Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Godts volck houdt eenen solemnelen vast-ende-Biddach: waer in de Leviten uyt Godts Wet-boeck, een vierendeel van den dach, den volcke voorlesen, ende een ander vierendeel van den dach hare sonden voor den Heere belijden, vers 1, etc. met een seer treffelick ende heylich gebedt, daer in sy Godt roemen, sijne weldaden, aen Abraham ende sijn zaet tot deser tijt toe bewesen, verhalen, ende des volcks menichvuldige ondanckbaerheyt belijden, ende haren tegenwoordigen commerlicken staet Gode demoedichlick voordragen, makende voorts ende schrijvende een verbondt, waermede sy haer van nieuws tot gehoorsaemheyt aen Godt verplichten, om alle welverdiende straffen in ’t toekomende af te wenden, 6, etc. |
| |
| 1 VOorts op den vier-ende-twintichsten dach 1 deser maent, versamelden hen de kinderen Israëls met vasten, ende met 2 sacken ende 3 aerde was op hen. |
| 1 T.w. der sevender maent, als boven 8.1. als het vreuchden-Feest der loofhutten met den twee ende twintichsten der selver maent besloten was. |
| 2 Siet Gen. 37. op vers 34. |
| 3 Tot een teecken harer nieticheyt ende onweerdicheyt, mitsgaders vernederinge voor den Heere, ende berouw over hare sonden. Vergel. 2.Sam. 1. op vers 2. |
| |
| 2 Ende het zaet Israëls scheydde sich af van alle 4 vreemde: Ende sy stonden ende deden belijdenisse van hare sonden, ende harer vaderen ongerechticheden. |
| 4 D. uytlantsche heydenen, die tot de heylige gemeenschap Israels niet en gehoorden. Hebr. kinderen des vreemden. Vergel. ond. 13.3. |
| |
| 3 Want als sy op-gestaen waren op hare stant-plaetse, so 5 lasen sy in het Wet-boeck des HEEREN haers Godts, een 6 vierendeel van den dach: Ende op een [ander] vierendeel deden sy belijdenisse, ende aenbaden den HEERE haren Godt. |
| 5 T.w. de Leviten. Vergel. 8.7, 8. |
| 6 Dat is, drie uren: want de dach was in twaelf uren afgedeelt. Ioh. 11.9. ’Tis te vermoeden, dat sy drie uren voor, ende drie uren na den middach zijn versamelt geweest. And. vier-mael des daechs. ende soo in’t volgende. |
| |
| 4 Iesua nu, ende Bani, Kadmiël, Sebanja, Bunni, Serebja, Bani, [ende] Chenani, stonden op 7 ’thooch gestoelte der Leviten, ende riepen met 8 luyder stemme tot den HEERE haren Godt: |
| 7 Hebr. hoochte, verhevene plaetse, hooge stoel: niet datse al te samen op een gestoelte ofte stellagie by malkanderen hebben gestaen ende geroepen, (het welcke een seer ongerijmt ende verwerret werck soude geweest zijn) maer een yeder van hen op sijnen stoel voor eene bysondere partye der gemeente, om malkanderen niet te beletten, ende alle gedeelten des volcks wel te bedienen. Vergel. bov. 3. op vers 8. |
| 8 Hebr. grooter. |
| |
| 5 Ende de Leviten, Iesua, ende Kadmiël, Bani, Hasabneja, Serebja, Hodia, Sebanja, Pethachja, seyden; Staet op, 9 looft den HEERE uwen Godt, van eeuwicheyt tot in eeuwicheyt: Ende 10 men love den Name 11 uwer heerlickheyt, die verhoogt is boven allen 12 lof ende prijs. |
| 9 Hebr. segent. |
| 10 Hebr. dat sy segenen. |
| 11 D. uwen heerlicken name. Vergel. Act. 7.2. 1.Cor. 2.8. |
| 12 Hebr. segeninge: D. die soo hooch ende heerlick is, datmen dien niet genoech kan loven ende prijsen. |
| |
| 6 Ghy zijt die HEERE alleen, a ghy hebt gemaeckt den hemel, den 13 hemel der hemelen, ende 14 al haer heyr, de aerde ende al wat daer op is, de zeen ende al wat daer in is, ende ghy maeckt die alle 15 levendich: ende het 16 heyr der hemelen 17 aenbidt u. |
| a Gen. 1, etc. Psal. 146.6. Act. 14.14. ende 17.24. Apoc. 14.7. |
| 13 Den derden ofte alderhoochsten Hemel. siet 1.Reg. 8.27. 2.Cor. 12.2. |
| 14 Siet Gen. 2. op vers 1. |
| 15 D. ghy onderhoutse in haer wesen, dat ghy haer gegeven hebt. |
| 16 Siet Gen. 2. vers 1. |
| 17 D. eert, gehoorsaemt ende dient u, elck nae sijnen aert, ende nae uwen heyligen wille. |
| |
| 7 Ghy sijt die HEERE, de Godt, die Abram hebt verkoren, ende hem b uyt Ur der Chaldeen uytgevoert: ende ghy hebt sijnen c name gestelt, Abraham. |
| b Gen. 11, 31, 32. ende 12.1. |
| c Genes. 17.5. |
| |
| 8 d Ende ghy hebt sijn herte getrouw gevonden voor u aengesichte, ende hebt een verbont met hem gemaeckt, e dat ghy soudt geven het lant der Canaaniten, der Hethiten, der Amoriten, ende der Pheriziten, ende der Iebusiten, ende der Girgasiten, dat ghy’t sijnen zade soudt geven: ende ghy hebt uwe woorden bevesticht, om dat ghy 18 rechtveerdich zijt. |
| d Genes. 15.6. |
| e Genes. 12.7. ende 13.15. ende 15.18. ende 17.8. ende 26.4. |
| 18 Houdende uwe beloften aen u volck, ende den godtloosen rechtveerdichlick straffende. |
| |
| 9 f Ende ghy hebt aengesien onser vaderen elende in Egypten: ende ghy hebt haer geroep gehoort aen de Schelf-zee. |
| f Exod. 3.7. ende 14.10. |
| |
| 10 g Ende ghy hebt teeckenen ende wonderen 19 gedaen aen Pharao, ende aen alle sijne knechten, ende aen al ’tvolck sijns lants, want ghy wistet, dat sy trotslick tegen hen handelden: Ende ghy hebt u eenen name gemaeckt, als het is te desen dage. |
| g Exod. capp. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 14. |
| 19 Hebr. gegeven, gestelt. |
| |
| 11 h Ende ghy hebt de zee voor haer aengesichte gekloven, dat sy in’t midden der zee op het drooge zijn doorgegaen: ende hare vervolgers hebt ghy in de diepten geworpen, als eenen steen in stercke wateren. |
| h Exod. 14.22, etc. |
| |
| 12 i Ende ghy hebtse des daechs geleydt met eene wolcken-colomne, ende des naechts met eene vyer-colomne, om hen te lichten op den wege, daer in sy souden wandelen. |
| i Exod. 13.21. ende 14.19. ende 40.38. Psal. 105.39. |
| |
| 13 k Ende ghy zijt nedergedaelt op den berch Sinai, ende hebt met hen gesproken uyt den 20 hemel: ende ghy hebt hen gegeven rechtmatige rechten, ende 21 getrouwe wetten, goede insettingen ende geboden. |
| k Exod. 19.20. ende 20.1, etc. |
| 20 Dat is, uyt de lucht. |
| 21 Hebr. wetten der getrouwicheyt, ofte, waerheyt. |
| |
| 14 Ende ghy hebt hen uwen heyligen Sabbath bekent gemaeckt: ende ghy hebt hen geboden, ende insettingen, ende eene wet bevolen, door de 22 hant van uwen knecht Mose. |
| 22 Dat is, dienst. |
| |
| 15 l Ende ghy hebt hen broot uyt den 23 Hemel gegeven voor haren honger, ende hen m water uyt de steenrotze voortgebracht voor haren dorst; Ende ghy hebt tot hen geseyt, dat sy souden ingaen om te erven het lant, daer ghy 24 uwe hant over op hieft, dat ghy’t hen soudt geven. |
| l Exod. 16.14. |
| 23 D. uyt de lucht. |
| m Exod. 17.6. Num. 20.9. |
| 24 D. dat ghy gesworen hebt hen te sullen geven. Siet Genes. 14. op vers 22. |
| |
| 16 Maer sy, ende onse vaders hebben trotselick gehandelt: ende sy hebben haren 25 necke verhardet, ende niet gehoort nae uwe geboden: |
| 25 Siet Exod. 32. op vers 9. |
| |
| 17 Ende sy hebben geweygert te hooren, ende niet gedacht aen uwe wonderen, die ghy by hen gedaen hadt, ende hebben haren necke verhardet, ende in hare wederspannicheyt een n hooft gestelt, om weder te keeren tot hare dienstbaerheyt: Doch ghy, o een Godt van 26 vergevingen, genadich ende barmhertich, lanckmoedich, ende groot van 27 weldadicheyt, en hebtse evenwel niet verlaten. |
| n Num. 14.4. |
| o Exod. 34.7. Num. 14.18. Psal. 86.5. |
| 26 D. die vele ende groote sonden vergeeft. |
| 27 Ofte, goedertierenheyt, goetgunsticheyt. Alsoo vers 32. |
| |
| 18 p Selfs, als sy hen een gegoten kalf gemaeckt hadden, ende geseyt; Dit is uwe Godt, die u uyt Egypten heeft opgevoert; ende groote lasteren gedaen hadden. |
| p Exod. 32.1, etc. |
| |
| 19 Nochtans en hebt ghyse door uwe 28 groote barmherticheden niet verlaten in de woestijne: De q wolcken-colomne en weeck niet van hen des daechs, om haer op den wech te leyden, noch de vyer-colomne des nachts, om haer te lichten, ende 29 dat, op den wech, daer in sy souden wandelen. |
| 28 Ofte, vele. Alsoo vers 27, 31. |
| q Exod. 13.22. ende 40.38. |
| 29 Ofte, hen, ende den wech, etc. |
| |
| 20 r Ende ghy hebt uwen goeden Geest gegeven om hen te onderwijsen: ende s u Man en hebt ghy niet geweert van haren monde, ende water hebt ghy hen gegeven voor haren dorst. |
| r Num. 11.17. |
| s Ios. 5.12. |
| |
| 21 t Also hebt ghyse veertich Iaer onderhouden inde woestijne, sy en hebben geen gebreck gehadt: hare kleederen en zijn niet veroudet, ende hare voeten niet geswollen. |
| t Deut. 2.7. ende 8.4. ende 29.5. |
| |
| 22 Voorts hebt ghy hen Coninckrijcken ende volckeren gegeven, ende hebtse verdeylt in 30 hoecken: Also hebben sy erflick beseten het lant van v Sihon, te weten, het lant des Conincks van 31 Hesbon, ende het lant van Og, Coninck van Basan. |
| 30 Ofte, contreyen. Sommige verstaen dit van de kinderen Israels, dien Godt de ingenomene landen uytgedeelt hebbe, eenen yegelijcken sijn erfdeel: Andere verstaen het van de overwonnene vyanden, die Godt hier ende daer in hoecken hebbe verstooten, soo dat sijn volck het lant vryelick ingenomen hebbe, ende in erffelick besit van dien gebleven zy. |
| v Num. 21.21, 33. |
| 31 Verst. het lant, dat de Coninck der Moabiten eertijts beseten hadde, ende van den Coninck Sihon hem genomen was. siet Num. 21, 26, 27. |
| |
| 23 Ghy hebt oock hare kinderen vv vermenichvuldicht, als de sterren des Hemels: Ende ghy hebtse gebracht in het lant, waer van ghy tot hare vaderen hadt geseyt, dat sy souden ingaen om het erflick te besitten. |
| w Genes. 22.17. |
| |
| 24 Also zijn de kinderen x daer in gekomen, ende hebben dat lant erflick ingenomen, ende ghy hebt de inwoonderen des lants, de Canaaniten, voor haer aengesichte t’onder gebracht, ende hebtse in hare hant gegeven, mitsgaders hare Coningen, ende de volcken des lants, om daer mede te doen nae haer welgevallen. |
| x Iosu. capp. 1. 2. 3, etc. |
| |
| 25 Ende sy hebben vaste steden, ende een vet lant ingenomen, ende erflick beseten, huysen vol van 32 alle goet, uytgehouwene born-putten, wijngaerden, olijf-gaerden, ende boomen 33 van spijse, in menichte: Ende sy hebben gegeten, ende zijn sadt ende vet geworden, ende 34 hebben in wellust geleeft, door uwe groote goedicheyt. |
| 32 Dat is, Allerley. |
| 33 Dat is, dragende eetbare vruchten. |
| 34 Ofte, hebben sich verlustet over u groot goet, dat is, groote ende vele goederen, die ghy hen gaeft. |
| |
| 26 Maer sy zijn wederspannich geworden, ende hebben tegen u gerebelleert, ende uwe wet 35 achter haren rugge geworpen, ende uwe y Propheten gedoodt, die 36 tegen hen betuychden, om hen te doen wederkeeren tot u: Also hebben sy groote lasteren gedaen. |
| 35 Vergel. Psal. 50. op vers 17. Ezech. 23.35, etc. |
| y 1.Reg. 18.4. ende 19.4. 2.Chron. 24.20. |
| 36 Ofte, onder hen. alsoo vers 29, 30, 34. |
| |
| 27 z Daerom hebt ghyse gegeven in de hant harer benauwers, diese benauwt hebben: Maer als sy in den tijt harer benautheyt tot u riepen, hebt ghy van den hemel gehoort, ende hen nae uwe groote barmherticheden verlossers gegeven, diese uyt de hant harer benauwers verlosten. |
| z Iud. 2.14, etc. |
| |
| 28 Maer als sy ruste hadden, keerden sy weder om quaet te doen, voor u aengesichte: so verliet ghyse in de hant harer vyanden, datse over hen heerschten: Als sy sich dan bekeerden, ende u aenriepen, so hebt ghyse van den hemel gehoort, ende hebtse nae uwe barmherticheden tot vele tijden uytgeruckt. |
| 29 Ende ghy hebt tegen haer betuycht, om haer te doen wederkeeren tot uwe wet; Maer sy hebben trotslick gehandelt, ende niet gehoort nae uwe geboden, ende tegen uwe rechten, tegen de selve hebben sy gesondicht, aa door de welcke een mensche diese doet, leven sal: ende 37 sy hebben haren schouder te rugge getogen, ende haren 38 necke verhardet, ende niet gehoort. |
| aa Levit. 18.5. Ezech. 20.11. Rom. 10.5. Galat. 3.12. |
| 37 Hebr. eene afwijckende schouder gegeven. Eene gelijckenisse genomen van de beesten, die niet aen het Iock ofte lastdragen en willen. |
| 38 Siet Exod. 32. op vers 9. |
| |
| 30 Doch ghy 39 vertoocht het 40 vele jaren over hen, ende bb betuychdet tegen hen door uwen Geest, door 41 den dienst uwer Propheten, maer sy en neychden de oore niet: Daerom hebt ghyse gegeven in de hant van de volcken der landen. |
| 39 Ghy hadt gedult met hen, ende verschoondet harer, de straffe uytstellende. |
| 40 Soo lange, als de Coninckrijcken van Iuda ende Israel geduert hebben. |
| bb 2.Reg. 17.13. 2.Chron. 36.15. |
| 41 Hebr. hant. |
| |
| 31 Doch door uwe groote barmherticheden, 42 en hebt ghyse niet vernielt, noch hen verlaten; want ghy zijt een genadich ende barmhertich Godt. |
| 42 Hebr. en hebt ghyse geene voleyndinge, of, vernielinge gemaeckt. Vergel. Ier. 4.27. met d’aent. |
| |
| 32 Nu dan, ô onse Godt, ghy groote, ghy machtige, ende ghy vreeslicke Godt, die het verbont ende de weldadicheyt houdt, en laet voor u aengesichte niet geringe zijn alle de 43 moeyte, die ons 44 getroffen heeft, onse Coningen, onse Vorsten, ende onse Priesteren, ende onse Propheten, ende onse vaderen, ende u gantsche volck: van de dagen der Coningen van 45 Assur aen, tot op desen dach. |
| 43 D. alle straffen ende elenden, die ons zijn overgekomen. |
| 44 Hebr. gevonden. |
| 45 D. Assyrien. |
| |
| 33 Doch ghy zijt cc rechtveerdich, in alles dat ons overgekomen is: want ghy hebt 46 trouwelick gehandelt, maer wy hebben godtlooslick gehandelt. |
| cc Deut. 32.4. Dan. 9.14. |
| 46 Hebr. waerheyt, ofte trouwe gedaen. |
| |
| 34 Ende onse Coningen, onse Vorsten, onse Priesters, ende onse Vaders, en hebben uwe Wet niet gedaen: Ende sy en hebben niet geluystert nae uwe geboden, ende nae uwe getuychenissen, die ghy tegen hen betuychdet. |
| 35 Want sy en hebben u niet gedient in haren Coninckrijcke, ende in u menichvuldich goet, dat ghy hen gaeft, ende in dat wijde en dat vette lant, dat ghy voor haer 47 aengesichte gegeven hadt: ende sy en hebben hen niet bekeert van hare boose wercken. |
| 47 D. haer open gestelt, ende overgegeven hadt, om’t selve in te nemen, ende te besitten. Alsoo elders dickwijls. |
| |
| 36 Siet, wy zijn heden knechten: Ia het lant, dat ghy onsen vaderen gegeven hebt, om de vrucht van dien, ende het goede van dien te eten, siet, daer in zijn wy knechten. |
| 37 Ende 48 het vermenichvuldicht sijne incomste, voor de Coningen, die ghy over ons gestelt hebt, om onser sonden wille: ende sy heerschen over onse lichamen, ende over onse beesten, nae haer wel-gevallen; Also zijn wy in groote benautheyt. |
| 48 T.w. het lant. And. sijne inkomste, ofte, opkomste is groot, ofte, menichvuldich: maer (willen sy seggen) die is voor vreemde Coningen, ende niet voor ons. |
| |
| 38 Ende 49 in allen desen 50 maken wy een 51 vast [verbont], ende schrijven’t: ende onse Vorsten, onse Leviten, [ende] onse Priesteren sullen’t 52 versegelen. |
| 49 Ofte, om dit alles, te weten, al dit quaet, dat ons is over-gekomen ende noch tegenwoordich druckt: ofte, van dit alles. dat is, om te betuygen, dat wy dit alles oprechtelick meenen, ende ons verplichten tot ware bekeeringe, om uwen rechtveerdigen toorn af te wenden, ende uwen segen t’ontvangen. Siet ond. 10.29. |
| 50 Siet Genes. 15. op versen 17, 18. |
| 51 Hebr. eene vasticheyt. |
| 52 Hebr. [zijn, ofte, sullen zijn] tot, ofte, over de zegelinge, ofte, het gezegelde, te weten, uyt onser aller name. And. tot, ofte, over de verzegelinge, [waren,] etc. verstaende, dat de belijdenisse met het voorgaende vers geeyndicht zy, ende dat in dit laetste vers nu wijders verhaelt wort, wat sy na de belijdenisse gedaen hebben tot der selver bekrachtinge. daerom hechten sy dit versken aen’t volgende cap. ende setten’t aldus over: Van dit alles nu maeckten wy een vast verbont ende schreven ’t, etc. |
