Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Salomons wijven, ende bywijven, vers 1, etc. die hem tot afgoderye vervoeren, 4. waer over Godt vertoornt wort, ende hem dreycht, 9. Salomons tegen-partijders zijn Hadad een Edomiter, gevlucht in Egypten, 14. Rezon, die in Damascus regeerde, 23. ende Ierobeam de Ephratijt, 26. dien de Propheet Ahia het Coninckrijcke Israels toeseyt, 29. Salomo staet Ierobeam nae het leven, ende sterft, 40. |
| |
| 1 ENde 1 de Coninck Salomo hadde a vele 2 vreemde wijven lief, ende dat 3 beneven de dochter Pharao: Moabitische, Ammonitische, Edomitische, Zidonitische, Hethitische: |
| 1 T.w. nae sommiger gevoelen, na dat hy vijf ofte ses en twintich jaren geregeert hadde. men rekent dese jaren aldus: 3 jaren voor de timmeringe des Tempels, 7 jaren in de selve timmeringe besteet: 13 jaren in de bouwinge van sijn huys, ende andere gestichten: eyndelick noch 2 ofte 3 jaren in de welcke de Coninginne van Scheba hem besocht heeft. |
| a Deut. 17.17. |
| 2 Ofte, uytlantsche. |
| 3 Soo wort het Hebr. woordeken genomen ond. vers 25. ende 2.Chron. 11.18. |
| |
| 2 Van die volckeren, daer van de HEERE 4 geseyt hadde tot de kinderen Israëls; b Ghy lieden en sult tot hen 5 niet ingaen, ende sy en sullen tot u niet inkomen, sy souden sekerlick u herte achter hare Goden neygen: aen dese hing Salomo met liefde. |
| 4 Siet Exod. 34.16. ende Deut. 7.3, 4. |
| b Exod. 34.16. Deut. 7.3. |
| 5 D. door houwelicken u met hen vereenigen. Siet Genes. 6.op vers 4. |
| |
| 3 Ende hy hadde seven hondert wijven, Vorstinnen, ende drie hondert 6 bywijven: ende sijne wijven 7 neychden sijn herte. |
| 6 Die van leegeren state waren dan de huysvrouwen, ende in minder weerde gehouden. Siet Genes. 22. op vers 24. |
| 7 T.w. om van den waren Godt af te wijcken, ende de afgoden aen te hangen, gelijck de volgende woorden uytwijsen. |
| |
| 4 Want het geschiedde in den tijt van Salomons ouderdom, [dat] sijne wijven sijn herte achter andere Goden neychden: dat sijn herte niet 8 volkomen met den HEERE sijnen Godt en was, gelijck het herte sijns vaders Davids. |
| 8 Siet bov. 8. op vers 61. |
| |
| 5 Want Salomo 9 wandelde c 10 Astoreth den Godt der Zidoniers na: ende na 11 Milcom 12 het verfoeysel der Ammoniten. |
| 9 Achter de afgoden te gaen, ofte wandelen, is, de selve aen te hangen, ende na te volgen, in’t geheel ofte ten deele, selfs oock met toelatinge ende bevorderinge: op welcke laetste maniere Salomo, om sijne wijven te behagen, sich aen dese sonde schuldich gemaeckt heeft. Vergel. ond. cap. 18.18. ende 21.25, 26. Ierem. 2.23. |
| c Iudic. 2.13. 2.Reg. 23.13. |
| 10 Dit is de naem eens afgodts, ofte afgodinne der Zidoniers, Siet breeder daer van Iudic. 2.13. |
| 11 Een afgodt die oock Molech genaemt wort, ond. vers 7. Siet van dese Levit. 18. op vers 21. |
| 12 D. dat seer verfoeyelick ende grouwelick voor Godt, ende te verfoeyen is van alle Godtvreesende, alsoo ond. vers 7. |
| |
| 6 Also dede Salomo 13 dat quaet was in de oogen des HEEREN: ende 14 en volherdde niet den HEERE te volgen, gelijck sijn vader David. |
| 13 Verst. bysonderlick de afgoderye, ende den valschen Godes-dienst, vergel. hier mede Gen. 38. vers 7. |
| 14 Hebr. en vervulde niet achter den Heere. Siet Num. 14. op vers 24. |
| |
| 7 d Doe bouwde Salomo eene 15 hoochte den 16 Camos, het verfoeysel 17 der Moabiten, op den 18 berch die voor Ierusalem is: ende den 19 Molech het verfoeysel der kinderen Ammon. |
| d 2.Reg. 23.13. |
| 15 Siet Lev. 26. op vers 30. |
| 16 De naem eenes Afgods der Moabiten ende Ammoniten, van den welcken siet oock Num. 21.29. ende Iud. 11.24. ende Ier. 48.7. Desen, met de twee Afgoden gemelt vers 5. heeft de vroome Coninck Iosias wech genomen. 2.Reg. 23.13. |
| 17 Die daerom ’t volck van Chemos genaemt worden Num. 21.29. |
| 18 Namelick den Olijfberch. van den welcken siet 2.Sam. 15.30. ende wort genaemt 2.Reg. 23.13. de berch Maschith, dat is, des verdervers, om dat de Ioden sich daer door Afgoderye verdorven. |
| 19 Oock Milcom genaemt bov. vers 5. |
| |
| 8 Ende alsoo dede hy voor alle sijne vreemde wijven: die hare Goden roockten, ende offerden. |
| 9 Daerom vertoornde sich de HEERE tegen Salomo, om dat hy sijn herte geneycht hadde 20 van den HEERE den Godt Israëls, e die hem 21 twee mael verschenen was; |
| 20 D. van hem. Vergel. bov. 8.1. ende siet d’aenteeck. |
| e 1.Reg. 3.5. ende cap. 9.2. |
| 21 T.w. de eerste reyse te Gibeon, bov. c. 3.5. ende de tweede reyse te Ierusalem na de inwyinge des Tempels. c. 9. vers 2. |
| |
| 10 f Ende hem van dese sake geboden hadde, dat hy andere Goden niet en soude na wandelen: doch hy en hieldt niet, dat de HEERE geboden hadde. |
| f 1.Reg. 6.12. |
| |
| 11 Daerom 22 seyde de HEERE tot Salomo: Dewijle dit by u geschiet is, dat ghy niet en hebt gehouden mijn verbont, ende mijne insettingen, die ick u geboden hebbe: g 23 ick sal gewisselick dit Coninckrijcke van u scheuren, ende dat selve 24 uwen knecht geven. |
| 22 Ofte, hy selve, ofte door eenigen Propheet, die Nathan mochte zijn, so hy noch leefde: ofte Ahia de Siloniter, van den welcken gewach wort gemaeckt ond. vers 30. |
| g 1.Reg. 12.15. |
| 23 Hebr. scheurende scheuren, dat is, ick sal sekerlick een groot deel des Coninckrijcx met gewelt van u afrucken. Siet dese maniere van spreken ond. versen 12, 13, 31. |
| 24 D. een uwer dienaren, namelick, Ierobeam: van den welcken siet ond. versen 26, 27, 28, etc. |
| |
| 12 In uwe dagen nochtans en sal ick dat niet doen, 25 om uwes vaders Davids wille: van de hant uwes 26 soons sal ick het scheuren. |
| 25 D. om de belofte die ick uwen vader gedaen hebbe, 2.Sam. 7.13. 1.Chron. 28.5, 6. in welcke belofte de Messias mede belooft wort, om wiens wille eygentlick Godt den sijnen goet doet. |
| 26 N. Rehabeams, alsoo oock vers 35. siet de vervullinge deses dreygements ond. c. 12. ende 1.Sam. 15.28. de verklaringe hebben wy ond. vers 35. |
| |
| 13 Doch en sal ick het geheele Coninckrijcke niet afscheuren, eenen stam sal ick uwen sone geven: om mijnes knechts Davids wille, ende om 27 Ierusalems wille, die ick verkoren hebbe. |
| 27 D. om de belofte, die ick aen de stadt Ierusalem gegeven hebbe, 2.Chron. 6.6. |
| |
| 14 So verweckte de HEERE Salomo eenen tegen-partijder, Hadad den Edomiter: hy was van des Conincks zaet in Edom. |
| 15 Want h het was geschiet, als David 28 in Edom was, doe Ioab de krijchs-Overste optooch, om de 29 verslagene te begraven: dat hy al wat mannelick was in Edom sloech. |
| h 2.Sam. 8.14. 1.Chron. 18.12, 13. |
| 28 Daer oorlooge voerende. siet 2.Sam. 8.14. 1.Chron. 18.12, 13. |
| 29 T.w. Israeliten, die in den strijdt die David tegen de Edomiten gehadt hadde, omgekomen waren, ofte, met de welcke David na sijne victorie over de Edomiten, haer lant beset hadde, om het selve onder sijne gehoorsaemheyt te behouden, doch na sijn vertreck van de inwoonderen waren verslagen geweest. |
| |
| 16 (Want Ioab bleef aldaer ses maenden, met het gantsche Israël: tot dat hy al wat mannelick was in Edom uytgeroeyt hadde.) |
| 17 Doch Hadad was ontvloden, hy, ende [eenige] Edomitische mannen uyt sijnes vaders knechten met hem, om in Egypten te komen: Hadad nu was een kleyn joncxken. |
| 18 Ende sy maeckten hen op van 30 Midian, ende quamen tot 31 Paran: ende namen met hen mannen van Paran, ende quamen in Egypten tot Pharao, den Coninck van Egypten; die hem een huys gaf, ende hem 32 voedinge toe seyde, ende hem een lant gaf, |
| 30 Siet Genes. 25. op vers 2. |
| 31 Siet Genes. 14. op vers 6. |
| 32 Hebr. broot, D. kost, voetsel, kleedinge. Siet Genes. 3. op vers 19. |
| |
| 19 Ende Hadad 33 vondt groote genade inde oogen Pharaos: so dat hy hem tot eene vrouwe gaf de suster sijner huysvrouwe, de suster Tachpenes der 34 Coninginne. |
| 33 Hebr. vondt seer genade, wat het zy, genade in yemants oogen te vinden. Siet Gen. 18. op vers 3. |
| 34 Het Hebr. woort beteeckent eygentl. de opper-vrouwe des huygesins, als ofmen seyde, de Heerinne. daerom als van des Conincks huys, ofte gesin, gesproken wort, so is daer mede te verstaen sijne huysvrouwe, ofte moeder, de Coninginne, als hier, 2.Reg. 10.13. ende 15.13. Ierem. 13.18. ende 29.2. |
| |
| 20 Ende de suster Tachpenes baerde hem sijnen sone Genubath, den welcken Tachpenes 35 optooch 36 in Pharaos huys: dat Genubath in Pharaos huys was, onder Pharaos sonen. |
| 35 Hebr. speende. |
| 36 Hebr. in ’t midden van Pharaos huys. |
| |
| 21 Doe nu Hadad in Egypten hoorde, dat David met sijne vaderen ontslapen, ende dat Ioab de krijchs-Overste doot was: seyde Hadad tot Pharao: Laet my gaen, dat ick in mijn lant trecke. |
| 22 Doch Pharao seyde tot hem: Maer wat ontbreeckt u by my, dat siet, ghy in u lant soeckt te trecken? ende hy seyde: Niets, maer 37 laet my evenwel gaen. |
| 37 Hebr. latende gaen laet my gaen. |
| |
| 23 i Oock verweckte hem Godt eenen wederpartijder, Rezon, den sone van Eljada: die 38 gevloden was van sijnen heere Hadad Ezer, den Coninck van 39 Zoba, |
| i 2.Sam. 8.3. ende 10.18. |
| 38 T.w. als hy merckte dat David tegen Hadad-Ezer de overhant hadde in den strijt, daer van te sien is, 2.Sam. 8.3. |
| 39 De name eens lantschaps van Syrien, gelegen tusschen Damascus, ende Euphrates. Siet daer van 1.Sam. 14.47. ende 2.Chron. 8.3. ende Psal. 60.2 |
| |
| 24 Tegens welcken hy oock 40 mannen 41 vergadert hadde, ende wert Overste eener bende, k als David 42 die doodde: ende getrocken zijnde nae 43 Damascus, woonden aldaer, ende regeerden in Damascus. |
| 40 Verst. Krijchs-lieden, die den Coninck van Zoba gedient hadden, ende nu onder het beleyt van Rezon die van sijnen Heere afgevallen was, sich lieten gebruyken om sijn lant, ende het lant daer ontrent gelegen, af te loopen, ende te plonderen. |
| 41 Namelick, sijnen Heere Hadad Ezer. |
| k 2.Sam. 8.3. |
| 42 N. Syriers van Zoba. |
| 43 Siet van dese stadt Genes. 14. op vers 15. Dese stadt heeft Rezon overweldicht, ende daer uyt het garnisoen (van David daer in gelegt, om die onder hem te houden, 2.Sam. 8.6.) uytgedreven, ende alsoo het regiment daer van ingenomen. |
| |
| 25 Ende 44 hy was Israëls tegenpartijder 45 alle de dagen Salomons, ende dat beneven het quaet dat 46 Hadad [dede]: want 47 hy hadde eenen afkeer van Israël, ende hy regeerde over Syrien. |
| 44 N. Rezon. |
| 45 T.w. als Salomo van den Heere afgeweken, ende tot afgoderije vervallen was. siet 1.Reg. 5.4. |
| 46 Verst. den Hadad, vanden welcken gesproken is bov. vers 14. |
| 47 N. Rezon. |
| |
| 26 Daertoe l Ierobeam de sone Nebats 48 een Ephrathiter van 49 Zereda, Salomons knecht, (wiens moeders naem was Zerua, eene Weduwe-vrouwe) 50 hief oock de hant op tegen den Coninck. |
| l 2.Chron. 13, 6. |
| 48 D. een Ephraimijt, ofte, die van den stam Ephraim was. alsoo Iudic. 12.5. |
| 49 De naem van de stadt sijner geboorte, gelegen inde stam Ephraims. Siet Ios. 3. op vers 16. |
| 50 D. viel af van den Coninck, ofte maeckte moeyte, ende oproer tegen den Coninck. alsoo in’t volgende vers, ende 2.Sam. 20.21. ende vergel. ond. het vers 40. |
| |
| 27 Dit is nu de sake, waerom hy de hant tegen den Coninck ophief: Salomo bouwde 51 Millo, [ende] sloot 52 de breucke der stadt sijnes vaders Davids toe. |
| 51 Siet bov. 9. op vers 15. |
| 52 T.w. die David gemaeckt hadde als hy de Iebusiten daer uyt verdreef, ende den burcht Zion wan. Siet 2.Sam. 5.6, 7. |
| |
| 28 53 Ende de man Ierobeam was een dapper helt: Doe Salomo desen 54 jongelinck sach dat hy 55 arbeydsaem was, so stelde hy hem 56 over alle den last van het huys Iosephs. |
| 53 T.w. in’t werck van bouwinge van groote gestichten, ende sterckten, daer over hem Salomo als Opsiender gestelt hadde. Want hier worden twee occasien verhaelt, door de welcke hy synen Coninck ongetrouw geworden is, in de plaetse van danckbaer te zijn. De eerste, dat hy tot het voorseyde ampt verheven was: de andere, dat hy daer na noch tot eene hoogeren staet gekomen is, gelijck de volgende woorden verklaren. |
| 54 Dit woort wort oock van mannen gebruyckt, ende voornemelick alsse yemants dienaren zijn. siet Gen. 22. op vers 5. |
| 55 D. neerstich, seer toesiende, ende besich in het versorgen, ende uytvoeren van het werck daer over hy van den Coninck gestelt was. Hebr. doende werck. |
| 56 Verst. de stammen van Ephraim, ende Manasse. |
| |
| 29 Het geschiedde nu te dier tijt, als Ierobeam uyt Ierusalem uytginck, dat de Propheet 57 Ahia de Siloniter hem op den wech 58 vondt, ende hy 59 sich een nieuw kleet aengedaen hadde, ende sy beyde alleen op den velde waren: |
| 57 Hy is te onderscheyden van andere deses naems, als van Ahia de Priester, 1.Sam. 14.13. van Ahia de Levijt, die over de schatten van het huys des Heeren was, 1.Chron. 26.20. van Ahia de Schrijver Salomons, 1.Reg. 4.3, etc. |
| 58 D. gemoetede. |
| 59 Hebr. sich met een nieu kleet bedeckt hadde. |
| |
| 30 So vattede Ahia dat nieuwe kleet dat aen hem was: ende scheurde het in twaelf stucken. |
| 31 Ende hy seyde tot Ierobeam, Neemt u tien stucken: want alsoo seyt de HEERE de Godt Israëls, m Siet, ick sal het Coninckrijcke van de hant Salomons scheuren, ende u tien stammen geven. |
| m 1.Sam. 15.28. |
| |
| 32 Maer 60 eenen stam sal hy hebben; om 61 mijnes knechts Davids wille, ende om Ierusalems wille, der stadt die ick verkoren hebbe uyt allen stammen Israëls. |
| 60 Verst. den stamme Iuda; hoe wel daer in de stamme Simeons, eenichsins vermengt was, mitsgaders een deel der stamme Benjamins. Nu in de 10 stammen worden Ephraim, ende Manasse voor 2 stammen gerekent, maer de stamme Levi hebbende geen bysonder lant, ende zijnde onder de andere stammen verstroyt, en komt niet in rekeninge. |
| 61 Siet bov. op versen 12, ende 13. |
| |
| 33 Daerom dat sy my verlaten, ende sich 62 nedergebogen hebben voor Astoreth 63 den Godt der Zidoniers, Camos den Godt der Moabiten, ende Milchom den Godt der kinderen Ammon: ende niet 64 gewandelt en hebben in mijne wegen, om te doen 65 dat recht is in mijne oogen, te weten mijne insettingen, ende mijne rechten, gelijck sijn vader David. |
| 62 T.w. om aen te bidden. |
| 63 Ofte, Godinne. |
| 64 In den wech des Heeren te wandelen is, te leven nae het voorschrift van sijn woort, gelijck de navolgende woorden verklaren. Siet 2.Reg. 21.22. Psal. 119.3. ende 128.1. |
| 65 Wat recht zy in de oogen des Heeren, verklaren de volgende woorden, namelick, dat nae sijn H. woort, ende ordinantien, niet nae menschelicke instellingen geschiet. alsoo ond. cap. 15. versen 5, 11. ende 22.43. |
| |
| 34 Doch 66 niets van dit Coninckrijcke en sal ick uyt sijne hant nemen: maer ick stelle hem tot eenen Vorst alle de dagen sijnes levens, om mijnes knechts Davids wille, dien ick verkoren hebbe, die mijne geboden, ende mijne insettingen gehouden heeft. |
| 66 Hebr. ende dit geheele Coninckrijcke en sal ick uyt sijne hant niet nemen; D. niets daer van. Dese maniere van spreken beteeckenende niet eene particuliere, ofte bysondere, maer eene generale, ofte gemeyne afsegginge, ende loocheninge, is seer dickwils in de H. Schrift. als Genes. 23.6. Iosu. 11.14. Psal. 143.2. Matth. 24.22. Rom. 3.20. Siet oock Genes. 39. op vers 23. |
| |
| 35 Maer uyt de hant sijns soons sal ick het Coninckrijcke nemen: ende 67 ick sal u daer van tien stammen geven. |
| 67 Hebr. ende ick sal u dat geven, [te weten] tien stammen. |
| |
| 36 Ende sijnen sone 68 sal ick eenen stamme geven: n op dat mijne knecht David 69 altijt eene 70 lampe voor mijn aengesicht hebbe in Ierusalem, de stadt, die ick my verkoren hebbe, om 71 mijnen Naem daer te stellen. |
| 68 Siet bov. op vers 32. |
| n 1.Reg. 15.4. Psal. 132.17. |
| 69 Hebr. alle dagen. verstaet in den stam van Iuda, tot op de toekomste des Messie, want van David af tot de Babilonische gevanckenisse, is de Conincklicke regeringe in Iuda gebleven: daer na de Vorstelicke macht, ende het Sanhedrin, tot op Christum, wiens Coninckrijcke eeuwich is. |
| 70 Ofte, keersse, ofte licht, D. navolgers in’t Coninckrijcke, zijnde voorbeelden des Heeren Christi. Soo wort dit woort oock genomen 2.Sam. 21.17. Siet mede ond. 15.4. 2.Chron. 21.7. Psal. 132.17. |
| 71 Siet bov. 8. op vers 16. |
| |
| 37 So sal ick u nemen, ende ghy sult regeren, 72 over al dat uwe ziele sal begeeren: ende ghy sult Coninck zijn 73 over Israël. |
| 72 Als een Souverain Vorst over een groot, machtich, ende wel-gesegent lant: gelijck dese dingen gemeynlick van Coningen begeert worden. |
| 73 D. over het meerderen deel des volcx. |
| |
| 38 Ende het sal geschieden, so ghy hooren sult al wat ick u sal gebieden, ende in mijne wegen sult wandelen, ende doen dat recht in mijne oogen is, houdende mijne insettingen, ende mijne geboden, gelijck als mijn knecht David gedaen heeft: dat ick 74 met u sal zijn, ende 75 u een bestendich huys bouwen, gelijck als ick David gebouwt hebbe, ende sal u Israël geven. |
| 74 Siet Gen. 21. op vers 22. ende 26. op. vers 24. |
| 75 D. U Coninckrijcke soo bevestigen, dattet by uwen nakomelingen blijven sal. Vergel. 1.Sam. 2.35. 2.Sam. 7.16. |
| |
| 39 Ende ick sal om dies wille het zaet Davids verootmoedigen: Nochtans 76 niet altijt. |
| 76 Hebr. niet t’allen dagen. want de Messias die uyt den zade Davids nae den vleesche voortcomen soude, ende in het Coninckrijcke op een geestelicke maniere succederen, soude niet alleene over alle de stammen Israels, maer oock over de geheele werelt heerschappye hebben. |
| |
| 40 Daerom socht Salomo Ierobeam te dooden: maer Ierobeam maeckte hem op, ende vloodt in Egypten, tot Sisak den Coninck van Egypten, ende was in Egypten tot dat Salomo sterf. |
| 41 Het o overige nu 77 der geschiedenissen van Salomo, ende al wat hy gedaen heeft, ende sijne wijsheyt, is dat niet geschreven 78 in het boeck der geschiedenissen van Salomo? |
| o 2.Chron, 9.29. |
| 77 Hebr. der woorden. |
| 78 Hier mede en moetmen niet verstaen de twee boecken der Chronijken, die lange daer na, so men houdt, van Ezra eerst geschreven zijn, maer een ander boeck, in het welcke de handelingen, ende geschiedenissen Salomons in het lange verhaelt waren, het welcke niet meer voor handen en is. |
| |
| 42 79 De tijt nu, die Salomo te Ierusalem over het gantsche Israël regeerde, p was veertich jaer. |
| 79 Hebr. de dagen. |
| p 2.Chron. 9.30. |
| |
| 43 Daer na ontsliep Salomo met sijne vaderen, ende wert begraven in de stadt sijnes vaders Davids: ende 80 Rehabeam sijn soon wert Coninck in sijne plaetse. |
| 80 Genoemt Mat. 1.7. Roboam. |
