Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Achab begeert Naboths Wijngaert te koopen, vers 1, etc. ’t welck hem Naboth weygert, 3. Izebel belooft Achab dien te leveren, 7. maeckt dat Naboth gesteenicht wort, 8. Achab neemt den Wijngaert in, 15. Hier op wort hem, ende den sijnen van Elia haren onderganck voorseyt, 17. de welcke, also Achab een uytwendich teecken van leetschap geeft, 27. uytgestelt wort, 29. |
| |
| 1 HEt geschiedde nu na dese dingen, [also] Naboth een Iizreëliter eenen wijngaert hadde, die te 1 Iizreël was, by het Palleys Achabs, des Conincks van Samaria, |
| 1 Siet van dese stadt bov. 18. op vers 45. |
| |
| 2 Dat Achab sprack tot Naboth, seggende; Geeft my uwen wijngaert, op dat hy my zy tot een 2 kruyt-hof, dewijle hy na by mijn huys is, ende ick sal u daer voor geven eenen wijngaert die beter is, dan die, [ofte] so ’t 3 goet in uwen oogen is, ick sal u in gelt des selven weerde geven. |
| 2 Ofte, groensel-hof. Hebr. een hof der groente, ofte, des groensels. Het Hebr. woort beteeckent allerley groen kruyt, voornemelick dat gezaeyt, ende tot spijse gebruyckt wort. Verg. Deut. 11.10. |
| 3 Siet van dese maniere van spreken, Genes. 19. op vers 8. voor de selve is ond. vers 6. so ’t u behaecht. |
| |
| 3 Maer Naboth seyde tot Achab, 4 Dat late de HEERE verre van my zijn, dat ick u de erve mijne Vaderen geven soude. |
| 4 Hebr. dat zy my verre van wegen, ofte, om den Heere. De reden deser weygeringe was, om dat Godt in sijne wet verboden hadde de erfgoederen der stammen, ende huysgesinnen in eygendom te vervreemden, Levit. 25.23. Num. 36.7, etc. |
| |
| 4 Doe quam Achab in sijn huys 5 gemelick, ende toornich, over het woort, dat Naboth de Iizreëliter tot hem gesproken hadde, ende geseyt, Ick en sal u de erve mijner vaderen niet geven: ende hy leyde sich neder op sijn bedde, ende 6 keerde sijn aengesicht om, ende at geen 7 broot. |
| 5 Alsoo ond. vers 5. siet bov. 20. op vers 43. |
| 6 Te weten, nae de wandt, van de menschen af, niet willende yemant sprake leveren, ofte met yemant te doen hebben. |
| 7 Dat is, geene spijse. Siet Genes. 3. op vers 19. alsoo in ’t volgende. |
| |
| 5 Maer Izebel sijn huysvrouwe quam tot hem: ende sprack tot hem; Wat is dit, dat uwen geest dus gemelick is, ende dat ghy geen broot en eet? |
| 6 Ende hy sprack tot haer; Omdat ick tot Naboth den Iizreëliter gesproken, ende hem geseyt hebbe, Geeft my uwen wijngaert om gelt, ofte so het u behaecht, ick sal u eenen wijngaert in sijne plaetse geven: maer hy heeft geseyt, Ick en sal u mijnen wijngaert niet geven. |
| 7 Doe seyde Izebel sijne huys-vrouwe tot hem; Soudt ghy nu het Coninckrijcke over Israël 8 regeren? staet op, eet broot, ende u herte zy 9 vrolick; ick sal u den wijngaert Naboths des Iizreëliters geven. |
| 8 Hebr. doen. dat is, regeren, bedienen, hanthaven. De sin is, dat hy niet weerdich en soude zijn Coninck over Israel te wesen, indien hy soo veel verstants, ofte couragie niet en hadde, daer mede men eenen Naboth bedwingen, ende hem sijnen wijnberch afhandich konde maken. |
| 9 Hebr. zy goet: dat is, vrolick. Siet goet, voor vrolick, Iudic. 16.25. ende 18.20. 1.Sam. 25. versen 8, ende 36. |
| |
| 8 Sy dan schreef brieven inden name Achabs, ende versegeldese met sijn signet: ende sondt de brieven tot 10 de Outste, ende tot de 11 Edele, die in 12 sijne stadt waren, 13 woonende met Naboth. |
| 10 D. Magistraet, Raet, ende Overste der stadt. Alsoo Deut. 21.2. Iudic. 8.14. Ruth 4.2. |
| 11 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick witte, door de welcke men verstaen moet de Edele, voornaemste, ende aensienelickste luyden, om dat die gemeenelick met witte kleederen gekleet gingen. Siet Gen. 41. d’aenteeck. op vers 42. item Esth. 8.15. ende ond. vers 11. |
| 12 Alsoo ond. vers 11. Verstaet Iizreel, de welcke Naboths stadt genoemt wort, (gelijck oock hy selve een Iizreëliter, bov. versen 1, 7.) om dat hy daer in woonde, ofte misschien oock daer in geboren was. siet de selve maniere van spreken, Gen. 23.10. ende 24.10. ende de aent. daer op. |
| 13 D. die sijne medeburgeren waren. |
| |
| 9 Ende sy schreef in die brieven, seggende: 14 Roepet een vasten uyt, ende settet Naboth 15 inde hoochste plaetse des volcx: |
| 14 Dit beveelt sy, op datmen kennisse soude nemen van het leven, ende den wandel Naboths. want de vast-dagen wierden onderhouden, om, onder ander redenen, oock ondersoeck te doen van eenige grove sonden, die openbaer geworden waren, ende die nae behooren te straffen, ten eynde dat alsoo de gramschap Godts van de geheele gemeynte af-gekeert mocht worden. |
| 15 Hebr. in het hooft des volcks, alsoo ond. vers 12. Verstaet hier door, eene verhevene plaetse der vergaderinge, in dewelcke de beschuldichde gestelt wierden, op datse te beter van het volck souden gesien, ende gehoort worden. Ofte, verstaet een verheven, ende weerdich gestoelte, daer in de voorneemste der stadt (onder de welcke men meynt dat Naboth een geweest is) plachten te sitten, ende dat Naboth daer, in sijne gewoonelicke plaetse te sitten, toegelaten wiert, om hem alle nadencken te benemen, van het quaet, dat tegens hem gerockt wiert. |
| |
| 10 Ende settet tegen over hem twee mannen, 16 sonen Belials, die tegen hem getuygen, seggende: Ghy hebt Godt, ende den Coninck 17 gesegent: ende 18 voert hem uyt, ende 19 steenicht hem, dat hy sterve. |
| 16 Verst. door dese, ondeugende menschen, die het jock der Godlicker vreese, ende der menschelicker eerbaerheyt afgeworpen hebbende, slechts genegen zijn, om sonder eenige conscientie quaet te doen. Siet Deut. 13. op vers 13. |
| 17 Segenen, heet hier vloecken. want dit is soo afgrijselick gehouden geweest, datmen ’t qualick derfde noemen, so dat in de plaetse daer van, het tegendeel bedeckter wijse geseyt wort. also ond. vers 13. ende Iob 1. versen 5, 11. ende 2. vers 9. |
| 18 T.w. buyten de stadt. want hier voortijden was het een gebruyck dat de misdadige buyten de steden, ende plaetsen der gemeene wooningen gestraft wierden, als onweerdich zijnde onder het gewoonelicke geselschap der menschen haren geest te geven. siet Levit. 24.14, 23. ende Ios. 7.24. Marc. 15.20. |
| 19 Nae uytwijsen der wet, die daer van gegeven was door Mose, Levit. 24.15, 16, etc. |
| |
| 11 Ende de mannen 20 sijner stadt 21 die Outste, ende die Edele, die in sijne stadt woonden, deden gelijck als Izebel tot hem 22 gesonden hadde: gelijck als geschreven was inde brieven, die sy tot hen gesonden hadde. |
| 20 Siet bov. op vers 8. |
| 21 Siet bov. op vers 8. |
| 22 D. door brieven ontboden hadde. |
| |
| 12 Sy riepen een vasten uyt: ende sy setteden Naboth 23 inde hoochste plaetse des volcks. |
| 23 Siet bov. op vers 9. |
| |
| 13 Doe quamen de twee mannen, 24 sonen Belials, ende setteden sich tegen over hem, ende de mannen Belials getuychden tegens hem; tegens Naboth, voor het volck, seggende; Naboth heeft Godt, ende den Coninck 25 gesegent: ende sy voerden hem buyten de stadt, ende steenichden hem met steenen, dat hy sterf. |
| 24 Siet bov. op vers 10. |
| 25 Siet bov. op vers 10. |
| |
| 14 Daerna sonden sy tot Izebel, seggende; Naboth is gesteenicht, ende is doodt. |
| 15 Het geschiedde nu doe Izebel hoorde, dat Naboth gesteenicht, ende doodt was; dat Izebel tot Achab seyde, Staet op, besit den wijngaert Naboths des Iizreëliten 26 erflick, dien hy u weygerde om gelt te geven, want Naboth en leeft niet, maer is doot. |
| 26 Het schijnt hier uyt, dat de goederen Naboths ten profijte des Conincks zijn geconfiskeert geweest, zijnde Naboths sonen mede gedoodt, 2.Reg. 9.26. ende dat onder een valsch decksel van religie, even als ofse hier in hadden willen volgen, het exempel der Goddelicker straffen, in voorige tijden alsoo uytgevoert over Dathan, en Abiram, Num. 16. vers 32. ende Achan, Ios. 7. versen 24, 25. dat oock hare kinderen niet gespaert en werden. Ende alsoo souden dese Richteren verkeerdelick gevolcht hebben de exempelen der extraordinare wrake Godts, die wel eenichsins ons verborgen, maer nochtans rechtveerdich is, ende niet de ordinare wet voor den menschen gestelt, dewelcke verbiet de kinderen om harer ouderen misdaet te straffen, Deut. 24.16. |
| |
| 16 Ende het geschiedde als Achab hoorde dat Naboth doodt was; dat Achab op-stont, om nae den wijngaert Nabohts des Iizreëliten af te gaen, om dien erflick te besitten. |
| 17 Doch het woort des HEEREN geschiedde tot Elia den 27 Tisbiter, seggende: |
| 27 Siet bov. 17. op vers 1. |
| |
| 18 Maeckt u op, gaet henen af, Achab den Coninck Israëls te gemoete, 28 die in Samaria is: Siet hy is inden wijngaert Naboths, daer henen hy afgegaen is, om dien erflick te besitten. |
| 28 Verst. daer Achab woonde, ende daer hy op die tijt, als Godt dese woorden met Elia sprack, oock persoonelick was, maer staende op sijn vertreck nae Naboths wijngaert, al waer hem Elia soude vinden, ten welcken aensien, in de volgende woorden geseyt wort, dat Achab in de wijngaert was; overmits hy daer soude zijn, als Elia te Iizreel aenkomen soude. |
| |
| 19 Ende ghy sult tot hem spreken, seggende; Alsoo seyt de HEERE: 29 Hebt ghy doodt geslagen, ende oock eene erflicke besittinge ingenomen? Daertoe sult ghy tot hem spreken, seggende; Alsoo seyt de HEERE: In 30 plaetse dat de honden het bloet Naboths geleckt hebben, sullen de honden u bloet lecken, ja het uwe. |
| 29 Dit te vragen wort Elia gelast, niet om Achabs sonde, als eene onbekende daet te ondersoecken, maer om Achab daer over te bestraffen, ende hem Godes rechtveerdige wrake voor te houden. om dat hy niet alleen Naboth gedoodt, maer oock de erffenisse van des selfs erfgenamen tot sich genomen hadde, tegen Godts wet. |
| 30 D. voor dat de honden, ofte, gelijck als de honden het bloet Naboths geleckt hebben, sullen de honden oock u bloet lecken: alsoo is het Hebr. woort genomen, Zeph. 2.10. Andere verstaen dit van de selve plaetse niet in’t bysonder, van het velt buyten Iizreel, maer in’t gemeyne van het lant Israels. want Iizreel, daer buyten Naboths bloet gestort is, was in den stam Issaschars gelegen, ende Samaria, (alwaer de honden Achabs bloet geleckt hebben, ond. 22.38.) in den stamme Ephraims. Ofte, somen ’t neemt van den selven acker, soo siet de vervulllinge in Achabs soon. 2.Reg. 9.26. |
| |
| 20 Ende Achab seyde tot Elia; 31 Hebt ghy my gevonden, ô mijn vyant? ende hy seyde; Ick hebbe [u] gevonden: overmits ghy u selven 32 verkocht hebt, om te doen dat quaet is inde oogen des HEEREN. |
| 31 Dit is soo veel, als of hy seyde: zijt ghy soo stout, dat ghy derft onder mijne oogen komen? en behoordet ghy niet uyt mijn gesichte te blijven, dewijle ghy wel mercken kont, dat ick u hate, om dat ghy nemmermeer op en houdt my met uwe dreygementen vyandelick te bejegenen? |
| 32 D. overgegeven tot de slavernie der sonde. want gelijck de gene, die sich als een lijf-eygen aen yemant verkoopt, sijnen wille, ende gebiedt in alles begeert te volgen; alsoo wort die geseyt hem te verkoopen om quaet te doen, die hem de sonde, om de selve in alles te gehoorsamen, overgeeft. Dese maniere van spreken is oock, 2.Reg. 17.17. Ies. 50.1. |
| |
| 21 a Siet ick sal quaet over u brengen, ende uwe nakomelingen wechdoen: ende ick sal van Achab uytroeyen 33 die aen de wandt pist, mitsgaders 34 den beslotenen, ende verlatenen in Israël. |
| a 2.Reg. 9.7, 8, 9. |
| 33 Siet bov. 14. op vers 10. |
| 34 Siet Deut. 32. op vers 36. |
| |
| 22 Ende ick sal u huys maken b gelijck het huys Ierobeams des soons Nebaths, ende c gelijck het huys van Baësa, de soon van Ahia: om de terginge, daer mede ghy [my] getergt hebt, ende dat ghy Israël hebt doen sondigen. |
| b 1.Reg. 15.29. |
| c 1.Reg. 16.3, 11. |
| |
| 23 Voorder oock over Izebel sprack de HEERE, seggende: 35 De honden sullen Izebel eten, aen den voor-wal Iizreëls. |
| 35 Siet de vervullinge 2.Reg. 9.33, 34, etc. |
| |
| 24 36 Die van Achab sterft inde stadt, d sullen de honden eten: ende die inden velde sterft, sullen de vogelen des Hemels eten. |
| 36 Siet bov. 14. op vers 11. |
| d 2.Reg. 9.35, 36, 37. |
| |
| 25 Doch e en wasser niemant geweest gelijck Achab, die 37 hem selven verkocht hadde, om 38 te doen dat quaet is inde oogen des HEEREN; dewijle Izebel sijne huysvrouwe hem ophitsede. |
| e 1.Reg. 16.33. |
| 37 Siet bov. op vers 20. |
| 38 Siet bov. 11. op vers 6. |
| |
| 26 Ende hy dede seer grouwelick, wandelende achter de 39 Dreck-goden: nae alles dat de 40 Amoriten gedaen hadden, die Godt voor het aengesichte der kinderen Israëls uyt de besittinge verdreven hadde. |
| 39 Siet Levit. 26. op vers 30. |
| 40 Verst. onder eene soorte der Canaaniten, alle de andere mede. Siet Gen. 15. op vers 16. ende 48. op vers 22. |
| |
| 27 Het geschiedde nu, als Achab dese woorden hoorde, 41 dat hy sijne 42 kleederen scheurde, ende eenen sack om sijn 43 vleesch leyde, ende vastede: hy 44 lach oock neder in den sack, ende ginck 45 lancksaem. |
| 41 Een exempel van slechs uyterlick, ende tijdelijck berouw; het welcke niet voort en quam uyt een herte, dat door het geloove gesuyvert, ende recht bekeert was: gelijck te sien is ond. 22.8. |
| 42 Siet Genes. 37. op vers 29. |
| 43 Siet Genes. 37. op vers 34. |
| 44 T.w. om te slapen. |
| 45 Ofte, sachtkens, tragelick, lammachtich. |
| |
| 28 Ende het woort des HEEREN geschiedde tot Elia den Tisbiter, seggende: |
| 29 Hebt ghy gesien, dat Achab sich vernedert, voor mijn aengesichte? daerom dewijle hy sich vernedert voor mijn aengesichte, 46 so en sal ick dat quaet in sijne dagen niet brengen; 47 inde dagen sijnes soons sal ick dat quaet over sijnen huyse brengen. |
| 46 Een exempel van Godts goetheyt, waer door hy de welverdiende straffe uyt stelt om eene geveynsde vernederinge. |
| 47 Siet de vervullinge hier van, 2.Reg. 9.23. |
