Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Bedroeffelicke klachte over de verwoestinge der stadt Ierusalems, ende des Ioodschen volcks, 1, etc. ’twelck hy wederom indachtich maeckt de oorsaken deser straffen, 14. spot harer vyanden in hare elende. 15. Vermaninge tot oprecht berouw ende leetwesen over hare sonden. 18. met yverigen gebede, 19. waer van hy haer een voorschrift geeft, 20. |
| |
| 1 ALeph. 1 Hoe heeft de Heere 2 de dochter Zions 3 in sijnen toorn 4 bewolckt? hy heeft de 5 heerlickheyt Israëls 6 van den hemel [op] de aerde nedergeworpen: ende hy en heeft 7 aen de voetbanck sijner voeten niet gedacht 8 in den dach sijnes toorns. |
| 1 Siet bov. cap.1.1. |
| 2 D. het volck van Ierusalem, ’twelck Gode soo lief ende weert pleecht te zijn, als een dochter haren ouderen. Siet Psal. 87.2. |
| 3 Zijnde over haer ontsteken van wegen hare sonden ende menichvuldige overtredingen. |
| 4 Of, met een wolcke bedeckt. De sin is, In plaetse daer Godt de Heere eertijts sijn volck met eene dicke wolcke ten goede bedeckt heeft, daer bedeckt hyse nu met een dicke wolcke van menigerley elende. |
| 5 D. den heerlicken staet daer in hy sijn volck geplantt hadde. Of, verstaet hier door de heerlickheyt Israëls, de Arke des verbonts, als 1.Sam. 4.21, 22. |
| 6 D. van den hoochsten trap der treffelicke heerlickheyt, tot den nedrichsten stant der elende. Vergel. Obad. vers 4. Psal. 102.11. Matth. 11.23. |
| 7 D. aen sijnen Tempel, ende aen den godts-dienst diemen daer in oeffende. ofte verstaet door de voet-banck, de Arke des verbonts, siet 1.Chro. 28.2. siet oock Exod. 25.18, 19, 20. 2.Sam. 6.2. 2.Reg. 19.15. Psal. 99.5. ende 132.5. |
| 8 T.w. als hy in sijnen toorn Ierusalem door de Chaldeen heeft laten verdelgen. |
| |
| 2 Beth. De Heere heeft 9 alle de wooningen Iacobs 10 verslonden, ende en heeftse niet verschoont: hy 11 heeft de vasticheden 12 der dochter Iuda afgebroken 13 in sijne verbolgentheyt, hy heeft gemaeckt, datse de aerde raken: 14 hy heeft het Coninckrijcke, ende des selven Vorsten ontheylicht. |
| 9 D. alle de schoone behuysingen daer in hy sijn volck, T.w. de nakomelingen Iacobs, geplaetst hadde. |
| 10 D. subytelick te schande gemaeckt, so dat sy schijnen opgeslockt, of verslonden te zijn. |
| 11 D. Alle de bollewercken, Casteelen, torens, die in het Ioodsche lant opgericht waren tot bescherminge des lants. Vergel. Luce 19.44. |
| 12 D. der nacomelingen Iacobs. |
| 13 Ontsteken zijnde over sijn volck van wegen hare menichvuldige overtredingen. |
| 14 D. hy heeft de gantsche Natie der Ioden, hooges ende leeges stants persoonen als onreyn verworpen, ende overgegeven in de handen der godloose volckeren, om van de selve mishandelt, ende van alle heerlickheyt berooft te worden. Vergel. Ies. 47.6. |
| |
| 3 Gimel. Hy heeft 15 in ontstekinge des toorns, 16 den geheelen hoorn Israëls afgehouwen, 17 hy heeft sijne rechterhant achterwaerts getrocken, 18 doe de vyant quam: ende hy is 19 tegen Iacob ontsteken, als een vlammende vyer, [dat] rontom verteert. |
| 15 D. in sijnen grooten toorn. als Deut. 29.24. |
| 16 D. alle de macht ende heerlickheyt des Ioodschen volcx. Siet Deut. 33. op. vers 17. ende 1.Sam. 2.1. Ier. 48.25. |
| 17 D. hy heeft ons sijne macht, bystant, ende gunstige hulpe onttrocken. |
| 18 Hebr. Van, of, voor het aengesichte des vyants. De sin is, dat hy de Israëliten niet helpen en woude, doe sy voor den vyant vluchtten. |
| 19 Tegen de nacomelingen Iacobs, doch insonderheyt tegen de stamme Iuda. |
| |
| 4 Daleth. Hy heeft sijnen boge 20 gespannen 21 als een vyant, hy heeft sich [met] sijne rechter-hant 22 gestelt als een tegenpartyder, dat hy doodde 23 alle de begeerlicke dingen der oogen: hy heeft sijne grimmichheyt 24 in de tente der dochter Zions 25 uytgestort als een vyer. |
| 20 Hebr. getreden. siet Psal. 7. op vers 13. |
| 21 De sin is, de Heere maeckt sijne wapenen noch veerdig, om ons noch meer te verderven, als de vyanden doen, die malkanderen soecken te beschadigen. |
| 22 T.w. tegen Zion. |
| 23 Siet 1.Reg. 20. op vers 6. Vergelijckt Ezech. 24.16, 21, 25. Verstaet hier, door de begeerlicke dingen der oogen. de jonge manschap, de bloeme des volcks, Item de Priesters, de Vorsten, ende al wat lieflick ende aengename was. |
| 24 D. in ’t midden van sijn volck, of, in de Stadt van Ierusalem. |
| 25 D. seer overvloedelick komen laten. siet de aenteeck. Psal. 79. op vers 6. |
| |
| 5 He. 26 De Heere is geworden als een vyant, hy heeft Israël 27 verslonden, hy heeft alle 28 hare paleysen 27 verslonden, hy heeft 29 des selven vasticheden verdorven: ende hy heeft by de dochter Iuda 30 het klagen ende kermen vermenichvuldicht. |
| 26 Den menschen kan men eenichsins tegenstant doen, maer Gode geensins. |
| 27 . 27 Siet vers 2. |
| 28 T.w. der dochter Zions, D. Ierusalems. |
| 29 T.w. Israëls. De sin is, de Heere heeft alle de sterckten ende fortressen geraseert, die gebouwt waren tot bescherminge der Israëliten. |
| 30 Of, de treuringe ende droefheyt: als Ies. 29.2. |
| |
| 6 Van. Ende hy heeft sijne 31 hutte 32 met gewelt afgeruckt, als eenen hof, hy heeft 33 sijne vergader-plaetse verdorven: de HEERE heeft in Zion doen vergeten 34 de hooch-tijt ende den Sabbath, ende hy heeft in de gramschap sijns toorns 35 den Coninck ende den Priester smadelick verworpen. |
| 31 Of, tuyn. D. Tabernakel, of Tempel. siet Psal. 76. op vers 3. ende Psal. 80.13. ende 89.41. Ies. 5.5. |
| 32 Of, met wrevel. het Hebr. woort beteeckent yet met onstuymicheyt wechrucken. Vergelijckt Psal. 80.13. ende 89.41. etc. Ende Ies. 5.5. |
| 33 Of, de plaetse sijner t’ samen-komste. daer sijn volck placht te vergaderen, om den Godts-dienst te oeffenen, T.w. den Tempel, en de Synagogen. |
| 34 D. het houden van de gewoonlicke ordinare feesten alle jaren, ende den Sabbath alle weke. |
| 35 D. de Regeerders van landen ende steden, als oock de Leeraers der kercke. De sin is, Hy heeft soo den kerckelicken, als den politijcken staet het onderste boven gekeert. |
| |
| 7 Zain. De Heere heeft sijnen altaer verstooten: hy heeft 36 sijn Heylichdom 37 te niete gedaen, hy heeft de mueren 38 harer paleysen, in des vyants hant 39 overgegeven: 40 sy hebben in het huys des HEEREN een stemme 41 verheven als op den dach eenes gesetten hooch-tijts. |
| 36 D. sijnen Tempel. |
| 37 And. verfoeyt. als ofhet een vervloeckte plaetse ware geworden, weerdich datmender een afgrijsen van hebbe. De sin is, Hy en kan nu die plaetse niet lijden noch verdragen in de welcke hy voor desen eenen lust ende wel-gevallen gehadt heeft. Vergel. Psal. 89.40. |
| 38 T.w. der dochter Zions, D. Ierusalems. |
| 39 Of, besloten. |
| 40 T.w. hare vyanden, ende by namen de Chaldeen, doe sy de stadt ende Tempel hadden ingenomen ende verwoest, hebben met groote triumphe gejuycht, geschreeuwt, ende geroepen, even gelijck het volck Godes pleegt te doen op de feest-dagen, insonderheyt op de hooge feest-dagen, den Heere met vreuchden-gesanck inden Tempel lovende. Siet Psal. 74.4. |
| 41 Hebr. gegeven. |
| |
| 8 Cheth. De HEERE 42 heeft gedacht te verderven 43 den muer der dochter Zions, hy heeft 44 het richt-snoer [daer over] getogen, hy en heeft sijne hant 45 niet afgewendt, 46 dat hyse niet en verslonde: ende hy heeft 47 den voormuer, ende den nuer t’ samen 48 treurich gemaeckt, sy zijn 49 verswackt. |
| 42 D. hy heeft besloten, ende verordineert. |
| 43 D. de bescherminge Ierusalems. |
| 44 D. hy heeft ontworpen de sekerheyt van der stadt Ierusalems onderganck. Siet 2.Reg. 21.13. Ies. 34.11. ’Tis een maniere van spreken genomen van de metselaers ende timmerlieden. |
| 45 D. niet te rugge getogen. |
| 46 D. hy en heeft niet opgehouden tot dat hyse t’ eenemael verwoest heeft. |
| 47 Of, voor-schanse, dwinger, bollewerck, vestinge, voor-burcht, wal, forteresse. Siet Psal. 122.7. |
| 48 D. hy heeft selfs den ongevoelicken creatueren oorsake van treuren gegeven. |
| 49 T.w. door een geweldich verderf. And. verwoest, geruyneert. |
| |
| 9 Teth. Hare poorten zijn 50 in de aerde versoncken, hy heeft 51 hare grendelen verdorven ende gebroken: 52 haren Coninck, ende haren Vorsten zijn onder de heydenen, 53 daer en is geene wet: hare Propheten 54 en vinden oock geen gesichte van den HEERE. |
| 50 Alsoo dat de vyanden eenen vryen pas daer door gekregen hebben, om in de stadt te komen. |
| 51 D. alle sterckten en sloten, so datse nu geen gewelt kunnen tegenstaen. |
| 52 D. Sy moeten nu leven ende verkeeren onder de volcken die de ware Religie vyant zijn. |
| 53 And. de wet en is niet meer. D. sy en hebben geene ordinarise oeffeninge harer Religie, door den dienst der Priesteren ende Leviten: want van de Propheten wort stracx gesproken. |
| 54 D. Sy en hebben oock soo overvloedige openbaringen niet, als sy plachten te hebben. Siet Psal. 74. op vers 9. |
| |
| 10 Iod. 55 De Outste der dochter Zions sitten op der aerde, sy 56 swijgen stille, 57 sy werpen stof op haer hooft, sy hebben 58 sacken aengegordt: 59 de jonge dochters van Ierusalem laten haer hooft ter aerde hangen. |
| 55 D. de wijste ende statichste onder den volcke, die wel eertijts op koets-wagens, of schoone peerden door de stadt, ende over lant plachten te rijden ende reysen. |
| 56 Als verbaest ende versuft zijnde van wegen hare groote elende. |
| 57 Sy betoonen groote teeckenen van verslagentheyt ende van droefheyt. Siet Iob 2.12. |
| 58 D. droef-kleederen, als Ioël 1.8, 13. Ion. 3.5, 9. Siet de aenteeck. Gen. 37. op vers 34. |
| 59 Die gemeynelick plechten om hooge te sien (Ies. 3.17) ende met hare schoonheyt te proncken, die sien nu nederwaerts, als zijnde beschaemt over haer selven. |
| |
| 11 Caph. 60 Mijn oogen zijn verteert door tranen, mijn ingewant wort 61 beroert: 62 mijn lever is ter aerde uytgeschudt, van wegen 63 de breucke der dochter mijnes volcks: om dat het kindeken, ende de suygelinck op de straten der Stadt 64 in onmacht sincken; |
| 60 D. ick weene soo vele, dat mijn oogen daer door by-nae vergaen zijn. wy souden seggen, ick schrye my de oogen uyt. Siet Psal. 6. versen 6.7. ende de aenteeck. aldaer. |
| 61 Siet bov. cap. 1. op vers 20. |
| 62 D. mijne inwendige deelen zijn versmolten, ende sy ontvallen my, of, het bloet vliett wech uyt mijnen lever. Siet Iob 16. op vers 13. |
| 63 D. wanneer ick aenmercke de elendicheden, ende verbrekingen die de kercke Godes lijdet. siet Ier. 4. vers 6. |
| 64 Of, beswijmen, beswijcken, T.w. van honger en dorst, ende gebreck van alle nootdruft. Siet Ies. 57.16. |
| |
| 12 Lamed. [Als] 65 sy tot hare moeders seggen, Waer is 66 koorn ende 67 wijn? als sy op de straten der Stadt in onmacht sincken, als de verslagene: 68 als sich hare ziele uytschuddet inden schoot harer moederen. |
| 65 T.w. de kleyne kinderkens. |
| 66 D. broot, nootwendich voetsel. |
| 67 Om ons in onse swackheyt te verquicken. |
| 68 De sin is, Als sy haer leven weder over geven aen hare moeders, overmits sy hen geen voetsel en geven, om haer in het leven te behouden. |
| |
| 13 Mem. 69 Wat getuygen sal ick u brengen? wat sal ick 70 by u vergelijcken, 71 ghy dochter Ierusalems? wat sal ick by u vergelijcken, dat ick u trooste, ghy jonckvrouwe, dochter Zions? want 72 uwe breucke is [soo] groot als de zee: 73 wie can u heelen? |
| 69 Of, wat getuygenisse, Als of hy seyde, Wat exempel sal ick u voor oogen setten, door het welcke ick u soude mogen troosten? Ick en vinde nergens geen volck, dat oyt soo hart is gestraft geworden, als ghy gestraft wort. Andre nemen’t in desen sin, Wat sal ick nemen om te getuygen, dat ghy geen groote redenen hebt, om dus te roepen ende te tieren. Siet Ies. cap. 51. de aenteeck. op vers 19. |
| 70 T.w. in dese uwe elende. |
| 71 D. Ghy volck Godes. |
| 72 D. uwe elenden zijn breedt, diepe, krachtich, ende schier onbegrypelick, als de scheuren ofte inbreucken die de zee maeckt: ghy zijt sulck een spiegel van Godes hevigen toorn, alsser noch noyt te vooren in der werelt geweest is. |
| 73 Wat middelen zijnder in der werelt te vinden, om u te redden? Nae het oordeel van een yeder, is uwen staet desperaet, daer en is geen helpen meer aen. |
| |
| 14 Nun. Uwe 74 propheten hebben u 75 ydelheyt, ende 76 ongerijmtheyt 77 gesien, ende 78 sy en hebben [u] uwe ongerechticheyt niet geopenbaert, 79 om uwe gevangenisse af te wenden: maer 80 sy hebben u gesien ydele 81 lasten, ende 82 uytstootingen. |
| 74 Verstaet dit van de valsche Propheten die de boose Ioden haer selven vercoren hadden, of, die haer selven uytgaven voor leytslieden, of stierlieden, ende onderwijsers, maer niet van Godt gesonden, noch de rechte Propheten niet zijnde. Siet Ier. 2.8. ende 5.31. ende 14.14. ende 23.16. ende 27.10. ende 29.8, 9. Ezech. 13.2. |
| 75 D. sodanige dingen, die gantschelick niet en streckten ten goede, noch tot godtsalicheyt: als by exempel, Sy hebben u den vrede ende alles dincks overvloet verkondicht, als Godt het contrarie dreygde. Siet Ier. 28.2, 3, 15. ende 29.8. |
| 76 Hebr. onsmakelicke dingen. Siet Iob 1. op vers 22. ende Ier. 23.13. |
| 77 D. gepropheteert. want Prophetien zijn goddelicke gesichten den Propheten geopenbaert. |
| 78 D. sy en hebben u uwe sonden ende overtredingen niet oprechtelick voor-gedragen, om u in uwe conscientie te overtuygen. |
| 79 D. datse u daer door tot oprecht berouw ende leetwesen souden gebracht hebben, om alsoo de oordeelen Godes voor te komen. |
| 80 D. sy hebben u, als in Godes name geleert dingen die valsch ende nergens toe nut noch oorbaerlick en waren. |
| 81 D. prophetien. Siet Ies. 13. op vers 1. |
| 82 De sin is, Nae welcke te luysteren de gereetste wech was, om u uyt u lant te brengen. |
| |
| 15 Samech. 83 Alle die over wech gaen, 84 clappen met de handen over u, 85 sy fluyten ende schudden haer hooft over de dochter Ierusalems: [seggende] Is dit die Stadt 86 daermen van seyde, datse volkomen van schoonheyt was, eene 87 vreuchde der gantscher aerde? |
| 83 T.w. van wat staet of qualiteyt datse zijn, doch verstaet die, die vreemt zijn van de ware Religie. |
| 84 Tot uwen spot. Hebr. met de palmen. siet de aenteeck. Iob 27. op vers 23. |
| 85 Siet 1.Reg. 9.8. ende 2.Reg. 19.21. ende Iob 16.9. ende Ier. 18.16. |
| 86 D. diemen noemde, de volmaeckte in schoonheyt. |
| 87 Vergel. Psal. 48.3. ende 50.2. |
| |
| 16 Phe. Alle uwe vyanden 88 sperren haren mont op over u, sy fluyten ende 89 knerssen met de tanden, sy seggen, 90 Wy hebbense verslonden, 91 dit is immers de dach, dien wy verwacht hebben, wy hebben [hem] gevonden, 92 wy hebben [hem] gesien. |
| 88 Siet Psal. 22.14. And. doen haren mont wijt open. |
| 89 Of, sy byten op de tanden. |
| 90 D. wy hebbense nu tot sulck eenen staet gebracht, datse niet weder opstaen en sullen. |
| 91 De sin is, Wy hebben lange gewenscht desen dach te sien, dien wy nu sien, ende beleven. |
| 92 Of, wy sien [hem nu]. T.w. met lust en met vreucht. |
| |
| 17 Ain. 93 De HEERE heeft gedaen wat hy gedacht hadde, hy heeft sijn woort 94 vervult, dat hy 95 bevolen hadde 96 van ouden dagen, hy heeft afgebroken ende niet gespaert: ende 97 hy heeft den vyant over u verblijdt, 98 hy heeft den hoorn uwer tegenpartijders verhoocht. |
| 93 De Heere heeft over u laten komen al wat hy besloten hadde over u te brengen. Vergel. Levi. 26.17. Deut. 28.15. |
| 94 Aldus wort het Hebr. woort oock genomen Ies. 10.12. ende Zach. 4.9. |
| 95 D. die hy door sijne Propheten te vooren verkondicht ende gedreygt hadde. siet Lev. 26. ende Deut. 28. |
| 96 Als cap. 1. vers 7. |
| 97 Hem gevende macht ende victorie over u. |
| 98 D. hy heeft den genen die u haten, groote sterckte ende macht gegeven. Siet van het woort hoorn bov. vers 3. |
| |
| 18 Tsade. Haer herte schreeuwde 99 tot den Heere: 100 ô a ghy muer der dochter Zions, 101 laet dach ende nacht tranen afvlieten, als een beke: en geeft u selven geen ruste, 102 uwen ooch-appel 103 en houde niet op. |
| 99 T.w. doe sy, T.w. Godes volck, dus van de Chaldeen wierden geplaegt. And. tegen den Heere. De sin is, Sy, T.w. de boose Chaldeen, die niet u lieden, maer den Heere lasterden. Siet 2.Reg. 19.22. Ies. 36.4. |
| 100 Dit zijn woorden des Propheten, als of hy seyde, O ghy volck woonachtich binnen de mueren Zions, ofte Ierusalems, op de welcke sich Iuda, als op eenen stercken muer, verlaten heeft. |
| a Ierem. 14.17. ende bov. 1.16. |
| 101 Vergel. bov. cap. 1. versen 2. ende 16. |
| 102 Hebr. de dochter uwer ooge en swijge niet. Dat is, uwen oog-appel. Siet Psal. 17. op vers 8. |
| 103 T.w. van tranen uyt te storten. |
| |
| 19 Koph. 104 Maeckt u op, 105 maeckt geschrey des nachts 106 in den beginne der nachtwaken, 107 stort 108 u herte uyt voor het aengesichte des Heeren, als water: heft uwe 109 handen tot hem op, 110 voor de ziele uwer kinderkens, 111 die in onmacht gevallen zijn van honger, 112 vooraen op alle straten. |
| 104 Een gebodt aen de godtsalige, tot bidden. |
| 105 D. klaecht den Heere opentlick ende vrymoedelick uwen noodt. |
| 106 Hebr. aen het hooft der [nacht] wachten. Dat is, te dier tijt als de nacht begint. |
| 107 Verg. Psal. 22.15. ende 42.5. ende 62.9. ende 102.1. |
| 108 D. al de swaricheyt die ghy in u herte hebt. |
| 109 Hebr. palmen. alsoo vers 20. ende 22. |
| 110 D. voor het leven. als Psal. 6.4. De sin is, om te bidden, dat Godt uwe cleyne kinderen wille verschoonen. |
| 111 Of, die versmacht zijn. |
| 112 Hebr. aen het hooft aller straten. D. aen alle hoecken, wegen en stegen der Stadt. Vergel. Ies. 51.20. ende ond. 4. vers 1. |
| |
| 20 Resch. Siet HEERE, aenschouwt doch, 113 aen wien ghy alsoo gedaen hebt: b sullen dan de wijven 114 hare vrucht eten? de kinderkens 115 diemen op de handen draecht? sullen dan de Prophete, ende de Priester 116 in het heylichdom des Heeren gedoodt worden? |
| 113 T.w. niet aen de heydenen, maer aen uwen eerst-geborenen sone Exod. 4.22. aen u; uytverkoren volck van Israël, Exod. 19.6. Deut. 4.7. ende 7.6. |
| b Thren. 4.10 |
| 114 D. hare kinderen, de vrucht hares buycks. de Prophete beklaecht hier de wreetheyt die onder Godts volck gebeurde. Vergel. ond. 4.10. |
| 115 Alsoo oock ond. vers 22. And. die aen de palme geleydt worden. Men leest twee-mael, dat de moeders in het Ioodsche lant hare kinderen gegeten hebben. T.w. in de belegeringe van Samaria, 2.Reg. 6.26. ende in de belegeringe van Ierusalem door Vespasianum ende Titum. Iosephus. |
| 116 D. in den Tempel, in die plaetse, Heere, die ghy selfs tot een heylich gebruyck verordineert hebt. |
| |
| 21 Schin. De jonge ende de oude liggen op d’ aerde [op] de straten: 117 mijne jonckvrouwen, ende mijne jongelingen 118 zijn door ’t sweert gevallen: 119 Ghy hebtse in den dach uwes toorns gedoodt, ghy hebtse geslacht, [ende] niet verschoont. |
| 117 Die selfs de wreede soldaten plechten te verschoonen. |
| 118 Zijn wreedelick omgebracht. |
| 119 Ghy o Heere, in uwen rechtveerdigen toorn. |
| |
| 22 Thau. Ghy hebt 120 mijne verschrickingen van rontom geroepen, als 121 [tot] eenen dach eenes gesetten hooch-tijts: ende daer en is niemant aen den dach des toorns des HEEREN ontcomen, of overgebleven: die ick op de handen gedragen, ende op-getogen hebbe, die heeft mijn vyant omgebracht. |
| 120 D. al ’t gene dat my mochte verschricken. |
| 121 Siet bov. cap. vers 15. |
