Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| David tot ruste gecomen zijnde, wil den HEERE een huys bouwen, het welcke de Propheet Nathan prijst, vers 1, etc. maer Godt laet het David door den selven Propheet terstont verbieden, met verhael van de groote weldaden aen hem te vooren bewesen, ende belofte van grooter toekomstige, te weten, eenen sone Salomo, die Gode een huys soude bouwen, ende van den Messia, die uyt sijnen zade, nae den vleesche, soude voortkomen, 4. Waer over David seer verwondert ende verheucht zijnde, doet den HEERE eene seer hertelicke dancksegginge, 17. |
| |
| 1 a 1 ENde het geschiedde, als de Coninck in sijn huys 2 sat, ende de HEERE hem ruste gegeven hadde van alle sijne 3 vyanden rontomme; |
| a 1.Chron. 17. |
| 1 Vergel. dit gantsche Capittel met 1.Chron. 17. |
| 2 Woonende in stilte ende ruste, als volcht. |
| 3 Die alsoo voor David vreesden, dat sy hem geenen krijch meer dorsten aendoen: hoe wel David uyt eygener beweginge naderhant verscheydene oorlogen gevoert heeft, om Israel te stellen in besittinge van het recht ende de vryheyt, die hen van Godt belooft was. siet ond. c. 8. versen 11, 12, 13, 14. 1.Chron. 18.3. ende Gen. 15.18. |
| |
| 2 So seyde de Coninck tot den Prophete Nathan; Siet doch, ick woone in een 4 Cederen huys, ende de Arke Godes woont in’t midden 5 der gordijnen. |
| 4 Siet bov. c. 5.11. |
| 5 Volgens Godts bevel, Exo. 26.1, etc. David wil seggen, dat het hem niet en betaemt beter wooninge te hebben, als de Arke, ende dat hy daerom voor hadde Gode een Cederen huys te bouwen. Siet vers 7. |
| |
| 3 Ende Nathan seyde tot den Coninck; Gaet henen, 6 doet al wat in u herte is: want de HEERE is met u. |
| 6 Dit spreeckt Nathan in der haest uyt sich selven, niet anders denckende, als dat Davids voornemen Gode behaechde, sonder sijne openbaringe over dese gewichtige sake te verwachten. Siet diesgelijcx van Samuel, 1.Sam. 16.6. |
| |
| 4 Maer het gebeurde in deselve nacht, dat het woort des HEEREN tot Nathan geschiedde, seggende: |
| 5 Gaet, ende segt tot mijnen knecht, tot David; Soo seyt de HEERE: Soudt ghy 7 my een huys bouwen, tot mijne wooninge? 8 |
| 7 Alsoo spreeckt Godt, om dat hy sich in dit huys ende boven de Arke met sijne genadige tegenwoordicheyt openbaerde. |
| 8 Verst. daer op, ghy en sult dat niet doen. |
| |
| 6 Want ick en hebbe in geen huys gewoont, b van dien dage af, dat ick de kinderen Israëls uyt Egypten opvoerde, tot op desen dach: maer ick 9 hebbe gewandelt in een Tente ende in een Tabernakel. |
| b 1.Reg. 8.16. |
| 9 Hebr. ick ben geweest wandelende. |
| |
| 7 10 Overal, waer ick met alle de kinderen Israëls hebbe gewandelt, heb ick wel een woort gesproken met eenen der stammen Israëls, 11 dien ick bevolen hebben mijn volck Israël te 12 weyden, seggende: Waeom en bouwet ghy my niet een Cederen huys? |
| 10 De sin is, dat de HEERE sich noyt beklaecht heeft, dat de Regenten van Israel hem geen Cederen huys bouwden. |
| 11 Uyt welcken ick nu ende dan eenen Richter ofte Regent genomen ofte verweckt hebbe. |
| 12 Siet bov. cap. 5. op vers 2. |
| |
| 8 Nu dan, alsoo sult ghy tot mijnen knecht, tot David, seggen; Soo seyt de HEERE der 13 heyrscharen; c 14 Ick heb u genomen van de schaeps-koye, van achter de schapen, dat ghy een Voorganger soudet zijn over mijn volck, over Israël. |
| 13 Als bov. cap. 6. op vers 2. |
| c 1.Sam. 16.11, 12. Psal. 78.70. |
| 14 Het volgende verhael van Godes bysondere weldaden aen David bewesen, ende in het toekomende te bewijsen, diende om de bekommernisse ende twijfelinge voor te komen, die David daer uyt hadde mogen scheppen, dat Godt van hem geen huys voor sich wilde gebouwt hebben: waer door hy in dese gedachten hadde konnen vervallen, als of hy Gode niet aengenaem moste zijn, ofte dat hy hem niet weerdich en kende om sulcx te doen. |
| |
| 9 Ende ick ben met u geweest d over al, waer ghy gegaen zijt, ende hebbe alle uwe vyanden voor u aengesichte uytgeroeyt: Ende ick heb u eenen grooten naem gemaeckt, als den naem der Grooten, die op der aerden zijn. |
| d 2.Sam. 8.6, 14. |
| |
| 10 Ende 15 ick hebbe voor mijn volck, voor Israël, eene plaetse bestelt, ende hem geplant, dat hy 16 aen sijne plaetse woone, ende niet meer heen ende weder gedreven en worde: ende de 17 kinderen der verkeertheyt en sullen hem niet 18 meer verdrucken, gelijck als 19 in’t eerste, |
| 15 And. Ick sal, etc. |
| 16 D. in sijn eygen afgesondert lant. |
| 17 Siet bov. cap. 3. op vers 34. |
| 18 Hebr. sullen niet toedoen, ofte, voortvaren hem (Israel) te verdrucken. Verstaet dit alles onder conditie van gehoorsaemheyt. Siet Deut. 28. |
| 19 Dit canmen verstaen van de verdruckinge in Egypten. |
| |
| 11 Ende van 20 dien dage af, dat ick 21 geboden hebbe Richters te wesen over mijn volck Israël; Doch u hebbe ick ruste gegeven van alle uwe vyanden: Oock geeft u de HEERE te kennen, dat de HEERE 22 u een huys maken sal. |
| 20 Sint dat Israel, door Iosua in ’t beloofde lant ingevoert ende geplant zijnde, van verscheydene Richteren is gedient ende beschermt geweest, maer oock van verscheydene vyanden seer verdruckt ende geplaecht, tot deser tijt toe, dat ick u ruste gegeven hebbe, etc. Siet van het woort Richteren, Iudic. 2. op vers 16. |
| 21 D. door mijn bevel, raedt ende woort verweckt ende gestelt hebbe. Siet bov. c. 6. op vers 21. |
| 22 In plaetse dat gy voor hebt den HEERE een huys te bouwen, laet hy u weten, dat hy u een huys wil bouwen, dat is, u Coninckrijck by uwe nakomelingen bestandich maken, ende (dat veel meer is) uyt uwen zade den Messiam (nae den vleesche,) die een eeuwich Coninck over sijn volck sal zijn, verwecken. Dese Prophetie moetmen alsoo verstaen datse eensdeels siet op Salomo, als een voorbeelt des Heeren Christi, ander-deels op Christum, wiens voorbeelt hy geweest is. ende dat sommige dingen passen op Salomon alleen, sommige op Christum alleen, ende eygentlick, sommige op haer beyden. |
| |
| 12 e Wanneer uwe dagen sullen vervult zijn, ende ghy met uwe vaderen sult 23 ontslapen zijn, so sal ick u 24 zaet na u doen opstaen, dat uyt 25 uwen lijve voortkomen sal, ende ick sal sijn Coninckrijck bevestigen. |
| e 1.Reg. 8.20. |
| 23 Siet Deut. 31. op vers 16. Actor. 13.36. |
| 24 D. uwen sone, ofte, eenen uwer sonen, verstaet Salomo, ende den Messiam onsen Heere Iesum Christum, wiens voorbeelt Salomo geweest is. Siet 1.Chron. 28.6. ende Hebr. 1.5. ende Acttor. 13.22, 23. Rom. 1.3, etc. |
| 25 Hebr. uyt u ingewant. |
| |
| 13 f Die sal mijnen Name een 26 huys bouwen: ende ick sal den stoel sijns Coninckrijcx bevestigen tot in 27 eeuwicheyt. |
| f 1.Reg. 5.5. ende 6.12. 1.Chron. 22.10. |
| 26 Salomo den Tempel: de Heere Iesus Christus het geestelijcke huys, dat is, de kercke Godes. |
| 27 Het Coninckrijck van Salomon ende Davids nakomelingen heeft wel geduert eenen langen tijt, maer dit moetmen eygentlicht verstaen van het geestelick Coninckrijck Iesu Christi, also het selve alleen eygentlick eeuwich is. Alsoo ond. vers 16. siet Luce 1.32, 33. |
| |
| 14 g Ick sal 28 hem zijn tot eenen vader, ende hy sal my zijn tot eenen sone: h De welcke als 29 hy misdoet, so sal ick hem met eene 30 menschen roede, ende met plagen der menschen kinderen straffen. |
| g Psal. 89.27. Hebr. 1.5. |
| 28 Den Salomo, uyt genade, door aenneminge in Christo: maer den Heere Christo selve (als die mijn eygen, eeuwich ende eenich geboren soon is) nae de natuere. siet Ioan. 1.18. Actor. 13.33. Hebr. 1.3, 5. Rom. 8.32. 1.Ioan. 4.9, etc. |
| h Psal. 89.31, etc. |
| 29 N. Salomo: want de Heere Christus gantsch sonder sonden geweest is. Siet Iesa. 53.9. Hebr. 4.5. 2.Cor. 5.21. 1.Petr. 1.19. hoewel hy onse sonden op zich genomen, ende als onse borge daer voor betaelt heeft. |
| 30 D. vaderlick ende matichlick, als een mensche sijn kint pleecht te tuchtigen: maer sal hem niet verwerpen, als in ’t volgende verklaert wort. |
| |
| 15 Maer mijne goedertierenheyt ensal van hem niet wijcken; gelijck als ick [die] wechgenomen hebbe van Saul, dien ick van voor u aengesichte hebbe wechgenomen. |
| 16 Doch u huys sal bestendich zijn, ende u Coninckrijcke, tot 31 in eeuwicheyt, 32 voor u aengesichte: uwe stoel sal vast zijn tot in eeuwicheyt. |
| 31 Siet bov. op vers 13. ende vergel. Luc. 1.32, 33. |
| 32 D. ghy sult het begin van de vervullinge deser beloften beleven ende aenschouwen in uwen sone Salomo: waer uyt ghy sult vertrouwen van de reste als oft ghy de vervullinge met uwe oogen nu aensaegt. Siet 1.Reg. 1.48. ende 2.4. |
| |
| 17 Na alle dese woorden, ende na dit gantsche gesichte; 33 alsoo sprack Nathan tot David. |
| 33 D. Nathan heeft alles, wat hem van den HEERE was geopenbaert, getrouwelick aen David overgedragen, sonder yets af ofte toe te doen. |
| |
| 18 Doe ginck de Coninck David 34 in, ende bleef voor het 35 aengesichte des HEEREN: ende hy seyde; Wie ben ick, Heere HEERE, ende wat is mijn huys, dat ghy my tot hier toe gebracht hebt? |
| 34 In de Tente, die hy voor de Arke des verbonts hadde doen maken, bov. c. 6.17. |
| 35 Siet bov. cap. 6. op vers 13. |
| |
| 19 Daertoe is 36 dit in uwe oogen noch kleyn geweest, Heere HEERE, maer ghy hebt oock over het huys uwes knechts gesproken 37 tot van verre henen: ende dit [na] de 38 wet der menschen, Heere HEERE! |
| 36 Dat ghy tot deser tijt toe by my gedaen hebt. |
| 37 D. van saken, die na eenen langen tijt eerst sullen geschieden. |
| 38 Dat is, gelijck de menschen menschelick plegen te disponeren over haer huys, goet, ende nakomelingen. And. Nae een onderwijsinge der menschen. D. seer vryelick, gemeensaemlick, ende vriendelick, gelijck menschen met menschen plegen te spreken ende hen te leeren. And. is dit eene wijse der menschen? D. alsoo met menschen te handelen? Aldus soude de sin zijn: zijn menschen weerdich, dat ghy soo vriendelick van sulke groote toekomende dingen, die in uwen raedt besloten zijn, tot hen soudt spreken? ’T is te veel ende te groot. |
| |
| 20 Ende wat sal David noch meer tot u spreken? want ghy kent uwen knecht, Heere HEERE. |
| 21 Om uwes 39 woorts wille, ende nae u 40 herte hebt ghy alle dese 41 groote dingen 42 gedaen; 43 om aen uwen knecht bekent te maken. |
| 39 D. op uwer belofte wille. Ofte, verstaet door het WOORT den eeuwigen Sone Godes, die het selfstandige woort des Vaders is, in welcken alle beloften Godts, Ia ende Amen zijn. Siet 1.Chro. 17. op vers 19. Hagg. 2. op vers 6. |
| 40 D. genadich welbehagen, raedt, ofte, gunstige genegentheyt tot my. |
| 41 Hebr. alle dese grootheyt. |
| 42 David spreeckt door geloove ende na der Propheten wijse van het toecomende, als oft het alreets volbracht ware, vermits de sekerheyt der Godtlicke beloften. |
| 43 Ofte, makende [die] uwen knecht bekent. |
| |
| 22 Daerom zijt ghy groot, HEERE Godt: i want daer en is niemant gelijck als ghy, ende daer en is geen Godt dan 44 alleen ghy, 45 nae alles, dat wy met onse ooren gehoort hebben. |
| i Deuter. 3.24. ende 4.35. ende 32.39. 1.Sam. 2.2. Psal. 86.8. Iesa. 45.5, 18, 22. Marc. 12.29, 32. |
| 44 Ofte, behalven, beneffens u. |
| 45 D. nae uytwijsen van alles, etc. |
| |
| 23 k Ende wie is, gelijck u volck, gelijck Israël, een eenich volck op aerden, 46 ’twelck 47 Godt is henen gegaen sich tot een volck te verlossen, ende om sich eenen 48 Name te setten, ende om 49 voor ulieden dese 50 groote ende verschrickelicke dingen te doen aen 51 u lant, voor het aengesichte uwes volcks, dat ghy u uyt Egypten verlost hebt, de heydenen, ende hare Goden 52 [verdrijvende]. |
| k Deuter. 4.7. ende 33.29. Psal. 147.20. |
| 46 Ofte, dat, dewijle. |
| 47 Hebr. ELOHIM zijn henen gegaen. Siet van dese maniere van spreken, Genes. 20. op vers 13. |
| 48 D. tot eere sijns H. Naems. |
| 49 T.w. ô Israel. |
| 50 Hebr. Dese grootheyt ende verschricklickheden, ofte, vreeslickheden. |
| 51 O Godt. |
| 52 Dit woort is hier ingevoecht uyt 1.Chron. 17.21. And. aldus: voor het aengesichte uwes volcks, dat ghy u verlost hebt, van Egypten, van de volcken, ende hare Goden. |
| |
| 24 Ende ghy hebt u volck Israël u bevesticht, u tot een volck, tot in 53 eeuwicheyt: ende ghy, HEERE, zijt heb tot eenen 54 Godt 55 geworden. |
| 53 Verst. Israel nae den vleesche, tot op de komste Christi, maer het geestelick Israel (dat is, de kercke Godts, bestaende uyt geloovige Ioden ende Heydenen) in alle eeuwicheyt. |
| 54 Siet Gen. 17. op vers 7. Levit. 18. op vers 2. |
| 55 Ofte, geweest. |
| |
| 25 Nu dan, HEERE Godt, doet dit woort, dat ghy over uwen knecht, ende over sijn huys gesproken hebt, bestaen tot in eeuwicheyt: ende doet gelijck als ghy gesproken hebt. |
| 26 Ende uwe Naem werde groot gemaeckt tot in eeuwicheyt, datmen segge; De HEERE der heyrscharen is Godt over Israël: ende het huys uwes knechts Davids sal bestandich zijn voor u aengesichte. |
| 27 Want ghy HEERE der heyrscharen, ghy Godt Israëls, ghy hebt [voor] de 56 oore uwes knechts geopenbaert, seggende; Ick sal u een huys bouwen: daerom heeft u knecht 57 in sijn herte gevonden, dit gebedt tot u te bidden. |
| 56 D. Ghy hebt het my doen hooren, my geopenbaert, te weten gedaen, dat my te vooren verborgen was. siet gelijcke maniere van spreken Ruth 4.4. ende 1.Sam. 9.15. Siet aldaer |
| 57 Hebr. sijn herte gevonden, ofte, met, ofte, by sijn herte gevonden. D. hy heeft sich daer over in sijn herte soo gestelt gevonden, dat hy voorgenomen heeft dit gebedt tot bewijs sijns geloofs ende sijner danckbaerheyt voor u uyt te spreken. |
| |
| 28 Nu dan, Heere HEERE, ghy zijt die Godt, ende l uwe woorden sullen waerheyt zijn: ende ghy hebt dit goede tot uwen knecht gesproken. |
| l Iohan. 17.17. |
| |
| 29 So believe’t u nu, ende segent het huys uwes knechts, dat het in eeuwicheyt voor u aengesichte zy: want ghy Heere HEERE hebt [het] gesproken, ende 58 met uwen segen sal uwes knechts huys gesegent worden in eeuwicheyt. |
| 58 Met dese woorden betuygt David sijn geloove, met het welcke hy dese beloften Godes aennam, vastelick vertrouwende, datse souden worden volbracht. |
