Statenvertaling.nl

sample header image

Ezechiël 16 – Statenvertaling editie 1637

Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)

Edities SV:    

Bijbelboek:    

Hoofdstuk: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48
Inleiding Bijbelboek
Weergave: Met kanttekeningenZonder kanttekeningen

Ezechiël 16

Door de gelijckenisse van een nieuwgeboren ende elendichlick verlaten dochterken, etc. stelt Godt den Ioden voor oogen, hare onweerdicheyt, ende sijne bysondere liefde ende weldadicheyt, die hy haer uyt louter genade bewesen heeft, vers 1, 2, 3, etc. Daer tegen hare snoode ondanckbaerheyt ende ontrouwe, bewesen door allerleye grouwelicke afgoderye ende heydensche verbonden, 15. Voorts, de rechtveerdicheyt sijner gestrenge oordeelen over haer, 35. die sy (arger zijnde als hare susters, Sodom ende Samaria) wel verdient hadde, 45. met belofte nochtans vande genadige herstellinge, welcker sy, met de uytverkorene heydenen, in den Messia souden deelachtich worden, 60.
 
1 VOorder geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:
2 Menschen kint, maeckt 1 Ierusalem hare 2 grouwelen bekent:
1 D. den inwoonderen van Ierusalem, dewelcke hier volgens om dese oorsake in ’t eenvoudich getal, ende int vrouwelicke geslachte toegesproken worden.
2 D. grouwelicke wercken, voornemelick door afgoderye bedreven.
 
3 Ende segt, Alsoo seyt de Heere HEERE tot Ierusalem; Uwe 3 handelingen, ende uwe 4 geboorten zijn uyt het lant der Canaaniten: u vader was 5 een Amoriter, ende uwe moeder eene 6 Hetitische.
3 Vele verstaen hier door, al het bedrijf des geheelen Israelitischen volcks, in ’t stuck van de religie, ende den godesdienst: waer onder oock te begrijpen zijn de wercken rakende den wandel des levens. Andere vertalen dit woort Afcomsten, ofte geslachten, oorsprongen, wooningen, ofte verkeeringen.
4 D. de beginselen, ende de oorsprongen van uwe voorgemeldehandelingen en zijn niet uyt Abraham, ende Sara, vande welcke ghy u beroemt afkomstich te wesen, maer uyt de Afgodische, ende godtloose Heydenen, welcker doen ghy nagevolcht hebt, af-aerdende van het geloove, ende de wercken uwes vaders Abraham. Vergel. Ioh. 8.39. Rom. 2.28. ende 9.7, 8. Sommige meynen dat het Hebr. woort hier in’t getal van velen gestelt wort, om aen te wijsen dat de Israeliten altijt verscheydene afgodische religien nagevolget hebben, met eene niet te vreden zijnde.
5 Siet van deses volcx afkomste, Gen. 10.16. ende van des selven boosheyt, Genes. 15.16.
6 Van der Hittiten afkomste. Siet Genes. 10.15. ende van hare boosheyt, Gen. 27.46.
 
4 Ende aengaende uwe geboorten, 7 ten dage, als ghy geboren waert, 8 en wiert uwe navel 9 niet afgesneden; ende ghy en waert niet met water gewasschen 10 doe ick [u] aenschouwde: ghy en waert oock 11 geensins met sout gewreven, nochte in windelen gewonden.
7 D. ten tijde, als ick Abram, die een afgodendienaer was, Ios. 24.2. doe ghy in sijne lendenen waert, riep uyt Ur in Chaldeen, om in het lant van Canaan te komen, bracht sijn zaet in Egypten, ende leyddet door de woestijne in’t beloofde lant. Vergel. Hos. 2.3.
8 Des volcks Israels elende wort hier beschreven door eene gelijckenisse genomen van een nieuwgeboren kint, dat uyt sijns moeders lichaem voortgekomen zijnde, van niemant gade geslagen en wort.
9 Dit beteeckent, dat geene bloote creatuere dit volck van sijn aengeboren elende, sonde ende doot verloste, nochte verlossen en konde, om het selve tot de eeuwige salicheyt te brengen.
10 Hebr. met mijn aenschouwen. D. soo haest, als ick u aenschouwde. Alsoo verduytschen oock eenige de woorden by ofte met mijnen voet, Gen. 30.30. D. soo haest als ick in quam. And. tot mijn aenschouwen. D. tot een welgevallen van mijn aenschouwen, sulcks dat ghy mijn gesichte soudt aengenaem geweest zijn. And. tot versachtinge. T.w. waer door de huyt des nieuwgeboren kints wort sacht, suyver, net, ende glat gemaeckt, als de selve na de afwasschinge met eenige substantien daer toe gebruyckelick bestreken is geweest.
11 Hebr. gesouten wordende, gesouten geworden. Het sout wiert in voortijden oock gebruyckt tot verstijvinge des huyts, ende versterckinge der inwendige partijen. Dit alles geeft te verstaen dat Godt inde Israeliten, als hyse voor sijn volck aennam, niet anders gevonden en heeft dan elende, vuylnisse, ende swackheyt, ende volgens de selve verkoren heeft niet uyt aensien van hare weerde, maer door sijne genade, inden beloofden Middelaer.
 
5 12 Geene ooge en hadde medelijden over u, om u een 13 van dese dingen te doen, om sich over u te erbarmen: maer ghy 14 zijt geworpen geweest op het vlacke des velts, om de walgelickheyt 15 van uwe ziele, ten dage, doe ghy geboren waert.
12 T.w. niet alleen, om datse niet en wilden, maer oock niet en konden. Hebr. Geen ooge en spaerde, ofte verschoonde over u.
13 T.w. die aen een sodanich nieuwgeboren kindeken nootsakelick tot sijner behoudinge gedaen moeten worden.
14 D. als van allen verlaten, ende van niemant te helpen dan van Godt.
15 Want het herte des menschen is boven alle dingen bedriechlick, ende verkeert. Ier. 17.9. Sijn verstant is eene vyantschap tegen Godt, Rom. 8.7. ende hy geheel als een made ende worm. Iob 25.6. ja lichter dan de ydelheyt, Psal 62.10.
 
6 Als ick by u voorby ginck, so sach ick u vertreden zijnde 16 in uwen bloede, ende ick seyde tot u 17 in uwen bloede, 18 Leeft; 19 ja ick seyde tot u in uwen bloede, Leeft.
16 T.w. dat aen uwen lijve was, doe ghy eerst ter werelt quaemt. Dit bloet beteeckent ons de verdorventheyt der nature, inde welcke wy alle ontfangen, ende geboren zijn, ende die ons den tijdelicken, ende eeuwigen doot onderworpen maeckt.
17 D. daer ghy in uwen bloede waert.
18 D. ghy sult leven, niet tegenstaende, dat ghy seer verdorven, ende elendich zijt. Tis een bevel inhoudende eene belofte des levens: van welcke maniere van spreken siet, Psal. 37. op vers 3. ende Prov. 3. op vers 25. De Heere wil seggen, Hoewel ghy seer onreyn ende mismaeckt zijt, ende ligt als in’t midden des doots, nochtans sal ick maken, dat ghy sult leven. Dit is doorgaens vervult, volgens het verbont der genade ’twelck Godt met Abraham, heeft opgericht.
19 Dit wort tweemael geseyt, om te toonen, dat Godt sijne beloften menichmael heeft vernieuwt, ende datse vast gaen. Siet van dese beloften, Gen. 12.1, 2, 3. ende 13.15, 16. ende 15. 1, etc. ende 17.1, 2, etc. ende 22.17. etc. ende 24.7. ende 26.3. ende 28.13, etc.
 
7 Ick hebbe u tot 20 tien duysent, als het gewas des velts, gemaeckt; ende ghy zijt gegroeyt, ende groot geworden, ende zijt gekomen tot 21 groote cierlickheyt: [uwe] borsten zijn vast geworden, ende u hayr is gewassen, doch ghy waert 22 naeckt, ende bloot.
20 D. tot eene seer groote menichte. siet Exod. 1.7. ende 12.27. Een seker getal voor een onseker.
21 Hebr. tot de cierlicheyt der cierlijckheden. D. tot seer groote, ofte de aldermeeste frisheyt. siet van dese maniere van spreken. Lev. 2. op vers 3. Verstaet dit van eene geestelicke cierlicheyt, ende frisheyt. welcker oorsake siet Deut. 7.7, 8. ende is volgens voortgekomen uyt de eerste weldaet hier vermelt, begrepen inde belofte des levens, boven vers 6.
22 Hebr. naecktheyt. Alsoo onder vers 22. Verstaet de beroovinge der oorspronckelicker gerechticheyt, ende de ledicheyt van alle salichmakende goet. siet vande geestelicke naecktheyt oock, Apoc. 3.17.
 
8 Als ick nu by u voorby ginck, sach ick u, ende siet, uwen tijt was de tijt 23 der minnen: so 24 breydde ick mijnen vleugel over u uyt, ende deckte uwe 25 naecktheyt: ja a ick swoer u, ende quam met u in 26 een verbont, spreeckt de Heere HEERE, ende ghy wiert mijne.
23 D. dat ghy houbaer waert, ofte bequaem, om ten houwelicke begeert te worden. De Heere spreeckt hier menschelicker wijse van het geestelick houwelick, het welcke hy uyt enckele genade, ende liefde aengegaen heeft met het Ioodsche volck, als hy het selve van alle andere volckeren der aerde heeft afgesondert, ende daermede een verbondt der genade inden Messia opgericht.
24 D. ick nam u in mijne bewaringe, om u tot mijne Bruyt te nemen. Vergel. Ruth 3. op vers 9.
25 Ofte, schaemte.
a Gen. 22.16. ende 24.7.
26 T.w. des geestelicken houwelicks, dat ick u Godt, ende ghy mijn volck soudt wesen. Siet Gen. 17.1, 2, etc.
 
9 Daer na 27 wiesch ick u met water, ende ick spoelde 28 u bloet van u af, ende 29 salfde u met olye.
27 Hier door verstaen vele de weldaet van de vergevinge der sonden, vloeyende uyt het genaden verbondt, ende die dickwils door afwasschinge afgebeeldt, ende uytgedruckt wort. Exod. 24.8. Lev. 15.13. Psal. 51.4, 9. ond. 36.25. Act. 22.16. 1.Cor. 6.11. Apoc. 1.5. Doch verstaet oock dit ende het volgende, vande wedergeboorte ende heylichmakinge, ten opsien vande kinderen der belofte, ende de uytverkorene, die onder den volcke waren.
28 T.w. dat in uwe geboorte aen u gevonden wiert.
29 Te weten, om u behagelick te maken. Vergel. Esth. 2.12. Dit beteeckende de geestelicke salvinge met de olye der wedergeboorte, waer door de mensche tot een beter leven geheylicht wort. Siet van dese olye, ende salvinge, 2.Cor. 1.21, 22. 1.Ioh. 2.20, 27.
 
10 30 Ick bekleedde u oock met 31 gestickt-werck, ende ick schoeyde u met 32 dassenvellen, ende omgordde u met 33 fijn linnen, ende bedeckte u met sijde.
30 D. ick hebbe u overvloedelick voorsien niet alleen nae den lichame van al het gene dat u noodich was, maer met geestelicke goederen, ende weldaden soo verrijckt, ende vervult, dat ghy onder andere volckeren uytsteeckt, Gen. 12.2, 3. Num. 24. 5, 6, 7, 17, 18, 19. Deut. 4.6, 7, 8. Psal. 132. 13, 14, 15, etc. ende door mijn houwelick eene Coninginne geworden zijt. Siet Psal. 45, 11, 12, 13, 14, etc. Siet oock onder op vers 13.
31 Ofte, borduerwerck, alsoo onder vers 18.
32 Siet van dese Exod. 25. op vers 5.
33 Siet Gen. 41. op vers 42.
 
11 Oock vercierde ick u met cieraet, ende dede 34 arm-ringen aen uwe handen, ende een 35 keten aen uwen 36 hals.
34 Siet Gen. 24. op vers 22.
35 Siet van dit woort oock Gen. 41.42.
36 Hebr. kele, ofte gorgel.
 
12 Desgelijcx dede ick een 37 voorhooftciersel 38 aen u aengesichte, ende 39 oor-ringen aen uwe ooren, ende 40 eene kroone der heerlickheyt op u hooft.
37 Siet Gen. 24. op vers 22.
38 Ofte, over uwen neuse, ofte, aen u voorhooft: Siet Genes. 24. op vers 47.
39 Siet het selve woort inde selve beteeckeninge, Genes. 35. 4.
40 Ofte, eene kroone des cieraets. D. een eerlicke, ofte cierlicke kroone. Siet Prov. 4.9. ende de aenteeck.
 
13 41 So waert ghy verciert met gout, ende silver, ende uwe cleedinge was fijn linnen, ende sijde, ende 42 gestickt-werck: ghy aett 43 meel-bloeme, ende honich, ende olye: ende ghy waert 44 gantsch 45 seer schoone, ende waert voorspoedich, 46 dat ghy een Coninckrijck wierdet.
41 Door alle dese gelijckenissen genomen van lichamelicken cieraet, nootdruft, schoonheyt, ende voorspoet, wort afgebeeldt den overvloet der geestelicke gaven, daer mede Godt het Israelitische volck boven andere natien verheven hadde, als daer waren de gevinge der wet, de openbaringe der hemelscher leere, de gave der Prophetie, het Priesterdom, den suyveren Godes-dienst, de miraculen, de hope des toekomenden levens, etc.
42 Ofte, borduerwerck.
43 Verstaet onder de soorten van leeftocht hier verhaelt, al wat noodich is tot onderhoudinge des levens, ende aengenaem tot des selven vermakinge.
44 Hebr. in seer seer.
45 D. seer aengenaem, ende van allen volckeren met verwonderinge aengesien.
46 D. dat ghy uwe eygene Coningen gehadt hebt, die u regeerden. Ofte, ghy hadt voorspoet in’t Coninckrijcke. T.w. meest onder de regeeringe van den Coninck David, ende Salomo. De Conincklicke hoocheyt was den Israeliten belooft, Gen. 17.6. ende 49.10.
 
14 Daer toe 47 ginck van u eenen naem uyt onder de Heydenen om uwe schoonheyt: want die was volmaeckt door mijne 48 heerlickheyt, die ick op u geleyt hadde, spreeckt de Heere HEERE.
47 Siet de belofte hier van, Gen. 12.2. Deut. 4.6, 7, 8. De vervullinge, Num. 23.8, 21, etc. Ios. 2.9. 1.Sam. 3.7. 1.Reg. 10.1. etc. 24. etc. 2.Chro 32.23.
48 Siet boven op vers 10. ende 13.
 
15 Maer ghy hebt 49 vertrouwt op uwe schoonheyt, ende hebt 50 gehoereert 51 van wegen uwen naem: ja hebt uwe hoereryen uytgestort aen een yeder, die voor by ginck; voor hem was 52 sy.
49 Even als of ghy die altijt behouden soudt, hoe ghy het oock met my maecktet.
50 D. afgoderije bedreven, eensdeels in uwen afgodendienst, anderdeels in uwe snoode verbintenissen met de afgodische volckeren. Siet van de geestelicke hoererye, door afgodendienst, Lev. 17. op vers 7. ende 20. op vers 5. ende van de ongeoorloofde verbintenissen door Godt verboden, Exod. 23.32. ende 34.12. Deut. 7.2. ende van de Ioden gemaeckt, 2.Chron. 19.2. ende 20.25, etc.
51 D. om dat ghy den naem hebt seer schoon te zijn, ende uyt sulcke oorsake den wille u gemeyn te maken, tot versadinge van uwen hoerachtigen aert.
52 Te weten, uwe schoonheyt. Vergelijckt Ies. 57.5. Ier. 2.20, 23, 36. ende 3.6.
 
16 Ende ghy hebt van uwe kleederen genomen, ende u gemaeckt gepleckte 53 hoochten, ende hebt daer op gehoereert: 54 [sulcks] en is niet gekomen, ende en sal niet geschieden.
53 Verstaet altaren in hooge plaetsen den afgoden opgericht, ende met bonte, ofte breetgepleckte cleederen behangen, op datse van verre gesien zijnde, de passanten tot afgoderye souden aentrecken. Dese worden hier vergeleken by de bedden der hoeren, dewelcke schoon, ende kostelick opgepronckt worden, om de minnaers aen te locken, Prov. 7.16. waerom oock dese afgodische plaetsen, der afgodendienaren bedden genaemt worden. Ies. 57.7.
54 De sin is, dattet de Ioden soo grof maeckten met hare afgoderye, datse hares gelijcke niet en hadden, nochte hebben en souden.
 
17 Daer toe hebt ghy genomen 55 de vaten uwes cieraets van 56 mijn gout ende van mijn silver, dat ick u gegeven hadde; ende ghy hebt u 57 mans-beelden 58 gemaeckt: ende ghy hebt met deselve 59 gehoereert.
55 Het Hebreusch woort wort in’t gemeyne genomen voor allerley vatentuych, gereetschap, ofte huysraet, dat van gout, silver, etc. gemaeckt is. Vergelijckt Levit. 15. op vers 4.
56 Dat is, ’t welck ick u gegeven hadde tot nootsakelick gebruyck, ende matigen cieraet. Vergelijckt Hos. 2.8.
57 Het schijnt dat hier mans-beelden genaemt worden, ende niet vrouw-beelden, om dat Ierusalem hier ingevoert wort onder de persoone van eene hoere, die haer met alle man vermengt. Ofte, om datse eenige beelden hebben gehadt inde forme van een man, seer oncuysschelick ende eysselick afgemaelt.
58 Te weten, van dat gout, ende silver.
59 Te weten, met die offerhanden te doen, aen te roepen, ende alle godtsdienstige eere te bewijsen.
 
18 Ende ghy hebt uwe gestickte kleederen genomen, ende 60 hebtse bedeckt: ende ghy hebt 61 mijne olye, ende mijn 62 reuckwerck voor hare aengesichten gestelt.
60 T.w. uwe beelden, ende dat, om die oock met costelicken cieraet te vereeren. Het welcke mede afgoderye is.
61 Die ick u tot anderen gebruycke gegeven hebbe, ende onder andere tot mijnen dienst. Siet Gen. 28. op vers 18. Exod. 27.20, 21. ende 30.7. Lev. 2.1, 2. ende 8. op vers 2. ende Iud. 9. op vers 9.
62 Van het reuckwerck uyt verscheydene speceryen tot het gebruyck van den Godtsdienst gemaeckt, siet Exod. 30.34, 35.
 
19 Ende mijn broot, het welck ick u gaf, meel-bloeme, ende olye, ende honich, [daermede] ick u spijsde, dat hebt ghy oock voor 63 hare aengesichten gestelt tot eenen 64 lieflicken reuck; soo ist geschiet: spreeckt de Heere HEERE.
63 T.w. der beelden.
64 Vergelijckt Gen. 8. op vers 21.
 
20 Voorder hebt ghy uwe sonen, ende uwe dochteren, die ghy 65 my gebaert hadt, genomen, ende hebtse 66 den selven geoffert 67 om te verteeren: 68 Ist wat kleyns van uwe hoereryen,
65 Te weten, die my toequamen uyt cracht van het verbont dat ick met u, ende uwen zade gemaeckt hebbe. Want hoewel het Iodische volck Godt verlaten hadde, ende weerdich was van Godt verlaten te worden: nochtans dewijle dit noch niet geschiet en was, genereerde het kinderen, die hy oock door de besnijdenisse voor de sijne noch weerdichde te kennen, niet willende de kinderen om de mis daet der ouderen straffen. alsoo ond. 23.37.
66 T.w. afgoden, ende beelden.
67 D. op datse die met den vyere verslinden souden.
68 T.w. in uwe oogen, ofte oordeel, dat ghy sulcke grouwelen doet als in’t voorgaende ende volgende verhaelt worden, voortkomende uyt uwe hoererye?
 
21 Dat ghy mijne kinderen a 69 geslachtet hebt, ende hebtse overgegeven, als ghy de selve 70 voor hen door [’t vyer] hebt doen gaen?
a Ies. 57.5.
69 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick kelen. ofte de kele afsteken, Levit. 1. op vers 5. maer hier wort het simpelick genomen voor dooden, mits door het vyer te doen gaen. Siet Lev. 18. op vers 21. 2.Reg. 23. op vers 10. 2.Chron. 28. op vers 3. ende onder 23.37.
70 D. ter eere des afgoden.
 
22 Oock en hebt ghy by alle uwe grouwelen, ende uwe hoereryen niet gedacht aen de dagen 71 uwer jonckheyt, als 72 ghy naeckt, ende bloot waert, [als] ghy 73 vertreden waert in uwen bloede.
71 Siet boven op vers 4.
72 Siet boven op vers 7.
73 Siet boven op vers 6.
 
23 Het is oock geschiet na alle uwe boosheyt (wee, wee u, spreeckt de Heere HEERE);
24 Dat ghy u een 74 verwelfsel gebouwt hebt, ende u eene hooge plaetse gemaeckt hebt in elcke strate.
74 Dat is, verhevene plaetse, om daer op uwe afgoderije te bedrijven. Vergel. Lev. 26. op vers 30. item Ies. 57.7. etc. Ierem. 3.6.
 
25 75 Aen elck hooft des wechs hebt ghy uwe hooge plaetse gebouwt, ende hebt uwe schoonheyt grouwelick gemaeckt, ende 76 hebt met uwe 77 beenen gegerdet voor een yeder, die voor by ginck, ende hebt uwe hoereryen vermenichvuldicht.
75 Ofte, op elcken hooftwech, ofte, voor aen op allen wech. D. op alle kruyswegen, ende aenvangen der straten. alsoo ond. 21.21. Vergel. Prov. 8. vers 2. ende de aenteeck. alwaer de scheydtwech een huys der paden wort genoemt.
76 D. ghy hebt u overgegeven tot allerley soorte vande aldersnootste, ende onbeschaemste afgoderye, van wat volckeren dat ghyse oock ontleent soudt mogen hebben. Het Hebr. woort wort gebruyckt vanden mont, ende vande beenen: vanden mont, voor die wijt open sperren, om lichtveerdelick, ende onbeschaemdelick te spreken, Prov. 13.3. vande beenen, voor open te setten tot onkuyscheyt, als hier.
77 Hebr. voeten.
 
26 Ghy hebt oock 78 gehoereert met de 79 kinderen van Egypten uwe nabueren, die 80 groot van vleesche zijn: ende ghy hebt uwe hoererye vermenichvuldicht, om my tot toorn te verwecken.
78 T.w. met ongeoorloofde verbonden met hen te maken, vergel. Ies. 30.2. ende 31.1. tegen het bevel des Heeren, Deut. 17.16. Alsoo is oock ond. vers 28. het woort hoereren genomen.
79 D. Egyptenaren. alsoo kinderen van Assur, voor Assyriers, ond. vers 28. kinderen Babels. ond. 23.18.
80 D. die seer geweldich, ende machtich zijn: selfs in onkuyscheyt. Vergel. ond. 23.20.
 
27 Siet, daerom 81 streckte ick mijne hant over u uyt, ende verminderde u 82 bescheyden-deel: ende ick 83 gaf u over inden lust der gener, die u haten, 84 der dochteren b der Philistijnen, die van wegen 85 uwen schendelicken wech beschaemt waren.
81 T.w. om u te straffen, gelijck volgt. Siet bov. 14. op vers 9.
82 T.w. van spijse, ende dranck, ende ordinaer onderhoudt. Siet Iob 23. op vers 12.
83 Siet de verklaringe deser maniere van spreken, Psal. 27. op vers 12.
84 D. des volcks der Philistijnen. Siet 2.Reg. 19. op vers 21.
b 2.Chron. 28.18.
85 Hebr. uwen wech van schendelickheyt.
 
28 Voorder hebt ghy 86 gehoereert met de 87 kinderen van Assur, om dat ghy 88 onversadelick waert: ja, als ghy met hen gehoereert hebt; en zijt ghy oock niet versadicht geworden.
86 Siet bov. op vers 26.
87 Siet 2.Reg. 16.7. ende 2.Chron. 28.16.
88 T.w. van hoereren.
 
29 Maer ghy hebt uwe hoererye vermenichvuldicht 89 in’t lant van Canaan tot in Chaldeen: ende daermede oock en zijt ghy niet versadicht geworden.
89 Sommige verstaen dit alsoo: dat de Ioden niet alleen de afgoderye der Canaaniten nagevolget en hebben, maer oock der Chaldeen, ende dat sulcks soude mogen geschiedt zijn vande gene die met Iechonia nae Babel zijn gevanckelick wechgevoert geweest.
 
30 Hoe 90 swack is u herte (spreeckt de Heere HEERE) als ghy alle dese dingen doet, [zijnde] het werck van eene 91 heerschende hoerachtige vrouwe?
90 Ofte, flaeuw, weeck, mat, T.w. vermoeyt, ende overarbeyt zijnde door die onversadelicke hoerachtige begeerlickheyt.
91 Dat is, die niet alleen eene hoere is, maer in de hoererije soo overdadich, dertel, ende moetwillich, datse de meestresse boven allen is.
 
31 Als ghy u 92 verwelfsel bouwt 93 aen het hooft van yeder wech, ende uwe hooge-plaetse maeckt in elcke strate, ende niet en zijt geweest, als 94 eene hoere, den hoerenloon beschimpende.
92 Siet boven op vers 24.
93 Siet boven op vers 25.
94 Dewijle ghy geen loon en begeert, maer toegeeft. Siet vers 33, 34.
 
32 ô Die 95 overspelige vrouwe! sy neemt in plaetse van 96 haren man de 97 vreemde aen.
95 T.w. die andere mannen tot haer lockt, sonder eenigen loon te begeeren.
96 Die Godt selve is, Hos. 2.19. 2.Cor. 11.2.
97 T.w. boelen, ende hoereerders. Dat is, vreemde, ende valsche Goden. Psal. 44.21. Ier.2.25. ende 3.13.
 
33 98 Men geeft loon aen alle hoeren: maer ghy geeft 99 uwen loon allen uwen 100 boelen, ende ghy beschencktse, op datse tot u 101 van rontom 102 souden ingaen 103 om uwe hoereryen.
98 Hebr. sy geven. Te weten, de hoereerders.
99 T.w. soo wel int bekomen, ende verkrijgen vande vreemde Goden, ende de wijse om die te dienen, als om afgodische verbonden met de Heydenen te maken.
100 Hebr. liefhebbers, ofte minnaers, alsoo in ’t volgende.
101 D. van alle steden, ende landen.
102 Siet van dese maniere van spreken Gen. 6. op vers 4.
103 D. om met u hoererije te bedrijven.
 
34 So geschiet met u in uwe hoereryen 104 het tegendeel 105 vande wijven, 106 dewijle men u niet na en loopt, om te hoereren: want als ghy hoeren-loon geeft, ende het hoerenloon u niet gegeven en wort, so zijt ghy tot een tegendeel geworden.
104 Hebr. omkeeringe.
105 T.w. die onkuysch zijn, ende haer lichaem gemeyn maken. Wantse hoerenlooon begeeren te ontfangen, ende niet te geven.
106 Hebr. ende achter u om en wert niet gehoereert. D. dewijle u niemant en vervolcht, ofte na en loopt, om met u hoererije te bedrijven.
 
35 Daerom, ô hoere, hoort des HEEREN woort.
36 Alsoo seyt de Heere HEERE, om dat u 107 vergift uytgestort is, ende uwe schaemte door uwe hoereryen met 108 uwe boelen ontdeckt is; ende met alle de dreckgoden 109 uwer grouwelen; ende nae het 110 bloet uwer kinderen, dat ghy hen gegeven hebt;
107 Het Hebr. woort beteecken eygentlick, koper, koperroest, kopergroen, spaensgroen, ’t welcke vergiftich is, ende wort hier by gelijckenisse genomen voor den vuylen vloet, die eene hoere met veel hoereren krijcht aen haren lichame. Waer mede te verstaen gegeven wort hoe vuyl, ende schandelick de afgoderije voor Godt is. Nae anderer gevoelen wijst het woort op de onversadelicke begeerlickheyt der hoeren. Siet van het Hebr. wort oock ond. 24.11. dit vertalen andere, vuylicheyt, leelickheyt, schamelheyt, ofte, fielterye.
108 Hier wort verhaelt tweederley geestelicke hoererije: de eerste met vreemde volckeren door ongeoorloofde verbonden: als daer waren de Assyriers, Egyptenaren, ende Babyloniers: de andere met de afgoden door valsche Godstdiensten.
109 De afgoden worden soo genaemt, om dat in haren afgodesdienst vele grouwelen geschieden.
110 Hebr. de bloeden. Dat is, dootslagen. Siet Gen. 4. op vers 10. waer door ghy uwe kinderen wreedelick vermoort hebbet, den afgoden ter eere. Siet bov. vers 20.21. And. by, ofte ontrent het bloet van uwe kinderen, etc. D. als ghy uwe kinderen vermoort hebt.
 
37 Daerom, siet, ick sal alle uwe 111 boelen vergaderen met de welcke ghy 112 vermengt zijt geweest, ende alle die ghy lief gehadt hebt, met alle die ghy gehaet hebt: ende ick salse van rontom vergaderen tegen u; ende ick sal voor hen 113 uwe naecktheyt ontdecken, datse uwe gantsche naecktheyt sien sullen.
111 Uyt het welcke het heyrleger der Babyloniers bestont.
112 T.w. in geestelicke afgoderye, soo wel der goddeloose verbonden, als der valscher godsdiensten. And. wellust, ofte, vermaeck genomen, ofte gedreven hebt, ofte wellustich geweest zijt, ofte, tsoet gehadt hebt.
113 Ofte, uwe schaemte. Dit beteeckent de snootste ende vileynste schande, diemen yemant soude mogen voor de menschen aendoen. Vergel. 2.Sam.10.4. Iesa. 20.4. ende 47.3. Ierem. 13. op vers 22, 26. Nah. 3.5.
 
38 Daertoe sal ick u [nae] 114 de rechten der overspeelderssen, ende 115 der bloetvergieterssen richten: ende ick sal u overgeven 116 den bloede der grimmicheyt, ende des 117 yvers.
114 Siet van dese rechten, Levit. 20.10. ende Deut. 22.22.
115 Siet Genes. 9.6. Exod. 21.12. Matt. 26.52. Apoc. 13.10.
116 D. den doot die voortkomen sal uyt mijne grimmicheyt, ende yver.
117 Siet boven 5. op vers 13.
 
39 Ende ick sal u in hare hant overgeven, ende sy sullen u verwelfsel afbreken, ende uwe hooge-plaetsen ommewerpen, ende uwe kleederen u uyt trecken, ende uwe 118 cierlicke juweelen nemen, ende u naeckt, ende bloot laten.
118 Hebr. varen, ofte gereetschappen uwes cieraets, ofte uwer heerlickheyt.
 
40 Daerna sullen sy tegen u eene vergaderinge doen opkomen, ende sullen u met steenen steenigen, ende u met hare sweerden doorsteken.
41 Sy sullen oock uwe huysen 119 met b vyer verbranden, ende oordeelen tegen u uytvoeren voor veler 120 wijven oogen, ende ick sal u doen ophouden van een hoere te zijn; ende ghy en sult oock niet meer hoeren loon geven.
119 Dese straffe is hier misschien oock vermeldt ten aensien van de sonde des overspels, die alsoo door eenige oude wetten is gestraft geweest. Vergel. Genes. 38.24. Levit. 21.9. Ierem. 29.22, 23. onder 23.45, 47. Siet dese verbrandinge vervult, 2.Reg. 25. ende 2.Chron. 36. ende Ierem. 52.
b 2.Reg. 25.9. Ierem. 52.13.
120 D. volckeren. alsoo is het Iodische volck in desen geheelen handel voorgestelt onder den naem van eene overspelige vrouwe. Soo worden oock door dochteren inde H. Schrift volckeren verstaen. siet bov. op vers 27. Hier nu wort gesproken vande omliggende volckeren, den welcken de Ioden in haren onderganck tot een openbaer exempel van Godts wrake, ja velen tot eenen spot geworden zijn. Siet Psal. 137.7. Thren. 1.8, 21. ende 2.15, 16. onder 25.3, etc. ende 26.2, etc.
 
42 So sal ick 121 mijne grimmicheyt op u doen rusten, ende 122 mijner yver sal van u afwijcken: ende ick sal stille zijn, ende niet meer toornich wesen.
121 Siet boven 5. op vers 13.
122 Te weten, na dat ick alle mijne schrickelicke oordeelen tegens u sal uytgevoert hebben, sulcx dat ick my daer mede te vreden houden sal sonder my over uwe snootheyt meer te stooren. Godt spreeckt van hem selven menschelicker wijse.
 
43 Daerom dat ghy niet gedacht en hebt 123 aen de dagen uwer jonckheyt, ende my 124 tot beroeringe geweest zijt met allen desen: siet, so sal ick oock 125 uwen wech op [uwen] c cop geven, spreeckt de Heere HEERE; ende ghy en sult 126 die schendelicke daet niet doen boven alle uwe 127 grouwelen.
123 D. aen uwe eerste elende, ende mijne weldadicheyt daer in tegen u: Siet boven vers 4. etc.
124 T.w. tot toorn. alsoo is dit woort voor toornige beroeringe genomen, Gen. 45.24. Prov. 29.9. Siet de aenteeck.
125 Siet bov. 9. op vers 4.
c Ezech. 9.10. ende 11.21.
126 Verst. de vergetinge van hare jonckheyt, daer van in’t begin deses vers gemeldt is. And. de vermoordinge harer kinderen, daer van siet boven vers 20, 21. Sommige nemen het Hebr. woort in’t goede, ende vertalen dese woorden aldus: Ende ghy en hebt niet een gedachte gemaeckt, ofte gehadt. dat is, niet eens gedacht aen alle uwe grouwelen.
127 D. grouwelicke afgoderyen.
 
44 Siet, een yeder, die spreeckwoorden gebruyckt, sal van u een 128 spreeckwoort gebruycken, seggende: 129 Soo de moeder is, is hare dochter.
128 Siet bov. 12. op vers 22.
129 D. de dochter volgt seer dickwils den aert, ende de zeden van hare moeder.
 
45 130 Ghy zijt de dochter uwer moeder, die de walge hadde 131 van haren man, ende van hare kinderen: ende ghy zijt de suster 132 uwer susteren, die de walge gehadt hebben van hare mannen, ende van hare kinderen: 133 uwe moeder was een Hetitische, ende uw’ vader een Amoriter.
130 D. ghy aerdt nae haer, ende zijt haer in manieren, ende wercken gelijck.
131 D. van Godt, dien sy door de afgoderye verliet, ende van hare eygene sonen, ende dochteren, die sy den afgoden ter eere vermoordde.
132 Genaemt Samaria, ende Sodom, in’t volgende vers Hebr. suster, dat is, van elck eene uwer susteren. alsoo in’t volgende.
133 Siet boven op vers 3.
 
46 Uwe 134 groote suster nu is Samaria, sy, ende hare 135 dochteren, de welcke woont 136 aen uwe slinckerhant: maer uwe suster, die kleynder is dan ghy, die tegen uwe rechterhant woont, is Sodom, ende hare dochteren.
134 Samaria, waer door de 10 stammen te verstaen zijn, wort Ierusalems groote suster genaemt, om dat haer Coninckrijcke meerder was dan het Coninckrijcke van Iuda, alsoo Sodom hare kleyne suster, om dat haer Coninckrijcke minder was.
135 Het woort dochteren, beteeckent wel dickwijls de onderhoorige plaetsen der grootste steden (Siet 2.Reg. 19. op vers 21.) maer hier canmen’t verstaen van de inwoonders deser steden ende landen.
136 D. noordtwaert van u. want die in Ierusalem waren staende met het aengesichte nae het oosten, hadden Samaria aen de slincker hant, dat is, benoorden, ende Sodom aen de rechterhant, D. besuyden.
 
47 Doch ghy en 137 hebt in hare wegen niet gewandelt, nochte nae hare grouwelen gedaen: 138 het was wat gerings, 139 een verdriet: maer ghy hebt’et 140 meer verdorven, dan sy, in alle uwe 141 wegen.
137 D. hare sonden en zijn noch by de uwe, die veel meerder ende grouwelicker zijn, niet te vergelijcken.
138 T.w. niet anders te sondigen, dan die van Samaria, ende Sodom gesondiget hadden.
139 T.w. dat ghy niet meer en soudt doen als sy gedaen hadden.
140 D. erger gemaeckt, ende godtlooslicker geleeft. alsoo is het woort verderven, ofte verdorven maken genomen, Deut. 31.29. Iud. 2.19. anders heet dit de H. Schrifture, sijnen wech verderven. Gen. 6.12. sijne handelingen, ofte wercken verderven. Zephan. 3.7.
141 Dat is, wercken.
 
48 [Soo waerachtich als] ick leve spreeckt de Heere HEERE, indien Sodom uwe suster, sy met hare dochteren, gedaen heeft gelijck ghy gedaen hebt, ende uwe dochteren 142 !
142 Een afgebroken reden, in’t eedtsweeren gebruycklick.
 
49 Siet, dit was de ongerechticheyt uwer suster Sodom: hoochmoet, 143 satheyt van broot, ende 144 stille gerustheyt hadde sy, ende hare dochteren; maer sy en sterckte de hant des armen, ende nootdurftigen niet.
143 Verstaet alle de sonden, dewelcke uyt den overvloet van lichamelicken nootdruft plegen inden godtloosen voort te komen, alsoo in’t volgende: geruste, voor het quaet, dat daer uyt komt.
144 Ofte, geruste stilheyt. And. overvloedige ledicheyt.
 
50 Ende sy verhieven sich, ende deden 145 grouwelickheyt 146 voor mijn aengesichte: daerom d dede ickse wech, 147 na dat ick’t gesien hadde.
145 Siet hier van Gen. 13.13. ende 18.20. ende 19.5.
146 Siet Gen. 6. op vers 11.
d Gen. 19.24.
147 T.w. hoe grouwelick sy leefden. Verg. Genes. 18.21. ende de aent. ’Tis menschelicker wijse van Godt gesproken.
 
51 Samaria oock en heeft nae de helft uwer sonden 148 niet gesondicht: ende ghy hebt uwe grouwelen meer dan sy vermenichvuldicht, ende hebt uwe susters 149 gerechtveerdicht door alle uwe grouwelen die ghy gedaen hebt.
148 T.w. om uwe ondanckbaerheyt, waer door ghy de weldadicheyt die van my aen u veel meerder dan aen Samaria geweest is, smadelick verworpen hebt: ende om uwe sorgeloosheyt, waer door ghy de straffen, die ick over Samaria gesonden hebbe, u tot een exempel, ende waerschouwinge, hebt inden wint geslagen.
149 D. is, verklaert vroomer te zijn dan ghy, om datse soo grouwelick niet gesondicht en hebben. Vergelijckt Ierem. 13.11.
 
52 Draecht ghy [dan] oock uwe schande, ghy die voor uwe 150 susteren 151 geoordeelt hebt, door uwe sonden, die ghy grouwelicker gemaeckt hebt dan sy; sy zijn rechtveerdiger dan ghy: weest ghy dan oock beschaemt: ende draecht uwe schande, om dat ghy uwe 152 susters gerechtveerdicht hebt.
150 Hebr. suster. Siet boven op vers 45.
151 D. gerechtveerdicht, ende vroomer, dan u selven gesproken hebt, als in’t voorgaende vers And. die uwe suster, te weten, Samaria, veroordeelt hebt, verklarende datse om haren afval rechtveerdelick van Godt gestraft, ende verlaten was. And. ghy die uwe susters geoordeelt hebt, draecht oock uwe schande, om uwe sonden, etc.
152 Hebr. suster. Siet bov. op vers 45.
 
53 Als ick hare 153 gevangene wederbrengen sal [namelick] de gevangene van Sodom, ende hare dochteren, ende de 154 gevangene van Samaria, ende hare dochteren; 155 dan sal [ick wederbrengen] de gevangene uwer gevanckenissen in’t midden van hen:
153 Hebr. gevanckenisse. alsoo in’t volgende. siet Num. 31. op vers 12.
154 Het woort gevanckenisse wort genomen voor allerley plagen, ende straffen die den mensche overkomen. siet Iob 42.10. ende de aenteeck.
155 D. nemmermeer. Want Sodom, ende Samaria waren gantsch uytgeroeyt sonder eenige hope van in haren voorigen staet herstellet te worden. alsoo in’t volg. 55. vers Verstaet dit met uytneminge vande gene, die Godt uyt genade verkoren hadde, tot een heylich zaet, ende overblijfsel sijner kercke, van de welcke siet ond. vers 60.
 
54 Op dat ghy uwe schande draecht, ende te schande gemaeckt wort, om al het gene dat ghy gedaen hebt: als ghy 156 haer 157 troosten sult.
156 T.w. Sodom, ende Samaria.
157 Dat is, in hare plagen, diese ontfangen hebben, verlichten, als sy sullen insien, dat gelijcke sonden gelijcke plagen krijgen. Vergelijckt bov. 14. op vers 22.
 
55 Als uwe susters, Sodom ende hare dochteren sullen wederkeeren tot haren voorigen staet, mitsgaders Samaria, ende hare dochteren, sullen wederkeeren tot haren voorigen staet; sult ghy oock, ende uwe dochteren wederkeeren tot uwen voorigen staet.
56 Ia uwe suster Sodom 158 en is in uwen mont niet gehoort geweest; ten dage 159 uwes grooten hoochmoets,
158 Hebr. en is niet tot een gehoor, ofte geruchte geweest in uwen mont. Dat is, ghy hebt qualick eenich gewach gemaeckt van het vreeslick exempel mijner wrake, die ick over de Sodomiten uytgestort hebbe, ten eynde dat ghy met vermijdinge van gelijcke sonden, gelijcke straffen soudt mogen ontgaen.
159 Hebr. uwer hoogmoeden. D. als ghy seer hoochmoedich zijt geweest, T.w. als ghy met groote hoovaerdye, ende stoutmoedicheyt, alle waerschouwingen mijner Propheten versmaedt hebt, ende in uwe grouwelen voortgegaen zijt. and. uwer heerlickheden, ofte over-treffelickheden. D. als ghy in uwen hoochsten welstant, weelde enweerdicheydt waert. Het hebreeusch woort wort in’t quade voor hoochmoet, ofte, hoovaerdije genomen. Lev. 26.19. Iob 35.12. bov. 7.24. int goede, voor heerlicheyt, over-treffelickheyt, hoocheyt. Exo. 15.7. Iob 40.5. Psal. 47.5.
 
57 Aleer uwe boosheyt 160 ontdeckt was. Als de tijt was 161 der versmadinge van de dochteren van Syrien, ende van alle de gene die rontom 162 dat selve waren, 163 de dochteren der Philistijnen, die u 164 verachteden 165 van rontom,
160 T.w. door mijne straffen, die ick over u gesonden hebbe. Anders zijn de sonden van Godts volck door de Predicatie, ende vermaningen der Propheten altijts ontdeckt geweest.
161 D. waer door ghy vande Syriers zijt versmaet geweest, als sy u lant afliepen, ende plonderden. 2.Reg. 16.5, 6. 2.Chron. 28.5, 6.
162 T.w. lant van Syrien.
163 D. De Philistijnen. Siet 2.Chron. 28.18.
164 Verstaet de verachtinge die recht te vooren is versmadinge genaemt geweest. And. beroofden, ende plonderden. want het Hebr. woort beteeckent nae veler gevoelen niet alleen verachten, maer oock berooven.
165 D. van alle zijden.
 
58 Hebt ghy 166 uwe schendelicke daden, ende uwe grouwelen gedragen: spreeckt de HEERE.
166 Hebr. schendelicke daet, schendelickheyt. D. de straffen der selver: waer door uwe boosheyt heeft begost ontdeckt te worden.
 
59 Want alsoo seyt de Heere HEERE; 167 Ick sal u oock doen gelijck als ghy gedaen hebt, die den 168 eedt e veracht hebt, brekende het 169 f verbont.
167 D. gelijck ghy het verbondt gebroken hebt, alsoo hebbe ick nu oock de vryheyt het selve te doen.
168 T.w. waer door ghy geswooren, ende u vervloeckt hebt, indien ghy het verbondt dat ick met u gemaeckt hebbe, quamt te breken. Deut. 27.15, etc. Vergel. Nehem. 10.29. ende de aenteeck.
e Ier. 2.20.
169 Gemaeckt op den berch Sinai.
f Boven vers. 8.
 
60 Evenwel sal ick 170 gedachtich wesen mijnes verbonts 171 met u, inde dagen uwer jonckheyt, eude ick sal met u een 172 eeuwich verbont oprechten.
170 Siet Gen. 8. op vers 1.
171 Dat is, dat ick met u gemaeckt hebbe ten tijde van Abraham, Isaac, ende Iacob. Want met dese, ende hare nakomelingen, hadde Godt een verbont der genade opgericht, steunende op de verdiensten des toekomenden Messiae. Gen. 17.2.
172 Te weten, hangende van het voorgaende verbont der genade, ende eene vernieuwinge daer van zijnde, ende mede openstaende voor alle Heydenen, die in Christum gelooven souden.
 
61 Dan sult 173 ghy uwer wegen gedencken ende beschaemt zijn, als ghy 174 uwe susteren, die grooter zijn dan ghy, met de gene, die kleynder zijn dan ghy, 175 aennemen sult: want ick sal u de selve geven 176 tot g dochteren, maer niet uyt 177 u verbont.
173 Namelick, ô Ierusalem, ende Iuda.
174 Verstaet de gene die uyt de Israëliten, ofte de 10 stammen, ende uyt de volckeren, soo groote, soo kleyne, inden Messiam gelooven, ende sich tot de ware kennisse Godts bekeeren souden.
175 D. ontfangen tot de gemeynschap der kercke.
176 T.w. als uyt u gebooren door de predicatie des H. Euangeliums.
g Gal. 4.26.
177 T.w. het verbont der wet, dat ick met u gemaeckt hebbe, als of ghy dat wel onderhouden hadt: maer uyt mijn genaden-verbont, het welcke oock mijnen uytverkorenen uyt den Heydenen aengaet.
 
62 Want ick sal mijn 178 verbont met u 179 oprechten: ende ghy sult weten, dat ick de HEERE ben:
178 Verstaet het verbont der genade, ende vergelijckt Ierem. 31.32.
179 Ofte, bevestigen.
 
63 Op dat ghy ’t gedachtich zijt, ende u schaemt, ende 180 niet meer uwen mont en opent, van wegen uwe schande, wanneer ick 181 voor u versoeninge doen sal over al ’t gene dat ghy gedaen hebt, spreeckt de Heere HEERE.
180 Hebr. niet meer openinge des monts en hebt. D. op dat ghy niet meer de stoutheyt, noch de stoffe en hebt, om u te ontschuldigen, ende uwe sonden te verschoonen. Dese maniere van spreken in’t goede genomen, is soo veel als de vrymoedicheyt, ende de stoffe hebben, om yet klaerlijck uyt te spreken. Siet ond. 29.21. Ephes. 6.19.
181 D. u met my versoenen sal. alsoo 2.Chron. 30.18. ofte genadich zijn sal. Deut. 21.8. Siet de aenteeck.

Einde Ezechiël 16