Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
Door de gelijckenisse van eenen Arent, halende een cedertacxken van den Libanon, ende plantende eenen nieuwen wijnstock mitsgaders eenen anderen grooten Arent, nae welcken die wijnstock sich neychde, stelt Godt sijnen volcke voor, de gevanckelicke wechvoeringe van den Coninck Iechonia ende anderen door den Coninck van Babel, d’ instellinge Zedekie tot Coninck in sijne plaetse, ende desselven meyneedicheyt ende afval tot den Coninck van Egypten, vers 1, 2, 3, etc. Dies Godt voorseyt, dat hy van Egypten, ende sijn eygen volck, verlaten, ende nae Babel gevancklick sal wech gevoert worden, 15. belooft evenwel een ander nieuw Euangelisch Cedertacxken, tot heyl sijns volcks. 22. |
|
1 ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende: |
2 Menschen kint, stelt een 1 raetsel voor, ende gebruyckt eene 2 gelijckenisse 3 tot het huys Israëls: |
| 1 Siet Iud. 14. op vers 12. |
| 2 Ofte, parabel. D. een verhael in’t welcke eene sake doorgaens met yet anders vergeleken wort, om die te meer claerheyt, ende kracht te geven; ende kan anders oock genaemt worden eene allegorie. alsoo ond. 20.49. ende 24.3. Matth. 13.3, 13, etc. Hebr. parabelt eene parabel. |
| 3 Ofte, rakende het huys Israëls. |
|
3 Ende segt; Alsoo seyt de Heere HEERE: 4 Een Arent die groot was, 5 groot van vleugelen, lanck van vlercken, vol van vederen, die 6 verscheydene verwen hadde; quam op den 7 Libanon, ende nam den 8 oppersten-tack van eenen 9 Ceder. |
| 4 Verstaet Nebucadnezar den Coninck van Babel. siet ond. vers 12. |
| 5 D. hebbende groote macht, een wijt-uytgestreckt Coninckrijcke, ende overvloet van allen rijckdom. |
| 6 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick dat met de naelde van verscheydene coleuren gemaeckt wort, als geborduert, ofte gestickt werck. boven 16.10, 13, etc. maer hier wort het by gelijckenisse gebruyckt van schoone gespickelde, ende door een gekoleurde vederen, als ofse geborduert waren. |
| 7 Verstaet het lant van Palestina, het welcke noortwaert met het geberchte van Libanon bepaelt was. Siet 1.Reg. 4. op vers 33. |
| 8 Door desen is beteeckent de Coninck Iojachin, anders oock Iechonias genaemt. 1.Chron. 3. vers 16. die van Nebucadnezar gevanckelick nae Babylonien wech-gevoert was. 2.Reg. 24.12. 2.Chron. 36.10. |
| 9 Die een figure was van het Conincrijcke der Ioden. Verg. Num. 24.6. Amos 2.9. |
|
4 Hy pluckte den top 10 sijner jonge tacxkens af, ende bracht hem in een lant van 11 koophandel, hy settede hem in 12 een stadt van 13 kooplieden. |
| 10 Dese beteeckenen de Vorsten, Heeren, ende Edellieden, die met den Coinck Iojachin inde gevanckenisse nae Babel gingen. 2.Reg. 24.12. |
| 11 Hier is inden oorspronck het woort Chenaan, ’twelck eygentlick beteeckent, koopman. siet Iob 40.25. ende de aenteeck. Verstaet nu hier door, Babylonien, alwaer veel koophandel ommeginck, uyt oorsake vande menichte der menschen, die daer woonden, ende die van alle landen daer verkeerden, ende handelden. |
| 12 N. Babel. |
| 13 And. kruydeniers, ofte, droogisten, als 1.Reg. 10.15. Soo soude de stadt van Babel genaemt zijn, om datse vol was van allerley specerijen, drogen, ende kostelicke waren, dienende niet alleen tot nootdurft, ofte vermaeck, maer oock tot leckernije, ende overdadicheyt. |
|
5 14 Hy nam oock van 15 het zaet des lants, ende 16 leyde het in eenen zaed-acker: hy namt, hy settede het 17 by vele wateren, 18 met groote voorsichticheyt. |
| 14 T.w. de voorgemelde Arent, de Coninck Nebucadnezar. |
| 15 D. vande gene die inden lande Iuda geboren waren. Verstaet Matthaniam den oom van Iechonias, dat is, sijns vaders Iojakims broeder, genaemt van Nebucadnezar Zedekia. 2.Reg. 24.17. |
| 16 D. hy stelde Zedekiam tot eenen Coninck over Iuda. |
| 17 D. in eene bequame plaetse, daer het wel konde groeyen. |
| 18 D. met wijse, ende welbedachte conditien. And. [als] eenen wilgeboom, die geerne by het water wast. |
|
6 Ende 19 het sproot uyt, ende wiert tot eenen weeldich-uytloopenden wijnstock, 20 [doch] nederich van 21 stamme, siende met sijne tacken 22 nae hem, dewijle sijne wortelen onder hem waren: so wiert 23 hy tot eenen wijn-stock, die rancken voortbracht, ende scheuten uytwierp. |
| 19 T.w. dat zaet, de Coninck Zedekias. De sin is, dat dese Coninck wel voer, ende geluckich was in sijn Coninckrijcke, soo lange als hy den Coninck van Babel getrouwe bleef. |
| 20 T.w. als die onder het gebiedt was des Conincks van Babel, dien hy jaerlicks tribuyt moeste betalen. |
| 21 Hebr. statuere, hoochte, opstaende gestalte. alsoo ond. 19.11. ende 31.3, 5, 10. |
| 22 T.w. daer van hy sijne plantinge hadde, ende onder wiens bescherminge hy schuylde. |
| 23 Namelick de wijnstock. |
|
7 Noch wasser een 24 grooten arent 25 groot van vleugelen, ende overvloedich van vederen: ende siet, 26 dese wijnstock voechde 27 sijne wortelen nae 28 den selven toe, ende wierp sijne tacken tot hem uyt, op dat 29 hy 30 hem bevochtigen soude 31 nae de bedden 32 sijner plantinge toe. |
| 24 Namelick Pharao, de Coninck van Egypten. Siet ond. vers 15. ende 17. |
| 25 Vergel. boven de aenteeck. op vers 3. |
| 26 D. de Coninck Zedekia. |
| 27 Verstaet door dese, de gesanten, die de Coninck Zedekia nae den Coninck van Egypten heymelick sondt, om een verbont met hem te maken, ten eynde dat hy hem helpen soude tegen den Coninck van Babel, wiens Tributaris, ende Vassal hy was, ende van welcken hy nu was afgevallen. Vergel. ond. vers 15. Ierem. 2.18. |
| 28 T.w. arent, den Coninck van Egypten. |
| 29 Verstaet den selven arent. |
| 30 T.w. den voorgemelden wijnstock, den Coninck Zedekiam. |
| 31 D. nae de ingangen, ende passagien toe, die leydden tot de plaetse sijner plantinge. Het Hebr. woordeken is in gelijcke beteeckenisse genomen, Iud. 7.3, 17. Siet de aenteeck. Dit siet nu op de gewoonte van Egypten, alwaermen, als de Riviere Nilus overvloeyde, waterloopen, groeven, ende voren maeckte, om het water door het geheele lant uyt te laten, ende nae alle plaetsen te verspreyden. Alsoo begeerde, ofte versocht oock de Coninck Zedekia, dat de Coninck van Egypten sijne macht, ende krijchs-volck hem toeschicken soude, om tegen den Coninck van Babel geholpen te worden. Anders, uyt de bedden syner plantinge. Te weten, alsoo dat sijn lant van den Coninck van Egypten bevochticht zijnde, hy alsdan daer door mocht opwassen. |
| 32 Te weten, des wijnstocks plantinge. D. ter plaetse daer hy geplant was, te weten, in Iudea. |
|
8 Hy was in eene goede landouwe by vele wateren 33 geplant, om tacken te maken, ende vrucht te dragen, op dat hy tot eenen heerlicken wijnstock worden mochte. |
| 33 T.w. van den Coninck Nebucadnezar. |
|
9 Segt, Alsoo seyt de Heere HEERE, Sal 34 hy gedijen? sal 35 hy niet 36 sijne wortelen uyt-rucken, ende sijne vrucht afsnijden, dat hy drooge worde? hy sal aen alle de bladeren van sijn gewas verdroogen; 37 ende dat 38 niet door eenen grooten arm, nochte door veel volcks, om dien van sijne wortelen wech te voeren. |
| 34 Te weten, de wijnstock, die vanden eersten arent geplant is. |
| 35 T.w. de eerste arent, de Coninck Nebucadnezar. |
| 36 T.w. des wijnstocx. Verst. den Coninck Zedekia als boven, met alle zijne macht ende gantsch Coninckrijcke. |
| 37 Alsoo is de letter Vau voor ende dat genomen. Ier. 17.10. |
| 38 D. sonder dat een seer geweldich leger daer toe sal noodich zijn. want de Heere sal Zedekia tegen zijn, om sijne godtloosheyt, ende meyneedicheyt. |
|
10 Ia siet, 39 sal hy geplant zijnde gedijen? 40 sal hy niet, als de 41 Ooste-wint hem aenroert, 42 gantsch verdroogen? 43 op de bedden 44 van sijn gewas sal hy verdroogen. |
| 39 Dese vrage loochent sterckelick. |
| 40 Dese vrage versekert sterckelick. |
| 41 Verstaet den Coninck van Babel, die den Coninck Zedekiam, alle sijne macht, ende de stadt Ierusalem soude verderven, gelijck de vruchten van den Oostenwint verdorven worden, Genes. 41.6. |
| 42 Hebr. verdroogende verdroogen. |
| 43 Te weten, daer in hy geplant is, om wel bevochticht te worden, ende wel te groeyen. Ofte, t’ samen met de voren, dat is, met het lant Iuda mede, daer in hy staet, sal hy verdorren, ende vergaen. ofte, de voren, dat is, de middelen, waer door hy sal soecken water, dat is, hulpe uyt Egypten te krijgen, sullen mede vergaen. |
| 44 D. daer in hy wast, ofte groeyt, alsoo bov. 7. de bedden sijner plantinge, Dat is, daer in hy geplant was. |
|
11 Daerna geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende; |
12 Segt nu tot 45 dat wederspannich huys; Wetet ghy niet, wat 46 dese dingen 47 zijn? Segt, 48 siet, de Coninck van Babel is [tot] Ierusalem gekomen, ende heeft 49 haren Coninck genomen, ende hare 50 Vorsten, ende heeftse tot sich gevoert nae Babel. |
| 45 Hebr. dat huys der wederspannicheyt. Verstaet den stam, ofte het Coninckrijcke Iuda, Siet bov. 2. op vers 5. |
| 46 T.w. die ick u voor-gestelt hebbe van twee arenden. |
| 47 Ofte, beduyden, ofte beteeckenen, ofte te kennen geven. |
| 48 Hier volgt de verklaringe der voorgestelder gelijckenisse. |
| 49 Namelick Iojachin, 2.Reg. 24.12. 2.Chron. 36.10. siet bov. op vers 3. |
| 50 De welcke bov. vers 4. vergeleken worden by de opperste teere tacken des Libanons. |
|
13 Daer toe heeft hy van den 51 Conincklicken zade genomen, ende daer mede a een verbont gemaeckt, ende heeft hem tot 52 eenen eedt gebracht; ende de 53 machtige des lants heeft hy 54 wechgenomen, |
| 51 Genaemt bov. vers 5. het zaet des lants, namelick van Iuda. Hebr. zaet des Coninckrijcks. Hy verstaet Zedekiam. Siet boven op vers 5. |
| a Ierem. 34.18. |
| 52 Ofte, in eenen eedt doen komen. Te weten waer door Zedekias sich vervloeckte, so hy sijn woort niet en hielde, ende niet getrouwe en bleve. Vergel. bov. 16. op vers 59. Sommige meynen dat dese maniere van spreken, inden eedt doen komen siet op het oude gebruyck, waer door de gene, die met elckanderen een verbont maeckten, beesten slachteden, die in stucken deelden, ende dan door de gedeelde stucken doorgingen. Siet Gen. 15. op vers 17. |
| 53 Te weten, die Zedekiam met raet, ende met daet hadden konnen helpen, om het Coninckrijcke Iuda tegen den Coninck van Babel vast te maken, ende eyndelick van hem te doen afvallen. |
| 54 T.w. tot pantlieden, ofte gyselers. |
|
14 Op dat het Coninckrijcke nederich soude zijn, sich niet verheffende: [ende] dattet 55 sijn verbont houdende bestaen mochte. |
| 55 Te weten, des Conincks van Babel. Verstaet de beloften van onderdanicheyt, ende trouwe, die Zedekia, ende des lants Heeren, aen den Coninck van Babel gendaen hadden. |
|
15 Maer hy rebelleerde tegen hem, sendende sijne boden in Egypten, b op datmen hem peerden, ende veel volcks bestellen soude: sal hy gedijen? sal hy ontkomen die sulcke dingen doet? ja sal hy 56 het verbont breken, ende ontkomen? |
| b Ierem. 37.5. |
| 56 T.w. dat hy met den Coninck Nebucadnezar gemaeckt heeft. |
|
16 [Soo waerachtich als] ick leve, spreeckt de Heere HEERE, So hy niet 57 inde plaetse des Conincks die hem Coninck gemaeckt heeft, wiens eedt hy veracht, ende wiens verbont hy gebroken heeft, 58 by hem in’t midden van Babel 59 en sal sterven! |
| 57 Te weten, daer de Coninck Nebucadnezar woont, dat is, in Babel, gelijck hier in ’t eynde van’t vers geseyt wort. |
| 58 D. in de selve plaetse, ofte stadt, als stracks geseyt is, ende volgens niet in sijn vaderlant. |
| 59 De sin is, dat hy daer sekerlick soude sterven: hoewel hy het lant niet sien en soude, om dat hem te vooren in Riblath de oogen verblindt souden worden. 2.Reg. 25.6, 7. Ierem. 32.5. ende 34.3, 5. ende 52.11. |
|
17 Oock en sal Pharao door een groot heyr, ende door menichte van [krijchs-]vergaderinge met 60 hem in oorloge c niet uytrichten, 61 alsmen eenen d wal sal 62 opwerpen, ende alsmen e sterckten bouwen sal, om 63 vele zielen uyt te roeyen. |
| 60 D. met Zedekia, te weten, om hem te helpen, mits sijne macht by de macht van Zedekia te voegen, ofte, tegen hem, Dat is, tegen den Coninck Nebucadnezar, om hem te wederstaen, ende van Ierusalem te verdrijven. |
| c Ierem. 37.7. |
| 61 Het welcke de Coninck van Babel doen soude. |
| d Ezec. 4.2. |
| 62 Hebr. uytstorten. alsoo 2.Sam. 20.15. 2.Reg. 19.32. |
| e 2.Reg. 25.1. Ies. 29.3. Ezec. 4.2. |
| 63 Dat is, vele menschen. |
|
18 Want 64 hy heeft den 65 eedt veracht, brekende het verbont; daer hy, siet, sijne 66 hant gegeven hadde; dewijle hy alle dese dingen gedaen heeft, en sal hy niet ontkomen. |
| 64 Namelick de Coninck Zedekia. |
| 65 Ofte, vloeck. |
| 66 T.w. aen den Coninck van Babel, tot versekeringe van te sullen vast houden aen het verbont dat hy met hem gemaeckt hadde. siet van sulcke hantgevinge gedaen tot versekeringe van het gene dat men seyt, ofte belooft, 2.Reg. 10.15. 2.Chron. 30.8. Ezr. 10.19. |
|
19 Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE, [Soo warachtich als] ick leve, So ick 67 mijnen eedt, dien hy veracht heeft, ende mijn verbont, dat hy gebroken heeft; dat selve 68 niet op sijnen kop en geve! |
| 67 Godt naemt den eedt, dien Zedekia aen den Coninck van Babel gedaen hadde sijnen eedt, om dat hy met aenroepinge sijns naems gedaen was: ende in gelijcken sin sijn verbont, dat hy met den selven Coninck gemaeckt hadde. Verstaet onder het woort eedt de straffe van de verbrekinge des eedts. |
| 68 Dat is, met straffen vergelde. Siet 1.Reg. 8. op vers 32. alsoo boven 9.10. ende 11.21. ende 16.43. ende onder 22.31. een afgebroken maniere van eedtsweeren. |
|
20 Ende ick sal 69 mijn f net over 70 hem uytspreyden, dat hy gegrepen sal worden in mijn jacht-garen: ende ick sal hem doen brengen nae Babel, ende sal 71 daer met hem g rechten [over] sijne overtredinge, waer door hy tegen my overtreden heeft. |
| 69 Siet bov. 12. op vers 13. ende ond. 32.3. |
| f Ezech. 12.13. ende 32.3. |
| 70 T.w. over den Coninck Zedekiam. |
| 71 T.w. boven het recht, dat ick over hem hebbe laten gaen te Riblath, 2.Reg. 25.6, 7. Want daer na heeft hy te Babel in de gevanckenisse gelegen tot dat hy sterf, Ierem. 52.11. Godt wort geseyt met den mensche te rechten, ofte, in’t recht sich met hem te begeven, als hy door sijne straffen hem van sijne sonden overtuygt, ende gelijck in een gerichte beschaemt maeckt. alsoo Iesa. 66.16. ond. 20.35. ende 38.22. Siet breeder hier van onder 20. op vers 35. |
| g Ierem. 4.12. ende 25.31. |
|
21 Daertoe sullen alle 72 sijne vluchtige met alle sijne 73 benden 74 door het h sweert vallen, ende de overgeblevene sullen 75 in alle winden i verstroyt worden: ende ghy-lieden sult weten, dat ick de HEERE gesproken hebbe. |
| 72 Siet van dese, 2.Reg. 25.5. ende Ierem. 52.8. |
| 73 Dat is, scharen, ende hoopen van krijchs-volck, Siet bov. 12. op vers 14. |
| 74 D. inde oorlooge, ofte, door wapenen omcomen. Siet Lev. 26. op vers 7. |
| h Ezech. 16.40. |
| 75 D. in alle hoecken der werelt. Siet bov. 5. op vers 10. |
| i Ezech. 5.10, 12. ende 12.14. |
|
22 Alsoo seyt de Heere HEERE; Ick sal oock 76 vanden oppersten tack des hoogen 77 Ceders 78 nemen, dat ick 79 setten sal; van het opperste sijner jonge tacxkens sal ick 80 eenen tederen afplucken, den welcken ick op 81 eenen hoogen, ende verhevenen berch planten sal: |
| 76 D. vanden Conincklicken stam. siet bov. vers 3. ofte aldus: vanden hoogen tack des Ceders. ofte, van den oppersten tack des Ceders die hooge was. |
| 77 D. des Coninckrijcks van Iuda. Siet boven op vers 3. |
| 78 T.w. een scheutken, ofte rijsken, het welcke hier terstont eenen teeren tack genaemt wort. |
| 79 D. planten sal. |
| 80 Men verstaet hier door Zerubbabel, ende sijne Successeurs, maer insonderheyt Christum, vanden welcken sy voorbeelden waren. Christus wort een scheute, ofte spruyte genaemt, Ies. 11.1. ende 60.21. Zach 6.12. |
| 81 Verstaet het ware Zion, dat is, de ware Iodische, ende Christelicke kercke, ende gemeynte der heyligen. Siet Ies. 2.2. ende 11.9. ond. 20.40. Mich. 4.1. |
|
23 Op den berch 82 der hoochte Israëls sal ick hem planten; ende hy sal tacken voortbrengen, ende 83 vrucht 84 dragen, ende hy sal tot eenen 85 heerlicken Ceder worden, dat onder hem woonen sullen 86 alle gevogelte van allerley vleugel; inde schaduwe sijner tacken sullense woonen. |
| 82 D. die seer hooch sal wesen. Verstaet dese hoocheyt soo wel vande hoochberoemde, ende wijt uytgebreyde vermaertheyt des rijcks Christi, als van de uytnemende hoocheyt, ende waerdicheyt der weldaden Christi, die daer in te becomen sullen zijn. |
| 83 Siet van dese vrucht, Psal. 85.10, etc. Ies. 11.2, etc. Dan. 9.24. |
| 84 Hebr. maken. |
| 85 Verstaet geene uyterlicke, nochte aerdsche, maer inwendige, ende hemelsche heerlickheyt: vande welcke siet, Psalm 110.1, etc. Ephes. 1.20, etc. Phil. 2.9, 10, 11. |
| 86 D. niet alleen Israeliten, ende Ioden, maer oock Heydenen. |
|
24 So sullen alle 87 boomen des velts weten, dat ick de HEERE 88 den hoogen boom vernedert hebbe, 89 den nederigen boom verheven hebbe, 90 den groenen boom verdroocht, ende den droogen boom bloeyende gemaeckt hebbe: Ick de HEERE hebbe’t gesproken, ende sal’t doen. |
| 87 D. menschen, die soo genoemt worden, om datse goede vruchten moeten dragen. Psal. 1.3. Ies. 56.3. Matth. 7.17, 18, 19. Sommige verstaen eygentlick de Coningen, die onder andere menschen in hoocheyt uytsteken. Dan. 4.17, 19. |
| 88 Men can dit lichamelick verstaen vande Babyloniers, ende hare Monarchye, die verstoort is door Cyrum: ende geestelick van den Duyvel, ende sijn rijcke, dat door Christum verwoest is. |
| 89 Dit can oock lichamelick verstaen worden van de Ioden, doese wederkeerden uyt de Babylonische gevanckenisse, ende geestelick van alle uytverkorene, ende geloovige, die door Christum uyt het gewelt des duyvels verlost zijn. |
| 90 ’T voorgaende wort met andere woorden verhaelt. |