannen waren in ’t leger overgebleven; des eenen naem was Eldad, ende des anderen naem Medad; ende die Geest rustede op hen; (want sy waren onder de 41 aengeschrevene, hoewelse tot de Tente niet uytgegaen en waren) ende sy propheteerden in ’t leger. |
| 41 D. uyt het getal der 70, die Mose tot hem t’samen geroepen hadde: als te sien is bov. vers 24. ende 25. |
|
27 Doe liep een jongen henen, ende bootschapte Mose, ende seyde: Eldad ende Medad propheteeren in ’t leger. |
28 Ende Iosua de sone Nuns de dienaer van Mose, een 42 van sijne uytgelesene jongelingen antwoordde, ende seyde; Mijn heere Mose, verbiedtse. |
| 42 And. van sijner jeucht op. |
|
29 Doch Mose seyde tot hem; 43 Zijt ghy voor my yverende? 44 och of alle het volck des HEEREN Propheten waren, dat de HEERE sijnen Geest over hen gave! |
| 43 D. zijt ghy met nijdicheyt bevangen, ofte misgunt ghy yemant, dat hy de gaven des Heyligen Geestes heeft gelijck als ick? Verg. hier mede de jalousie der discipulen Ioannis des doopers, Ioh. 3.26. |
| 44 Hebr. Wie sal geven? eene maniere van wenschen by den Hebreen. Siet van de selve Deuter. 5. op vers 29. |
|
30 Daerna versamelde sich Mose tot het leger, hy, en de Outste Israëls. |
31 Doe i voer een wint uyt van den HEERE, ende raepte quackelen van der Zee: ende stroydese by het leger, ontrent eene dachreyse herwaert, ende ontrent eene dachreyse derwaert, rontom het leger: ende waren ontrent twee ellen boven de aerde. |
| i Exod. 16.13. Psal. 78.26. |
|
32 Doe maeckte sich het volck op, dien selven geheelen dach, ende die gantsche nacht, ende den gantschen anderen dach, ende versamelden de quackelen, die minst hadde, hadde tien 45 Homers versamelt: ende sy 46 spreyddense voor hen van malkanderen rontom het leger. |
| 45 Van het woort Homer beteeckenende eene mate, Siet Levit. 27. op vers 16. And. hoopen. |
| 46 Hebr. spreydende spreyddense. |
|
33 k Dat vleesch was noch tusschen hare tanden, 47 eer het gekauwt was, so ontstack de toorn des HEEREN tegen het volck, ende de HEERE sloech het volck met eene seer groote plage. |
| k Psal. 78.30, 31. |
| 47 Uyt het voorgaende 20 versken wort afgenomen, dat dit geschiet is ten eynde van een maent. Soo lange hebben sy haren lust geboet met vleesch te eten. |
|
34 Daerom hietmen den naem der selver plaetse 48 Kibroth Taava, want daer begroevense het volck dat belust was geweest. |
| 48 D. Lust-graven. Een leger-plaetse soo genaemt, om dat daer begraven waren de gene, die de walge hadden gehadt van het Man, ende hare lusten met vleesch versadicht hadden: ’t welck de HEERE hen wel gegeven hadde, maer in sijnen toorn. |
|
35 Van Kibroth Taava verreysde het volck nae 49 Hazeroth: ende sy 50 bleven in Hazeroth. |
| 49 Eene andere legerplaetse der Israëliten, in de woestijne. Siet van dese oock Num. 33.17. ende Deuter. 1.1. |
| 50 Hebr. sy waren. |