Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| De Prophete vermaent Zerubbabel, Iosua, ende ’t volck, dat sy neerstelick souden voortvaren, in ’t opbouwen des Tempels, vers 1, etc. haer Godes hulpe belovende, 5. Tegelijcke haer voorseggende, dat de Messias in desen Tempel persoonlick verschijnen soude, 7. Waer door deses Tempels heerlickheyt grooter wesen soude, dan des eersten, 10. Daer na straft hy de gheveynstheyt der gener die haer op het uyterlicke offer, ende de ceremonien verlieten, 11. Hy belooft de oprecht vroome Ioden, dat ghelijck sy te vooren den vloeck des Heeren ghesmaeckt hadden, dat sy voortaen van den Heere souden gezegent worden, ende dat hare vyanden verdelcht souden worden, 16. Hy propheteert oock van de macht Christi, mitsgaders van sijne kracht over alle de gene die hem souden tegen staen, 21. |
| |
| 1 OP 1 den vier-en-twintichsten dach der maent, in de seste [maent], in den tweeden jare des Conincks Darij. |
| 1 Verscheyden oversetters voeghen dit eerste vers aen ’t eynde des eersten capittels, ende daer schijnt het toe te gehooren. |
| |
| 2 2 In de sevenste [maent], op den een-en-twintichsten der maent, 3 geschiedde het woort des HEEREN 4 door den dienst des Propheten Haggai, seggende: |
| 2 T.w. des jaers, daer van vers 1. ghesproken is. |
| 3 T.w. tot het Ioodsche volck, ende de voornaemste onder deselve. alsoo oock ond. vers 11. |
| 4 Hebr. door de hant Haggai, etc. Also oock vers 10. |
| |
| 3 Spreeckt nu tot Zerubbabel den sone Sealtiëls, den Vorst van Iuda, ende tot Iosua den sone Iozadaks, den Hooghen-Priester, ende tot het overblijfsel des volcx, seggende: |
| 4 Wie is onder ulieden overghebleven, die dit Huys 5 in sijne eerste heerlickheydt ghesien heeft, ende hoedanich siet ghy het selve nu? Is dit niet 6 als niet in uwe oogen? |
| 5 T.w. in die heerlickheyt daer het in was eer het van de Chaldeen is verwoest geworden. |
| 6 N. vergeleken by dien Tempel welcken Salomo getimmert heeft. siet Ezr. 3.12. David hadde van langher hant eenen grooten schat van gout, silver, koper, ende andre materialen tot den bouw des Tempels vergadert, ende Salomo dede daer noch eenen grooten schat by, als hy dien Tempel bouwde: maer de Ioden, die eerst uyt de Babylonische gevanckenisse quamen, waren arm, ende en hadden geen groote macht, om desen nieuwen Tempel kostelick op te bouwen. And. is [dit] niet by dat als niet, etc. |
| |
| 5 Doch nu, weest sterck, ghy Zerubbabel, spreeckt de HEERE, ende weest sterck, ghy Iosua, sone Iozadaks, Hooge-Priester, ende weest sterck, 7 al ghy volck des lants, spreeckt de HEERE: ende 8 werckt; want ick ben met u, spreeckt de HEERE der heyrscharen, |
| 7 Dit spreeckt hy tot den ghemeynen man onder de Ioden. |
| 8 D. gaet voort in het bouwen. Siet van ’t woort vvercken, Ruth 2. op vers 19. ende Prov. 31. op vers 13. |
| |
| 6 Met 9 het Woort, in het welcke ick met ulieden [een verbont] ghemaeckt hebbe, als 10 ghy uyt Egypten uyttrockt; ende 11 mijnen Geest, 12 staende in ’t midden van u: En vreest niet. |
| 9 T.w. met dat Woort, door’t welcke de hemelen ghemaeckt zijn, Ps. 33. versen 6, 8. D. met Christo, in het vvelcke ick, D. in ende door welcken Christum, ick een verbont met ulieden gemaeckt hebbe, daerom Christus Malach. 3.1. de Engel des verbonts genoemt wort: Ende de Apostel seyt 2.Cor. 1.20. dat die belofte in Christo alleen ja ende amen is. And. Na het vvoort, doe ick met ulieden, etc. D. nae de belofte die ick uwen Vaderen ende u lieden ghedaen hebbe, dat ick woude zijn haer Godt, ende haers Zaets Godt na haer, Gen. 15.18. |
| 10 T.w. besloten zijnde in de lendenen uwer Vaderen. Siet gelijcke maniere van spreken Act. 7.53. |
| 11 Verstaet den H. Geest, die onse swackheyt mede te hulpe komt, Rom. 8.26. dit versken heeft een klaer bewijs van de drie persoonen der H. drievuldicheyt. |
| 12 D. by u tegenwoordich zijnde met sijne krachtige werckinge. And. ende mijnen Geest sal in’t midden van u blijven. D. hy sal u lieden in het uytvoeren van het werck deses gebouws krachtelick by-staen, wijsheyt ende kracht verleenen: derhalven en vreest niet, de sake sal eenen goeden voort-ganck hebben. |
| |
| 7 Want alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, 13 Noch eens, een weynich [tijts] sal ’t zijn; ende ick sal 14 de hemelen, ende 15 de aerde, ende 16 de zee, ende 17 het drooge 18 doen beven. |
| 13 D. ’t sal in korter tijt geschieden, dat ick hemel ende aerde wederom, of ten tweeden mael bewegen sal. siet Hebr. 12.26. dat ons lanck dunckt te wesen, en is by Godt maer als een oogenblick, Psal. 90.4. ende 2.Petr. 3.8. |
| 14 Met de Engelen, inwoonders des hemels. |
| 15 Met de menschen op der aerde. |
| 16 Met die in de Eylanden woonen. |
| 17 Met de menschen die op ’t hooge drooge lant woonen. |
| 18 Alle dese schepselen sullen beweegt worden, ten tijde der geboorte, des lijdens, stervens, der opstandinge, ende hemel-vaert Christi, ende als sijne Apostelen dit alles door de gantsche werelt sullen gaen prediken. |
| |
| 8 Ia 19 ick sal alle de heydenen 20 doen beven, ende sy sullen komen [tot] den 21 Wensch aller heydenen, ende ick sal 22 dit huys 23 met heerlickheyt vervullen, seyt de HEERE der heyrscharen. |
| 19 Dit is een prophetye van de beroepinghe der heydenen als het Euangelium door de gantsche werelt soude gepredickt worden. |
| 20 Of, doen schudden: T.w. also datse tot den Heere komen. Verg. Hos. 3.5. ende 11.10, 11. met d’aent. |
| 21 T.w. Christum, den welcken alle heydenen ofte Natien souden wenschen te omhelsen, haer tot sijne kercke begevende. Verg. Gen. 49.10. And. aldus: Ende den vvensch der heydenen sal komen. verstaende sulcx van de komste des Messiae. And. dan sullen komen de gevvenschte aller heydenen. D. mijne uytverkorene, mijne lieve ende aengename kinderen uyt alle volckeren ende natien, sullen tot my komen, ende in my gelooven. Siet Ies. 2.3. |
| 22 D. desen Tempel. |
| 23 Want Christus, de Coninck der eere, (Psal. 24.7, 8.) de Salichmaker der heydenen, (die grooter is dan Salomon, Mat. 12.42.) soude in eygener persoonen lichamelick verschijnen, prediken, ende mirakelen doen, (ghelijck Malachias dit duydelick voorseyt, cap. 3. vers 1.) Ende hy sal voorts in sijne Ghemeynte woonen met sijnen Geest ende genade. Verg. Ezech. 43.5, 7. |
| |
| 9 24 Mijne is het silver, ende mijne is het gout, spreeckt de HEERE der heyrscharen. |
| 24 Als of de Heere seyde, Indien ick desen nieuwen Tempel uytwendelick heerlicker hebben woude van silver en gout, dat ware my licht om doen, want al het silver ende gout des werelts komen my toe, ende ick kondet u haest doen hebben, maer ick wil desen Tempel vercieren met eene veel grootere heerlickheyt, namelick met de tegenwoordicheydt des Messiae, des Conincks aller Coninghen, ende met vele geestelicke gaven, daer mede ick de kercke des Nieuwen Testaments vercieren sal. |
| |
| 10 De heerlickheyt deses laetsten Huyses sal grooter worden, dan des eersten, seyt de HEERE der heyrscharen, ende in dese plaetse sal ick 25 vrede geven, spreeckt de HEERE der heyrscharen. |
| 25 N. door, ofte in Christo Iesu, den Vrede-Vorst. Siet Rom. 5.1. ende 14.17. Phil. 4.7. siet oock Iesa. 11.6. ende Ioan. 14.27. |
| |
| 11 Op den vier-en twintichsten [dach] 26 der negender [maent] in den tweeden jare Darij, geschiedde het woort des HEEREN door den dienst des Propheten Haggai, seggende: |
| 26 Dese maent wort Chisleu ghenoemt Zach. 7.1. ten deele met onsen December over-een-komende. |
| |
| 12 Also seyt de HEERE der heyrscharen, Vraecht nu 27 de Priesters de Wet, seggende: |
| 27 Den welcken het toekomt de wet te verklaren. siet Lev. 10.10, 11. ende Deut. 33.10. Mal. 2.7. |
| |
| 13 Siet, 28 yemandt draecht 29 heylich vleesch in de 30 slippe sijnes cleets, ende hy raeckt met sijne slippe aen het broot, of aen ’t moes, of aen den wijn, of aen de olye, of aen eenige spijse, sal 31 het heylich worden? ende de Priesters antwoordden ende seyden, 32 Neen. |
| 28 In dit dertiende versken stelt de Prophete twee vraghen voor by gelijckenisse, leerende voor eerst, dat de mensche uyt het aenroeren van yet dat heylich is, geen heylicheyt en verkrijgt: vers 14. leert hy, dat een mensche die onreyn is, niet alleen geen heylicheydt daer van en krijcht, maer ter contrarie, met sijn aenroeren ontreynicht hy ’t gene dat heylich is, met welcke gelijckenissen de Heere te verstaen geeft de oorsaken waerom hy nu eenen geruymen tijt de Ioden gekastijdt hadde, ende waerom hare offerhanden Gode niet aenghenaem gheweest en hadden, namelick, om dat sy so onreyn van herten waren, als de gene uyterlick, die uyt het aenroeren van een doot lichaem haer ontreynicht hadden. Siet Levit. 23.25. Num. 5.2. |
| 29 Hebr. vleesch der heylicheydt. T.w. vleesch ’t welck den Heere is geheylicht gheworden door de offerhande. Siet Lev. 7.15. |
| 30 Hebr. vleugel. |
| 31 And. hy. De sin is, salder yets anders dat hy aenroert, door hem geheylicht worden? |
| 32 Want het kleedt wort wel door sulcke aenroeringe gheheylicht, Levit. 6.27. maer niet ’t gene dat van dat selve kleet wert aengeraeckt. |
| |
| 14 Ende Haggai seyde, Indien yemant die onreyn is 33 van een doot lichaem, 34 yet van die dinghen aenroert, sal 35 het onreyn worden? Ende de Priesters antwoordden, ende seyden, 36 Het sal onreyn worden. |
| 33 Hebr. van een ziele. Siet Levit. 19. de aent. op vers 28. ende Num. 19. vers 11. |
| 34 Van dewelcke gesproken is vers 13. |
| 35 T.w. ’t welck het aengeroert heeft. |
| 36 Siet de wet Lev. 11.24, 25, etc. ende, 15.4, etc. Num. 9.10. ende 19.11, 13. |
| |
| 15 Doe antwoordde Haggai, ende seyde, 37 Alsoo is dit volck, ende alsoo is dese natie 38 voor mijn aenghesichte, spreeckt de HEERE, ende alsoo is al het werck haerder handen: ende wat sy 39 daer offeren, dat is onreyn. |
| 37 De sin is, Even also ist met dese natie, of met dit volck gestelt, ’t welck alles ontreynicht daer het by of aen komt, dewijle het onreyn van conscientie is, blijckende daer uyt dat sy mijn bevel aengaende het opbouwen des Tempels, verachten. Verg. Tit. 1.15. |
| 38 Dese Ioden waren wel heylige luyden in haer eygen oordeel, maer niet in de oogen Godes. |
| 39 T.w. op den brant-offer-altaer, die vele jaren was opgebouwt geweest, eer de Tempel volbouwt is geworden, Ezr. 3.2. Godt de Heere hadde wel de offerhanden strengelick bevolen te doen, maer hier verklaert hy door sijnen Prophete, dat ghelijck alle hare andre wercken, onreyn waren, alsoo oock hare offerhanden, (van wegen dewelcke sy meynden Gode aengenaem te sijn) so lange als sy naelieten des Heeren huys te bouwen, ende om dat sy selfs onreyn, Dat is, godtloos ende huychelisch waren, ende sonder gheloove, want alles wat sonder gheloove gheschiet, dat is sonde. Rom. 14.24. |
| |
| 16 Ende nu, 40 stelter doch ulieder herte op, van desen dach af, ende 41 opwaerts, 42 eerder steen op steen geleyt wiert aen den Tempel des HEEREN: |
| 40 De sin schijnt hier te zijn, Voor desen, doe ghy versloft hebt de op-bouwinge des Tempels, zijt ghy van Godt gestraft geweest met diere tyden, vers 18. maer nu ghy aen het werck kloeckelick gevallen zijt, hebt ghy den zegen des Heeren gevoelt: Derhalven neemt ter herten het gene dat in voorighe tijden gheschiet is, op dat ghy verstaende d’oorsake des tegenspoets, die u te vooren geperst heeft, nu oock moocht verstaen d’oorsake des zegens Godes die ghy nu ghevoelt, ende hier na ghevoelen sult, ende vaert derhalven kloeckelick voort in het op-bouwen van het Huys des Heeren. Eenige oversetters verlichten de duysterheyt deses vers met eenige ingevoegde woorden, aldus, Ende nu, stelt er doch u lieder herte op [hoe het ulieden gegaen heeft] van desen dach af. etc. Siet 5.5. ende ond. vers 19. |
| 41 D. op de dagen die voor desen tijt gheweest zijn. |
| 42 D. eer de opbouwinge des Tempels haren voortganck nam, ende ghy-lieden op het fondament (’twelck voor vele jaren gheleyt was) voort-gegaen zijt, ende op het selve voorder ghebouwt hebt. Ten tijde des Conincks Cyri hadden sy de fondamenten des Tempels geleyt, maer niet voort-gebouwt tot het tweede jaer Darij, vers 11. siet Ezr. 4.5, 24. |
| |
| 17 43 Eer die [dinghen] gheschiedden, quam yemandt tot den [coorn-]hoop 44 van twintich [maten], soo en warender [maer] tiene: komende tot den wijn-back, om vijftich 45 [maten] van de persse te scheppen, 46 so en warender [maer] twintich: |
| 43 D. eermen met den bouw des Tempels voort-voer. |
| 44 D. diemen meynde dat twintich mudden, of schepels, of sacken uytgeven soude, of behoorde uyt te geven, na advenant van ’t ghezaeyde. |
| 45 Het zy voeders, of aemen, of andre vaten, groot of kleyn. |
| 46 De sin is, De oogst des koorns ende des wijns was seer sober ende kleyn, dewijle de Heere u sijnen zeghen ontrocken hadde, vertoornt zijnde over u lieder slofficheyt in het bouwen sijnes huys. |
| |
| 18 47 Ick sloeg 48 ulieden met brant-koorn, met honich-dauw, ende met hagel, a al het werck uwer handen; 49 ende ghy en [keerdet] u niet tot my, spreeckt de HEERE. |
| 47 Dit is een breeder verhael der plagen die Godt haer heeft toegesonden van wegen hare slofficheyt in het bouwen des Tempels. Verg. Deut. 28. op vers 22, etc. Siet oock 1.Reg. 8.37. Ende insonderheyt Amos 4. versen 6, 7, 8, 9. ende bov. c. 1. vers 11. ende Psal. 78.47. |
| 48 D. uwe vruchten. |
| a Hagg. 1.11. |
| 49 And. ende daer is niemant by ulieden die tot my, spreeckt de Heere: met verswijginge des woorts keert. |
| |
| 19 50 Stelter doch u herte op, van desen dach af, 51 ende opwaerts: van den vier-en-twintichsten dach der negender [maent] af, van den dach af 52 als het fondament aen den Tempel des HEEREN is geleyt geworden, stelter u herte op. |
| 50 Of, stelt nu u herte, etc. Als of hy seyde, Tot datmen heeft begost wederom te bouwen aen den Tempel, soo zijn ’t elendige bedroefde tijden gheweest, maer letter nu eens op, hoe het nu toegaet, nu dat ghy kloeckelick aen het bouwen zijt. |
| 51 D. die voor desen tijt geweest zijn. |
| 52 D. alsmen heeft begost te timmeren op het fondament, ’t welck geleyt is geworden in het tweede jaer na de wederkomste uyt de Babylonische ghevanckenisse, als d’altaer wiert ghebouwt. Siet Ezr. 3.11. Doch sommighe nemen dese woorden nae de letter, zijnde in die meyninghe, dat de fondamenten des Tempels die gheleyt waren stracks nae de wederkomste des volcks uyt Babylonien, van de vyanden deses wercks uytgheroeyt waren, alsoo datmen nieuwe fondamenten heeft moeten leggen. |
| |
| 20 53 Isser noch zaet in de schuere? selfs tot 54 den wijn-stock, ende den vyge-boom, ende den granaet-appel-boom, ende den olijf-boom, [die] niet gedragen en heeft, [die] sal ick van desen dach af 55 segenen. |
| 53 De sin is, Isser noch zaet overich in de schuere om te zaeyen, ick sal het van desen dach af segenen, ja tot de boomen toe, die nu in lange tijt geen vruchten gedragen en hebben, sal ick mijnen segen geven. |
| 54 Alle de boomen ende vruchten die hier genoemt staen, plechten overvloedelick in het Ioodsche lant te groeyen. Siet Deut. 8.8. |
| 55 D. vruchtbaer maken. |
| |
| 21 Het woort des Heeren nu geschiedde ten tweeden male tot Haggai, op den vier-en-twintichsten 56 der maent, seggende: |
| 56 N. der negender maent, T.w. op den selven dach als te vooren het woort des Heeren tot Haggai geschiet is. siet bov. vers 11. |
| |
| 22 Spreeckt tot Zerubbabel den Vorst van Iuda, seggende, 57 Ick sal de hemelen ende de aerde bewegen: |
| 57 Siet bov. vers 7. |
| |
| 23 58 Ende ick sal den throon derEERENH Coninckrijcken omkeeren, ende verdelgen 59 de vasticheyt der Coninckrijcken der Heydenen: ende ick sal den wagen omkeeren, ende die daer op rijden, ende de peeerden, ende die daer op rijden, sullen nederstorten, 60 een yegelick in des anderen sweert. |
| 58 De sin is, Ick sal alle macht ende gewelt te niete maken, die sich tegen Christum ende sijn Rijcke verheffen. Siet 2.Cor. 10.5. ende 2.Thes. 2.8. doch andre verstaen dit gesproken te zijn van het werck der weder-op-bouwinge des Tempels, die door geene menschen en soude konnen verhindert worden: om alsoo de Ioden des te meerderen lust ende couragie te geven om kloeckelick in dit werck voort te varen. het kan beyde te gelijcke wel bestaen. |
| 59 Dat is, sterckte, macht. |
| 60 Hebr. de man in het sweert sijns broeders. |
| |
| 24 Te dien dage, spreeckt de HEERE der heyrscharen, sal ick 61 u nemen, ô Zerubbabel ghy sone Sealtiëls, mijn knecht, spreeckt de HEERE, ende ick sal u stellen als 62 een segel-rinck: want 63 u hebbe ick verkoren, spreeckt de HEERE der heyrscharen. |
| 61 Dit is figuerlicker wijse te seggen, u ô Christe, die nae den vleesche in de lendenen Zerubbabels besloten licht, Matth. 1.12, 13. Alsoo wort Christus Ezech. 34. vers 23. David genoemt. Verg. Hebr. 7.9. |
| 62 Siet Cant. 8.6. Ierem. 22.24. De sin is, Ick sal u lief en weert hebben, ick sal u bewaren, gelijck yemant sijnen rinck bewaert, daer hy sijne secreetste saken mede versegelt. |
| 63 Vergel. 1.Petr. 1.20. |
