Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Godt stelt sijnen volcke seer beweechlick voor oogen, de weldaden, die hy haer van den beginne af bewesen heeft, ende klaecht heftichlick over hare grouwelicke, geduerige, ende gantsch onredelicke afgodische ondanckbaerheyt, vers 1, etc. diergelijcke onder de heydenen niet te vinden en zy, 10. over hare schrickelicke ende dobbele boosheyt, 12. waer door sy selfs d’oorsake zijn van hare elenden, 14. verwijt van haer vergeefs loopen nae Egypten ende Assur, 18, 36. item, van hare ongebondene, onbeschaemde, hartneckige, menichvuldige, ende meer dan heydensche afgoderye, ende schandelicke vergetinge ende verlatinge Godts, 20. item bloetvergieten, ende huychelerye, 34. |
| |
| 1 ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende: |
| 2 Gaet ende roept voor de ooren van 1 Ierusalem, seggende: Soo seyt de HEERE; 2 Ick gedencke der weldadicheyt 3 uwer jeucht, der liefde uwer ondertrouwe, doe ghy my nawandeldet inde woestijne, in 4 onbezaeyden lande. |
| 1 D. der inwoonderen van Ierusalem. gelijck cap. 1.3. etc. |
| 2 Hebr. Ick gedencke u, etc. Siet Psal. 79. op vers 8. |
| 3 D. der weldadicheyt, ofte, goedertierenheyt, die ick u bewesen hebbe in uwe jeucht: alsoo, der liefde uwes ondertrouws. D. die ick u bewesen hebbe, als ick u trouwde. D. als ick u eerst tot mijn volck aen-nam in Egypten, ende daernae mijn verbont met u maecte aen Horeb. Vergel. Ezech. 16.8, 22. ende siet, aengaende de maniere van spreken, Psal. 59.11. ende 106.4. Iesa. 26.11. item ond. 51.35. Ioel 3.19. Obad. 10. Ion. 2.9. met d’aent. etc. |
| 4 Vergel. ond. vers 6. |
| |
| 3 Israël was den HEERE eene 5 heylicheyt, de eerstelingen sijner incomste: alle die hem 6 opaten, wierden 7 voor schuldich gehouden, 8 quaet quam hen over, spreeckt de HEERE. |
| 5 Van hem tot sijn volck geheylicht ende van alle andere volckeren afgesondert: gelijck de eerstelingen der vruchten hem geheylicht waren. siet Exod. 19.4, 5, 6. |
| 6 D. sochten op te eten, D. te verderven die hem leet deden. Vergel. Nehem. 6. op vers 9. ende Psa. 14. op vers 4. ende 79. op vers 7. |
| 7 Ende als sodanige gestraft: gelijck de volgende woorden verklaren. |
| 8 T.w. der straffe. D. elende, verderf: als gebleken is aen d’Egyptenaren, Amalekiten, de Coningen Sihon ende Og, Midianiten, ende Canaaniten. |
| |
| 4 Hooret des HEEREN woort, ghy huys Iacobs; ende alle geslachten des huyses Israëls. |
| 5 Soo seyt de HEERE; a Wat voor onrecht hebben uwe vaders aen my gevonden, datse verre van my geweken zijn? ende hebben de 9 ydelheyt na-gewandelt, ende sy zijn ydel geworden? |
| a Mich. 6.3, 4. |
| 9 D. den Afgoden, die niet dan ydelheyt zijn, ende Afgoden-dienaers in hare gedachten verydelen, ende in hare hope bedriegen. Vergel. 2.Reg. 16. op vers 15. Psal. 62. op vers 11. ende ond. vers 8, 11. |
| |
| 6 Ende en 10 seyden niet; Waer is de HEERE, die ons opvoerde uyt Egypten-lant? die ons leydde in de woestijne, in een lant van 11 wildernissen ende kuylen, in een lant van dorheyt ende 12 schaduwe des doots, in een lant, daer niemant door en ginck, ende daer geen mensche en woonde? |
| 10 T.w. by haer selven, D. dachten niet. alsoo vers 8. |
| 11 Hebr. der wildernisse ende des kuyls, ofte, der groeve, D. woest ende kuylachtich, D. onslecht, oneffen, ongebaent: sommige verstaen door den kuyl het graf, D. sulck een lant, daer in vermits gebreck van alles (boven vers 6.) voor den passanten niet als de doot ende ’t graf te verwachten was, ten ware Godt het wonderlick versien hadde. |
| 12 Siet Psal. 23. op vers 4. |
| |
| 7 Ende 13 ick bracht u in een 14 vruchtbaer lant, om de vrucht van dien ende het goede van dien te eten: maer doe ghy daer in quaemt, verontreynichdet ghy mijn lant, ende steldet mijne 15 erffenisse tot eenen 16 grouwel. |
| 13 Dit zijn weder Godts woorden. |
| 14 Hebr. Carmel. siet 2.Reg. 19. op vers 23. alsoo ond. 4.26. ende 48.32, etc. verstaet Canaan. |
| 15 Siet Psal. 68. op vers 10. |
| 16 Bedryvende daer in allerleye grouwelicke afgoderije, als volgt. |
| |
| 8 De Priesters en seyden niet, Waer is de HEERE? ende b 17 die de wet handelden en kenden my niet, ende de herders 18 overtraden tegen my: ende de Propheten propheteerden 19 door Baal, ende wandelden [nae dingen die] 20 geen nut en doen. |
| b Rom. 2.20. |
| 17 Als, Priesters, Leviten, Schriftgeleerde, die de wet Godts, ofte, de H. Schrift, den volcke souden leeren ende verklaren. Siet Mal. 2.6, 7. item Ezr. 7.6. Nehe. 8.1, 3, 7, 8, etc. |
| 18 And. vielen van my af. Siet 1.Reg. 8.50. ende 12. op vers 19. |
| 19 D. in Baals name. Siet Iud. 2. op vers 11. |
| 20 D. den Afgoden, ende menschelicke insettingen. alsoo vers 11. die bov. vers 5. ydelheyt genoemt worden, ende onder eygen-gehouwene backen, die geen water en houden, vers 13. |
| |
| 9 Daerom sal ick noch met u lieden twisten, spreeckt de HEERE: ja met uwe kints-kinderen sal ick twisten. |
| 10 Want, gaet over in de eylanden der 21 Chittiten, ende siet toe, ende sendet [nae] 22 Kedar, ende merckter 23 wel op: ende siet of diesgelijcx geschiet zy. |
| 21 Siet Gen. 10. op vers 4. ende Num. 24. op vers 24. |
| 22 Siet Gen. 25. op vers 13. ende ond. 49.27. Psal. 120.5, 6. Cant. 1.5. men hout het voor contreyen in woest ende steenachtich Arabien. Vergel. Ezech. 27.21. |
| 23 Hebr. seer. |
| |
| 11 Heeft oock een volck de Goden verandert, hoewel de selve geene Goden en zijn? nochtans heeft mijn volck sijne c 24 eere verandert in [’t gene dat] geen nut en doet. |
| c Psal. 106.20. |
| 24 D. den waren Godt ende Godts-dienst, in Afgoden, ende afgoderye: siet Psal. 106.20. met d’aenteeck. |
| |
| 12 Ontsettet u hier over, ghy d 25 hemelen: ende 26 zijt verschrickt, 27 wordet seer woeste, spreeckt de HEERE. |
| d Deut. 32.1. Ies. 1.2. |
| 25 Siet Deut. 4. op vers 26. |
| 26 Eyg. laet de hayren oprysen: ofte, zijt beweecht. |
| 27 Door intreckinge, ofte verlies van het hemelsch licht. |
| |
| 13 Want mijn volck heeft twee boosheden gedaen: My, den e 28 sprinckader des 29 levendigen waters, hebben sy verlaten, om haer selven 30 backen uyt te houwen, gebrokene backen, die geen water en houden. |
| e Cant. 4.15. Iere. 17.13. |
| 28 Den autheur ende oorspronck der ware gelucksalicheyt, aller saliger ende bestandiger hulpe, des heylsamen troosts, ende des eeuwigen levens. Vergel. Ioh. 4.14. etc. |
| 29 Siet Gen. 26. op vers 19. ende vergel. Psal. 36. op vers 10. |
| 30 Ofte, cisternen. Vergel. bov. op vers 8. |
| |
| 14 Is dan Israël een 31 knecht? ofte is hy een 32 ingeboren des huyses? waerom 33 is hy [dan] ten roove geworden? |
| 31 Dat hy aldus van vyanden gehandelt wort, als of hy een knecht ende slave ware? |
| 32 D. slave, knecht, die oock een sone des huyses genoemt wort. siet Gen. 15. op vers 3. ende 17.13. |
| 33 Godt spreeckt van de nakende straffen, als ofse bereets sijn volck waren overgekomen, van wegen de ongetwijfelde sekerheyt van dien. alsoo in’t volgende, ende elders dickwijls. |
| |
| 15 f De jonge 34 Leeuwen hebben over hem gebrullet, sy hebben hare stemme 35 verheven: ende sy hebben sijn lant gesett in g verwoestinge, sijne steden zijn verbrant, datter niemant in en woont. |
| f Ies. 5.29. Iere. 4.7. |
| 34 De vyanden. T.w. de Babyloniers. |
| 35 Hebr. gegeven. D. geluyt, geschrey gemaeckt, gelijck een wilt dier doet over den roof. |
| g Ierem. 4.7. |
| |
| 16 Oock hebben u de 36 kinderen van Noph ende 37 Tachphanes den 38 schedel afgeweydet. |
| 36 D. de Egyptenaren. Siet van dese beyde steden. Ies. 19.13. ende 30.3, 4. item ond. cap. 43.7. |
| 37 Siet ond. 43.7, 8. Item, Ezech. 30.18. met d’aent. de woorden zijn in’t Hebr. wat anders geschreven. |
| 38 In plaetse dat ghy meent van haer geholpen te worden, sullense u bederven, insonderheyt in de Suyder grensen gelegen nae Egypten. And. verbroken, verplettert. |
| |
| 17 En doet ghy u dit niet selfs? [door dien] ghy den HEERE uwen Godt verlaet, ter tijt als hy u op den 39 wech leydt? |
| 39 Als hy u den rechten wech, ofte in sijnen wech leydt, door de leeringen ende vermaningen sijner dienstknechten. |
| |
| 18 Ende nu, wat 40 hebt ghy te doen met den wech van h Egypten, om de wateren 41 Sihors te drincken? ende wat hebt ghy te doen met den wech van Assur, om de wateren der 42 Riviere te drincken? |
| 40 Hebr. wat is u, ofte, wat hebt ghy, T.w. te doen? Vergel. Iud. 11. op vers 12. 2.Sam. 16. op vers 10. De sin is, wat loopt ende reyst ghy dus nae Egypten, ofte, Assyrien, om hulpe, als of ick u niet helpen en konde? Vergel. onder vers 36. |
| h Ies. 31.1. |
| 41 Siet Ios. 13. op vers 3. Ies. 23.3. |
| 42 Euphrates. |
| |
| 19 Uwe i boosheyt 43 sal u kastijden, ende uwe afkeeringen sullen u straffen: weet dan ende siet, dat het quaet ende bitter is, dat ghy den HEERE uwen Godt verlatet, ende mijne vreese niet by u en is, spreeckt de Heere, de HEERE der 44 heyrscharen. |
| i Ies. 3.9. Hos. 5.5. |
| 43 D. ghy sult om uwe boosheyt gestraft worden. Ofte, laet uwe boosheyt u tuchtigen, etc. D. de vruchten uwer boosheyt u onderwijsen ende overtuygen, dat ghy misdaen hebt. |
| 44 Siet 1.Reg. 18. op vers 15. |
| |
| 20 45 Als ick 46 van outs u 47 jock verbroken, [ende] uwe banden 48 verscheurt hadde, so seydet ghy, Ick en sal niet 49 dienen: maer op allen hoogen heuvel, ende onder allen groenen boom 50 loopt ghy om, 51 hoererende. |
| 45 Ofte, om dat ick, etc. |
| 46 Ofte, in voortijden. alsoo wort het Hebr. woort olam (dat anders eeuwicheyt, item, eenen langen toecomstigen tijt, oock den tijt van ’smenschen leven beteeckent) oock dickwijls genomen voor lange voorleden tijden, saken van outs, etc. siet Gen. 6.4. Deut. 32.7. Ies. 57.11. ende ond. 6.16. ende 18.15. ende 28.8. Ezech. 26.20. etc. |
| 47 Verstaet, der dienstbaerheyt ende slavernije in Egypten. |
| 48 Ofte, afgetrocken, afgeruckt. |
| 49 T.w. den Afgoden. And. ick en sal niet overtreden. Vergel. de beloften, die sy Godt gedaen hebben. Exod. 19.8. ende 24.3. Ios. 24.16, etc. maer (wil de Heere seggen) ghy en hebt geen woort gehouden: want etc. |
| 50 Vergel. dese beteeckeninge van ’t Hebr. woort. met Ies. 51.14. ende 63.1. ende ond. 48.12. And. ligt ghy, ofte, streckt ghy u neder, wentelt ghy u. |
| 51 Vergel. ond. vers 23. D. afgoderye bedryvende. siet Levit. 17. op vers 7. ende Deut. 12. op vers 2, 3. ofte: ghy hoere. |
| |
| 21 Ick hadde u doch k geplant eenen edelen wijnstock, een geheel 52 getrouw zaet: hoe zijt ghy my dan verandert [in] 53 verbastaerde-rancken eens 54 vreemden wijnstocks? |
| k Exod. 15.17. Psal. 44.3. ende 80.9. |
| 52 Hebr. zaet der waerheyt, ofte, getrouwicheyt. D. eenen rechten goeden stock, eene oprechte plante, die goet zaet, dat is, goede vruchten, die ’t zaet in zich dragen, voortbrachte. Vergel. Ies. 1.21. ende 5.2. And. welckes gantsche zaet waerheyt [soude zijn]; in eenen sin. |
| 53 Hebr. eyg. afwijckende, D. afaerdige, bastaert-rancken. |
| 54 Ofte, uytlantschen. |
| |
| 22 Want, al l 55 wiescht ghy u met 56 salpeter, ende naemt u veel zeepe, so is [doch] uwe ongerechticheyt voor mijn aengesichte 57 geteeckent, spreeckt de Heere HEERE. |
| l Iob. 9.30. |
| 55 D. alle uwe huychelsche pretexten, excusen, vyge-bladeren, daermede ghy uwe boosheyt soeckt te bedecken, en konnen u niet helpen. |
| 56 Hebr. Nether. D. niter, salpeter, berch-sour. |
| 57 Ofte, gemerckt, datse voor my niet verduystert kan worden, gelijck het fijn gout sijn merck heeft. het Hebr. woort wort alleenlick hier alsoo gevonden, komende van een ander, dat fijn gout beteeckent, ende by den hebreen oock genomen wort voor een merck, teecken, ofte, vlecke, daer by men yets kan kennen: sommige settent over, glintzert, ofte, blinckt, als gout. item, gevleckt. |
| |
| 23 Hoe segt ghy; Ick en ben niet verontreynicht, ick en hebbe de Baals niet na-gewandelt: siet uwen 58 wech in het 59 dal, kent wat ghy gedaen hebt, ghy lichte 60 snelle kemelinne, die hare wegen 61 verdraeyt. |
| 58 D. u afgodisch wesen ende doen. |
| 59 Dit kanmen in’t gemeyn verstaen van de dalen, Ies. 57.5, 6. ofte in’t bysonder van het dal Hinnoms, dicht by Ierusalem gelegen, daer sy hare grouwelicke Afgoderie met den Molech bedreven. Siet 2.Reg. 23.10. ende ond. cap. 19.2, etc. |
| 60 Men houdt, dat het Hebr. woort, bichra, beteeckent eene sekere soorte van kleyne, ofte, jonge kemelinnen, die seer snel waren in’t loopen, als de post-peerden, ende alsoo andere voor liepen, gelijck d’eerst-geborene (waer van Bechor gebruyckt wort) d’andere kinderen voorquamen, vergel. Ies. 60.6. Daerom wiert eene sulcke kemelinne met een griecx woort dromas. D. loopster genoemt, het woort dromedaris, wort in onse tale oock gebruyckt. Hier by vergelijckt Godt Israël, van wegen hare hittige loopscheyt in alle afgoderije. |
| 61 Het Hebr. woort wort alleenlick hier gevonden, komende van een ander, dat een schoeriem beteeckent. Godt wil seggen, dat Israel heen ende weder, om ende wederom liep in afgoderie, gelijck een schoe-riem heen ende weder gesnoert, geslingert, ingewickelt, ofte verdraeyt wort. |
| |
| 24 Sy is een wout-ezel, 62 gewennet in de woestijne, nae den lust harer ziele 63 schept sy den wint, wie soude hare ontmoetinge afkeeren? 64 alle diese soecken en sullen niet moede worden, in hare 65 maent sullen syse vinden. |
| 62 Hebr. geleert, D. gewent, geoeffent, ervaren. als ond. 13.21, 23. ende 31.18. Hose. 10.11. De sin is, dat sy soo weynich in hare hitticheyt te dwingen ofte temmen is, als een wilt wout-ezel. Siet Iob 39.8. |
| 63 Ofte, slockt den wint in, vergel. ond. 14.6. D. verquickt ende verlust sy haer by alle gelegentheyt, (die sy selve soeckt ende najaecht) in hare geestelicke hoererie, zijnde soo onbeschaemdelick hittich, dat niemant haer weeren ofte afslaen kan. And. schept sy den wint nae hare gelegentheyt: wie soude haer afkeeren? |
| 64 De Afgoden-dienaers, die met haer willen boeleren, en behoeven geen groote moeyte te doen, sy is licht te vinden. Vergel. Ezech. 16.33, 34. ende 23.40. |
| 65 De nieuwe mane, ofte, maenstonden: want sy heeft alle eerbaerheyt uytgetrocken. Siet Levit. 20.18. Sommige verstaen dit van d’afgoderie, die sy op alle nieuwe maenden bedreven. |
| |
| 25 66 Bedwingt uwen voet van ontschoeyinge, ende uwe keele van dorst: maer ghy seght, 67 ’Tis buyten hope, Neen: want ick hebbe de 68 vreemde lief, ende die sal ick na-wandelen. |
| 66 Dit zijn Godts woorden, die Israël van hare onbeschaemde hitticheyt afroept. |
| 67 ’T is vergeefs, ’t is verloren arbeyt, ick en wil dat niet doen. |
| 68 T.w. Afgoden. |
| |
| 26 69 Gelijck een dief beschaemt wort, wanneer hy 70 gevonden wort, alsoo 71 zijn die van den huyse Israëls beschaemt: sy, hare Coningen, hare Vorsten, ende hare Priesters, ende hare Propheten: |
| 69 Hebr. nae de schaemte eenes diefs, vergel. ond. 48.27. |
| 70 D. op de daet betrapt ende gegrepen wort. |
| 71 Ofte, sullen beschaemt worden. And. hebben sy het huys Israëls beschaemt. D. sullen sy beschamen, etc. men salse beschamen, D. sy sullen sekerlick beschaemt worden. |
| |
| 27 Die tot een hout seggen, Ghy zijt mijn vader, ende tot eenen steen, Ghy hebt my 72 gegenereert: want sy keeren my den 73 necke toe, ende niet het aengesichte; maer ter tijt haers 74 quaets seggen sy, Staet op ende verlost ons. |
| 72 Ofte, gebaert, |
| 73 Sy zijn afkeerich van my, ende onwillich, wederstrevich geweest. siet ond. 7.24. ende 32.33. ende vergel. Exod. 32.9. |
| 74 Der straffe, als de gedreygde elenden haer overkomen. alsoo in’t volgende vers. |
| |
| 28 Waer zijn dan uwe Goden, die ghy u gemaeckt hebt? 75 laetse opstaen, ofse u ter tijt uwes quaets sullen verlossen: want 76 [nae] m ’t getal uwer steden zijn uwe Goden, ô Iuda. |
| 75 Vergel. Deu. 32.38. Iud. 10.14. |
| 76 D. ghy hebt soo menige bysondere Afgoden, als ghy steden hebt. laet dan eens sien, ofse al te samen u konnen helpen. |
| m Ies. 2.8. Ier. 11.13. |
| |
| 29 Waerom twistet ghy tegen my? ghy hebt alle 77 tegen my overtreden, spreeckt de HEERE. |
| 77 Siet bov. vers 8. |
| |
| 30 Te vergeefs heb ick uwe kinderen n 78 geslagen: sy en hebben de o 79 tucht niet aengenomen; u lieder 80 sweert heeft uwe Propheten verteert, als een 81 verdervende Leeuw. |
| n Iesa. 1.5. Ierem. 5.3. |
| 78 Siet Iesa. 1.5. |
| o Ierem. 5.3. |
| 79 Siet Prov. 1. op vers 2. |
| 80 Soo verre ist van daer, dat ghy mijne bestraffingen soudt hebben aengenomen, dat ghy daerentegen de Propheten, die u van Afgoderie afmaenden, als woedende wilde beesten vernielt hebt: gelijck geschiet is ten tijde van Asa, Ioas, ende Mansasse. Siet oock Mat. 23.29, etc. Luc. 11.47, etc. ende 13.34. |
| 81 Ofte, vernielende, siet van’t Hebr. woort Iud. 20. op vers 21. |
| |
| 31 p O geslachte, 82 aenmercket [doch] ghylieden des HEEREN woort: 83 Ben ick Israël eene woestijne geweest? of een lant der 84 uyterste donckerheyt? waerom seyt [dan] mijn volck, 85 Wy zijn Heeren, wy en sullen niet meer tot u comen? |
| p Mat. 23.29, etc. |
| 82 Hebr. siet. |
| 83 Hebb’ ick Israël soo qualick geleydt ende getracteert, ofte zijnse soo qualick by my gevaren, gelijck menschen, die in eene wildernisse ende duystere ongebaende wegen van honger, kommer, verdriet, ende verbijsteringe versmachten ende verdwijnen? Immers (wil de Heere seggen) is het contrarie waerachtich. sulck vragen loochent sterkelick. |
| 84 Hebr. donckerheyt, ofte, duysternisse des HEEREN. Het woordeken IAH (nae ’t meeste gevoelen) tot vergrootinge ofte verswaringe der sake daer by gevoecht zijnde. Vergel. Gen. 13. op vers 10. And. een lant dat de [inwoonders] nederwerpt, ofte, doet vallen, D. door gebreck versmachten, omkomen: den sin op een uytkomende. |
| 85 Ofte, wy heerschen, D. onse saken staen wel, wy hebben ons Rijck door vreemde hulpe ende verbonden vast gemaeckt, wy en hebben u nu niet meer van doen, behoeven u niet meer te soecken. |
| |
| 32 Vergeet oock eene Ionckvrouwe haers verciersels? [ofte] eene bruyt harer 86 bindselen? nochtans heeft mijn volck 87 mijner q vergeten, 88 dagen sonder getal. |
| 86 Daermede sy haren cieraet aenbindt. sommige houdent voor den cieraet van’t hooft, ofte den hals, ofte keele. |
| 87 Die ick hare eere ende eenigen cieraet ben. Siet 2.Sam. 1. op vers 19. ende bov. op vers 11. |
| q Ier. 3.21. |
| 88 Eenen seer langen tijt. |
| |
| 33 Wat maeckt ghy uwen wech goet, daer ghy 89 boeleringe soeckt? 90 daerom ghy oock de booste [hoeren] uwe wegen geleert hebt. |
| 89 Hebr. eyg. liefde, minne. De sin schijnt te zijn: wat wilt ghy u afgodisch wesen ende doen noch verbloemen, daer ghy doch anders niet en doet, als gelegentheyt over al te soecken, om gemeenschap met andere afgoden-dienaers te mogen krijgen, ende met hen afgoderie te bedryven. sommige verstaen dit van haer stadich loopen ende reysen, om gunst by heydensche afgodische volcken te verkrijgen, ende verbont met hen te maken: waer van vers 36. beyds deden sy, ende het een hinck aen ’t ander. |
| 90 Ofte, waer door, so dat ghy oock, ja ghy hebt oock, etc. D. ghy zijt soo eene snoode hoere, dat ghy d’alderarchste uytlantsche ofte heydensche te boven gaet, om dat ghy die noch met u doen arger maeckt, als sy van selfs zijn. |
| |
| 34 Ia het bloet van de 91 zielen der onschuldige nootdurftigen is in uwe 92 zoomen gevonden: Ick hebbe 93 dat niet met opgraven gevonden, maer aen alle 94 die. |
| 91 D. Persoonen. Vergel. Prov. 28.17. met d’aenteeck. |
| 92 T.w. uwer kleederen. |
| 93 T.w. bloet. Het Hebr. woort, dat bloet beteeckend, staet wel in’t voorgaende in’t getal van eenen, maer is gevoecht by een woort dat in’t getal van velen staet, als ofmen seyde: het bloet zijn gevonden. D. de bloeden, gelijck de Schrifture dickwils het woort, bloeden, alsoo gebruyckt: ofte men kan ’t verstaen van veel onschuldich bloets, daer mede sy besmet waren. siet vers 30. dit was soo openbaer, datmen’t met geen scherp ondersoeck behoefde uyt te vinden, ende het bloet, als verborgen in de aerde, op te graven, maer het was voor oogen, klevende noch (om soo te spreken) aen alle de zoomen harer kleederen. Sommige nemen ’t aldus: ghy (om dat het Hebr. woort in de eerste persoone van ’t manlijck geslacht, ende in de tweede van ’t vrouwlicke kan genomen worden) hebtse (T.w. de onschuldige arme) niet gevonden in’t doorgraven (dat ghyse als schuldige nachtdieven soudt hebben gedoot. Exod. 22.2, 3.) maer [ghy hebtse gedoot] om alle die dingen. T.w. alle uwe voorverhaelde afgoderie, die sy bestraften. Siet op vers 30. |
| 94 T.w. zoomen uwer kleederen. |
| |
| 35 Noch segt ghy, Seker ick ben onschuldich; 95 sijn toorn is immers van my afgekeert: siet ick sal met u 96 rechten, om dat ghy segt, Ick en hebbe niet gesondicht. |
| 95 N. des Heeren, als of sy seyden; Wy zijn des genoech versekert, dat de Heere op ons niet vertoornt en is. And. sijn toorn wende sich slechs van my af, D. ick sal genoech bewijsen, dat ick onschuldich ben, als hy maer minnelick met my wilde handelen, ende soo gestreng ende hart niet zijn: gelijck de huychelaren haer selven ontschuldigende, Godt altoos beschuldigen. |
| 96 Ofte, my met u in recht begeven, als elders. siet Ezech. 17.20. ende 20.35. Ioël 3.2. etc. |
| |
| 36 Wat reyst ghy 97 veel uyt, 98 veranderende uwen wech? Ghy sult oock van r 99 Egypten 100 beschaemt worden, gelijck als ghy van 101 Assur beschaemt zijt. |
| 97 Hebr. seer. |
| 98 Nu tot desen, dan tot genen reysende om hulpe. |
| r Iesai. 31.1. |
| 99 D. de Egyptenaers, alsoo Assur, D. de Assyriers. |
| 100 Vergel. Ies. 30.3, 4, 5. ende onder cap. 37.7. Hos. 5.13. etc. |
| 101 Siet 2.Chron. 28.20, 21. de Heere wil seggen, gelijck ghy met den eenen bedrogen zijt uytgekomen, alsoo sal’t u oock gaen met den anderen. |
| |
| 37 Ghy sult oock van 102 hier uytgaen met uwe 103 handen op u hooft: want de HEERE heeft 104 al u vertrouwen verworpen, so dat ghy daermede niet en sult bedyen. |
| 102 Om dat ghy van hier alsoo om hulpte uytreyst, so sult ghy etc. ofte, van desen, T.w. den Egyptenaer. And. om dies wille. |
| 103 D. met rouwe, schaemte ende schande. Siet 2.Sam. 13.19. met d’aenteeck. |
| 104 Hebr. uwe vertrouwens. in’t getal van velen, dat is, allen uwen ydelen toeverlaet, dien ghy buyten Godt soeckt. |
