Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Godt verbiedt sijnen volcke de heydensche vreese voor de hemels-teeckenen, vers 1, 2. beschrijft wijtloopich ende bespott de ydelheyt der Afgoden, ende dwaesheyt des afgodischen beelden-diensts, met tegenstellinge van sijne Godtlicke Majesteyt ende macht, mitsgaders den dienst, die Iacob hem bysonderlick schuldich was, vers 3, etc. propheteert ende beeldt af door weeklagen, de verstooringe van Ierusalem ende gantsch Iuda, door de Babyloniers, 17. waer op de Propheet, in sijnen ende der kercken naem, Godt bidt om matiging deses oordeels, ende straffe der godtloose vyanden, 23. |
| |
| 1 HOoret het woort, dat de HEERE 1 tot u lieden spreeckt, ô huys Israëls. |
| 1 Ofte, over, van, ulieden aengaende, gesproken heeft. |
| |
| 2 Soo seyt de HEERE; En leeret 2 den wech der heydenen niet, ende en ontsettet u niet voor de 3 teeckenen des hemels, 4 dewijle sich de heydenen voor de selve ontsetten. |
| 2 Ofte, in den wech der heydenen [te gaen]. D. hare afgodische wijse ende maniere van doen te volgen. |
| 3 Sonne, Mane, Sterren, etc. siet Gen. 1. op vers 14. die de heydenen tot Afgoden maeckten, ende hen de regeringe der werelt toeschreven: ende uyt haren loop toekomstige dingen voorseyden. waer in de Ioden haer navolgden, als te sien is bov. 7.18, etc. |
| 4 And. hoewel, niet tegenstaende etc. item, maer laet de heydenen etc. |
| |
| 3 Want de 5 insettingen der volckeren zijn ydelheyt: want a het is 6 hout datmen uyt den woude gehouwen heeft, een werck van ’s werckmeesters handen, met de byle. |
| 5 De Afgoden, Afgodische ordinantien, ceremonien. |
| a Iesa. 44.14, etc. |
| 6 Vergel. ond. vers 8. ofte, [yemant] houwt eenen boom af uyt den woude, [tot] een werck etc. |
| |
| 4 Men 7 pronckt het op met silver ende met gout: sy b hechten 8 -se met nagelen, ende met hameren, op dat 9 het niet en 10 waggele. |
| 7 Hebr. hy maeckt het schoon, fraey. |
| b Iesa. 41.7. |
| 8 De gemaeckte houtene Afgoden maeckense vast aen eenen want, ofte pylaer. |
| 9 Beelt, den Afgodt. |
| 10 Ofte, niet uyt en gae: ofte, men en laet het niet waggelen, D. men maeckt het soo vaste, dat het buyten perijckel is van los te worden ende te vallen, waer voor desen houten Godt sich selven niet bewaren en kan. |
| |
| 5 Sy zijn gelijck een 11 palmboom van 12 dichten wercke, maer en c konnen niet spreken, sy 13 moeten d gedragen worden, want sy en konnen niet gaen: En vreeset niet voor hen, want sy en konnen e geen 14 quaet doen, oock so en isser geen goet doen by hen. |
| 11 Stijf, ofte, strack over eynde staende, van evendrachtich geslagene platen recht opgemaeckt, als ofse leven hadden ende spreken wilden, maer en konnen geen werck van een levendich mensch doen, als volgt. |
| 12 Siet Exod. 25. op vers 31. |
| c Psal. 115.5. |
| 13 Hebr. dragende worden sy gedragen. |
| d Iesa. 46.1, 7. |
| e Iesa. 41.28. |
| 14 Hare vyanden niet beschadigen, noch hare vrienden helpen. Vergel. Deut. 32. op vers 31. |
| |
| 6 Om dat niemant f u gelijck is, ô HEERE, so zijt ghy groot, ende groot is uwen Naem, in 15 mogentheyt. |
| f Psal. 86.8, 10. |
| 15 Daer ter contrarie alle Afgoden machteloos zijn. |
| |
| 7 g Wie soude u niet vreesen, ghy Coninck der 16 heydenen? want het 17 komt u toe: Omdat doch onder alle 18 wijse der heydenen, ende in haer 19 gantsche Coninckrijck, niemant u gelijck en is. |
| g Apoc. 15.4. |
| 16 Selfs regerende over die volcken, die u niet en kennen, maer den Afgoden dienen. |
| 17 Ofte, past u, datmen u vreese. |
| 18 Die haer meest van wijsheyt plegen te beroemen, ende doch enckel dwasen zijn, als in’t volgende vers bewesen wort. |
| 19 D. alle hare Coninckrijcken, die te samen een afgodisch heydensch Coninckrijck uytmaken. |
| |
| 8 20 In een dinck zijn sy doch h 21 onvernuftich ende sot: een 22 hout is een onderwijs der ydelheden. |
| 20 Ofte, te samen, alle in een gerekent. |
| h Iesa. 41.29. Habak. 2.18. Zach. 10.2. |
| 21 Als onvernuftige beesten: alsoo vers 14, 21. siet Psal. 49. op vers 11. |
| 22 Door de Afgodische beelden ende haren dienst worden de menschen tot enckel ydelheyt gevoert, ’t zijn niet als leermeesters van enckel ydelheyt. siet 2.Reg. 17. op vers 15. ende van ’t gebruyck des Hebr. woorts, dat onderwijs ende tucht beteeckent, Prov. 16. op vers 22. |
| |
| 9 23 Uyt-gereckt silver wort van 24 Tharsis gebracht, ende gout van 25 Uphaz, [ten] wercke des werck-meesters, ende der handen des goutsmits: hemelsblaeuw ende purper is 26 hare kleedinge, een werck der 27 wijsen 28 zijnse al te samen. |
| 23 In platen. |
| 24 Over den Oceaen. Siet 1.Reg. 10. op vers 22. |
| 25 Dit houdtmen een te wesen met Ophir, waer van siet 1.Reg. 9. op vers 28. andere houden’t voor Fez. |
| 26 Der Afgodische beelden. |
| 27 D. ervarene, konstige werck-lieden. Vergel. bov. 9. op vers 17. ende Exod. 31.6. |
| 28 De Afgoden. |
| |
| 10 Maer de HEERE Godt is 29 de waerheyt, hy is de 30 levendige Godt, ende een 31 eeuwich Coninck: van sijne verbolgentheyt beeft de aerde, ende de heydenen en konnen sijne gramschap niet verdragen. |
| 29 And. de Heere is waerachtich Godt: ofte, [in] waerheyt. D. waerlick, waerachtichlick. |
| 30 Die alder eygentlicxt geseyt mach worden te leven, als hebbende van eeuwicheyt tot eeuwicheyt sijn onbegrijplick, Godtlick leven ende wesen in ende van sich selven, ende levendich–makende wien ende wat hy wil, als zijnde de fonteyn ende autheur des levens. Siet Ioh. 5.21, 26. etc. Daerom hy alleen als Godt behoort gekent ende ge-eert te worden. |
| 31 Hebr. Coninck der eeuwicheyt. Vergel. 1.Tim. 1.17. |
| |
| 11 32 (Aldus sult ghylieden tot hen seggen; De Goden, die den hemel ende aerde niet gemaeckt en hebben, sullen vergaen vander aerden, ende van onder desen hemel.) |
| 32 Dit vers is gestelt in de Chaldeeusche ofte Babylonische sprake, om de vroome Ioden te leeren, hoe sy, in de gevanckenisse van Babel zijnde, haer geloove van den ware Godt souden belijden, ende den Afgodendienaers tegen-spreken. |
| |
| 12 33 Die de i aerde gemaeckt heeft door sijne kracht, die de werelt 34 bereydt heeft door sijne wijsheyt; ende den hemel k uytgebreydt door sijn verstant. |
| 33 Onse Godt, dien wy dienen, van welcken vers 10 gesproken is. |
| i Gen. 1.6. Iere. 51.15. |
| 34 Ofte, bevestigt, gevestigt. |
| k Iob 9.8. Psal. 104.2, Iesa. 40.22. ende 44.22. ende 51.13. |
| |
| 13 Als hy sijne 35 stemme geeft, so isser een 36 gedruys van wateren in den 37 hemel, ende hy doet de l dampen opklimmen van’t eynde der aerde: hy maeckt de blixemen 38 met den regen, ende doet den wint voortkomen uyt sijne 39 schatkameren. |
| 35 Verst. den donder, als Psa. 29.3. etc. ofte, Godts bevel, als sommige. |
| 36 Ofte, veelheyt, menichte. |
| 37 D. de lucht. |
| l Psal. 135.7. |
| 38 Siet Iob 37.11. ende 38.25. ofte, tot regen, voor den regen. |
| 39 Siet Iob 38. op vers 22. ende Psal. 135.7. |
| |
| 14 m 40 Een yeder mensche is onvernuftich geworden, 41 so dat hy geen wetenschap en heeft, een yeder gout-smit is beschaemt van het 42 gesneden-beelt: want sijn gegoten-beelt is 43 leugen, ende daer en is geen 44 geest in 45 hen. |
| m Iere. 51.17, 18. |
| 40 Verst. alle konstige werckmeesters der Afgodische beelden, zijn soo dom ende onvernuftich geworden als beesten. |
| 41 Ofte, van, door, ofte, in, van wegen [hare] konst van beelden te maken, daer in sy eenen grooten roem meynden te behalen. Vergel. Rom. 1.22. |
| 42 Ofte, gegraven. |
| 43 Ofte, valscheyt: ’t is enckel bedroch. |
| 44 D. adem, geblaes. Siet Iob 9. op vers 18. |
| 45 De gesnedene, ende gegotene beelden. |
| |
| 15 Ydelheyt zijnse, 46 een werck van verleydingen: ter tijt 47 harer besoeckinge sullense vergaen. |
| 46 D. enckel verleydich werck. |
| 47 Als Godt de Afgoden ende Afgoden-dienaers t’samen sal straffen ende verdelgen. |
| |
| 16 n Iacobs 48 deel en is niet gelijck 49 die; 50 want hy is de formeerder van alles, ende Israël, is o de 51 roede sijner erffenisse: HEERE der 52 heyrscharen is sijn naem. |
| n Iere. 51.19. |
| 48 Alsoo noemt sich de Heere, om dat hy een Godt, bontgenoot, ende heylant, ende volgens als een onweerdeerlick erfdeel sijns volcx geworden is in den Messia, wiens mede erfgenamen sy zijn. Rom. 8, 10. Vergel. Psal. 16. op vers 5. |
| 49 T.w. Afgoden. |
| 50 Ofte, maer. |
| o Psal. 74.2. |
| 51 Siet Psal. 74. op vers 2. |
| 52 Siet 1.Reg. 18. op. vers 15. |
| |
| 17 53 Raept uwe 54 cramery wech uyt den lande, ghy inwoonersse der vestinge. |
| 53 Hebr. eyg. versamelt, ende voorts, neemt, ofte, raept wech. Siet Psal. 26. op vers 9. de woorden staen hier in’t vrouwelick geslachte, waer uyt by velen afgenomen wort, Dat Godt hier de dochter Zions, ofte Ierusalem aenspreeckt, datse (sonder haer op de vasticheyt der stadt te verlaten) haer goet souden packen ende vluchten, vermits den nakenden overval der Babyloniers, waer van in’t volgende, ende klaerlick vers 22. Vergel. bov. cap. 6.1. ende 8.14. Ezec. 12.3, 4. etc. sommige verstaen ’t van Babel. |
| 54 Ofte, koopmanschap. |
| |
| 18 Want soo seyt de HEERE; Siet ick sal de inwoonders des lants op ditmael 55 wechslingeren, ende salse p benaeuwen, opdat sy ’t 56 vinden. |
| 55 Door de Babyloniers als met eenen slinger uyt den lande werpen. |
| p Iere. 6.24. |
| 56 D. wel verdiende straffen ontfangen, ofte, de waerheyt mijner Prophetien metter daet bevinden. |
| |
| 19 57 ô Wee my over mijne 58 breucke, mijne plage is smertelick: ende ick 59 hadde geseyt, 60 Dit is immers eene kranckheyt, die ick wel dragen sal. |
| 57 Woorden des lants, ofte des volcx van Ierusalem etc. als bov. 4.31. ofte des Propheten, sprekende in de persoone des volcx, als of het sijn eygen lijden ware, dat hy gevoele ende drage. Vergel. ond. 14.17. |
| 58 Als bov. cap. 4.6. ende ond. 14.17. |
| 59 T.w. by my selven, D. gedacht, dat het soo swaer niet vallen en soude, of ick soude ’t konnen dragen, ende overkomen, maer het valt geheel anders, als ick my hadde ingebeeldt. |
| 60 And. gewislick dit is eene kranckte, nochtans moet ickse dragen. als of hy seyde: Dit is wel te rechte eene sware kranckte, veel swaerder dan ick gemeynt hadde, evenwel moet icker aen. |
| |
| 20 Mijne tente is verstoort, ende alle mijne zeelen zijn verscheurt: mijne 61 kinderen zijn van my uytgegaen, ende sy en zijnder niet; daer en is niemant meer die mijne tente uytspanne, ende mijne gordijnen oprichte. |
| 61 D. burgers van de stadt Ierusalem, in welcker name dese klachte gedaen wort. |
| |
| 21 Want de 62 herders zijn 63 onvernuftich geworden, ende en hebben den HEERE niet gesocht: daerom en hebbense niet 64 verstandichlick gehandelt, ende hare gantsche 65 weyde is verstroyt. |
| 62 Kerckelicke ende politijcke voorstanders. |
| 63 Als bov. vers 8. ende 14. |
| 64 And. zijnse niet geluckich, ofte, voorspoedich geweest. |
| 65 D. kudde harer weyde, de gemeynte. |
| |
| 22 Siet, daer komt eene stemme des geruchts, ende een groot beven uyt den lande van’t q Noorden: datmen de steden van Iuda sal stellen tot eene verwoestinge, eene wooninge der r draken. |
| q Iere. 1.14. ende 4.6. |
| r Iere. 9.11. |
| |
| 23 Ick weet, ô HEERE, s dat by den mensche sijnen 66 wech niet en is: het en is niet by eenen man, die wandelt, dat hy sijnen 67 ganck richte. |
| s Prov. 16.1. ende 20.24. |
| 66 D. sijn voornemen ende doen niet in sijne macht is. siet Gen. 6. op vers 12. |
| 67 Ofte, trede, stap. Dien volgens (wil de Propheet seggen) versaecken, ick, ende alle geloovige, alle onse eygene wijsheyt ende krachten, bevelende al ons voornemen ende doen, in desen noot, uwe vaderlicke regeringe; biddende, dewijl ghy dit lant door den Coninck van Babel wilt straffen, ende hy met al sijn voornemen ende doen onder uwe regeringe oock besloten is, dat ghy hem perck ende mate wilt stellen, ende uwen toorn met barmherticheyt over u volck matigen, volgens uwe genadige verbonts beloften. Vergel. bov. cap. 4. op vers 27. hier op slaet dit ende het volgende vers. |
| |
| 24 t 68 Castijdt my, HEERE, doch v met 69 mate: niet in uwen toorn, op dat ghy my niet 70 te niete en maket. |
| t Psal. 6.1. ende 38.1. |
| 68 Siet Psal. 6. op vers 2. |
| v Iere. 30.11. ende 46.28. |
| 69 Hebr. eyg. met oordeel, D. hier, met reden ende discretie, ofte, op eene redelicke, ofte matige wijse, soo als ghy uwen kinderen belooft hebt, dat ghy oock volgens uwe gerechticheyt houden sult. siet ond. 30.11. ende 46.28. ende vergel. Iesa. 30.18. Ezech. 34.16. het contrarie is, de vernietinge, waer van in’t volgende. |
| 70 Hebr. vermindert, kleyn, weynich ofte, gering maket. D. niet en verbrijselt ofte vergruyset, ofte, soo kleyn maeckt, dat ick geen volck meer en zy: het welcke een gevolch is van de uytstortinge des Godtlicken toorns, waer van in’t volgende vers dit wort gestelt tegen de matige kastijdinge. |
| |
| 25 x 71 Stort uwe grimmicheyt uyt over de heydenen, die u 72 niet en kennen, ende over de geslachten, die uwen Name niet aenroepen: want sy hebben Iacob y opgegeten; ja sy hebben hem op-gegeten, ende hem z verteert, ende sijne wooninge verwoestet. |
| x Psal. 79.6. |
| 71 Als of hy seyde: Wilt ghy immers uwen vollen toorn uytstorten, doet het doch niet over u eygen volck, maer liever over uwe ende uwes volcx vyanden. |
| 72 Siet Iob 18. op vers 21. ende Psal. 79. op vers 6. |
| y Iere. 8.16. |
| z Iere. 9.16. |
