Statenvertaling.nl

sample header image

Genesis 24 – Statenvertaling editie 1637

Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)

Edities SV:    

Bijbelboek:    

Hoofdstuk: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
Inleiding Bijbelboek
Weergave: Met kanttekeningenZonder kanttekeningen

Genesis 24

Abraham, out ende rijck zijnde, neemt sijnen outsten knecht eenen eedt af, ende schickt hem nae Mesopotamien tot sijn maechschap, om voor sijnen sone Isaac eene vrouwe te halen, vers 1. De knecht van alles versien zijnde, treckt henen, ende verricht de sake getrouwelick ende godtvruchtichlick, 10. ende, door eene wonderlicke regeringe des Heeren, seer geluckichlick, becomende terstont Rebecca, met volle toestemminge harer vrienden, 50. Treckt met Rebecca van daer, ende brengtse tot Isaac, 61. Diese ontfangt, trouwt, ende bemint, 66.
 
1 ABraham nu was 1 out [ende] 2 wel bedaecht: ende de HEERE hadde Abraham in alles 3 gesegent.
1 Siet bov. 18.11. Abraham was te deser tijt out ontrent 140 jaer. want hy was hondert jaer out doe Isaac geboren wert, bov. 21.1. ende Isaac was 40 jaer out, doe hy Rebecca trouwde, ond. 25.20.
2 Hebr. gaende in dagen. Siet dese maniere van spreken bov. 18.11.
3 Siet boven 12. vers 2.
 
2 So sprack Abraham tot sijnen knecht, 4 den outsten sijnes huyses, regerende over alles dat hy hadde: 5 a Legt doch uwe hant onder mijne heupe,
4 Hebr. den ouden. verstaet den versorger ende opperknecht sijnes huysgesins, genoemt Eliezer van Damascus. Siet bov. 15.2.
5 Eene maniere van doen, gebruyckt in’t eedt sweeren, dat de Huysheere van sijn huysvolck voorderde, tot een teecken van onderwerpinge ende trouwe. Siet oock ond. 47.29. Anders heeftmen oock in het sweeren de handen opgeheven, bov. 14.22. Apoc. 10.5.
a Ond. 47.29.
 
3 Op dat ick u doe sweeren by den HEERE den Godt des hemels, ende den Godt der aerde, b dat ghy mijnen sone geene vrouwe nemen en sult van de dochteren 6 der Canaaniten, in ’t midden der welcker ick woone:
b Ond. 28.1.
6 Hebr. des Canaaniters. Siet van dese bov. 10.15, 16. etc. van dese wilde Abraham voor sijnen sone geene vrouwe hebben, om dat sy gantsch afgodisch, groote sondaeren, ende buyten den verbonde Godes waren. Verg. ond. capit. 28.1, 2. Exod. 34.16. Deuter. 7.3. Ios. 23.12. Ezr. 9.1, 2, 3. Nehe 13.23, 25. etc. 2.Cor. 6.14, 15. van dit recht der ouderen inde houwelicken der kinderen in’t gemeen, siet bov. 6. op vers 2. ende 21.21.
 
4 Maer dat ghy nae 7 mijn lant, ende nae 8 mijne maechschap trecken, ende mijnen sone Isaac eene vrouwe nemen sult.
7 Abrahams vaderlant was Ur der Chaldeen, zijnde een gedeelte des gantschen lants, gelegen tusschen de Riviere Euphrates, ende Tigris, daer in Mesopotamien, alwaer Nahor woonde, mede begrepen was.
8 Van de welcke hy tijdinge ontfangen hadde, bov. cap. 22.20. Dese waren wel door de bywooninge der afgodische ingesetenen oock met afgoderye besmet, als blijckt ond. 31.19, 30, 32, 35. ende Ios. 24.2. maer niet soo grouwelick vervallen in afgoderye ende ander grove sonden, gelijck de verworpene Canaaniten. s t Deut. 12.30, 31.
 
5 9 Ende die knecht seyde tot hem; Misschien sal die 10 vrouwe my niet willen 11 volgen in dit lant: sal ick dan uwen sone 12 moeten wederbrengen in het lant daer ghy uytgetogen zijt?
9 Hier, ende in’t volgende blijckt de sonderlinge voorsichticheyt ende godtvruchticheyt deses dienstknechts, die, voor ’t sweeren, sijnes Heeren meyninge volkomelijck begeert te verstaen.
10 Verstaet eene jongedochter die Isaacs vrouwe soude worden.
11 Hebr. achter my gaen. alsoo ond. vers 8.
12 Hebr. wederbrengende wederbrengen. Dit wort geseyt niet ten aensiene van Isaac die daer noyt geweest en was; maer ten aensien van Abraham, in wiens lendenen Isaac te dier tijt besloten was.
 
6 Ende Abraham seyde tot hem; 13 Wacht u, dat ghy mijnen sone niet weder daer henen en brengt.
13 Eensdeels, om dat Godt hem, ende sijn toekomstich zaet in dit lant Canaan, met de belofte van het selve te erven, uyt Chaldeen geroepen hadde: anderdeels om het perijkel van d’Afgoderye tot de welcke Isaac hadde mogen verleyt worden. Hebr. wort bewaert, of, behoet voor u.
 
7 c De HEERE de Godt des hemels, die my uyt mijnes vaders huys, ende uyt het lant mijner maechschap genomen heeft, ende die tot my gesproken heeft, ende die my gesworen heeft, seggende, d Uwen zade sal ick dit lant geven; die selve sal sijnen Engel voor u aengesichte senden, dat ghy mijnen sone van daer eene vrouwe neemt.
c Bov. 12.1.
d Bov. 12.7. ende 13.15. ende 15.18. ende 26.4. Exod. 32.13. Deut. 34.4. Act. 7.5.
 
8 Maer indien de vrouwe u niet volgen en wil, so sult ghy 14 reyn zijn van desen mijnen eede: alleenlick en brengt mijnen sone daer niet weder henen.
14 D. ontslagen, ende vrij ofte onschuldich zijn vanden eedt, dien ick u oplegge.
 
9 Doe leyde de knecht sijne hant onder Abrahams sijnes heeren heupe: ende hy swoer hem over dese sake.
10 Ende die knecht nam tien kemelen van sijnes heeren kemelen, ende tooch henen, ende 15 al het goet sijnes heeren was in sijne hant: ende hy maeckte sich op, ende tooch henen nae 16 Mesopotamien, nae de 17 stadt Nahors.
15 D. allerley noodich ende kostelick goet nam hy met sijnes Heeren goetvinden mede, soo tot de reyse, als tot vereeringe, daer het in dese sake dienstich soude wesen. siet vers 53.
16 Hebr. Syrien der twee rivieren, soo genoemt om dat het gelegen was tusschen twee rivieren, Tigris aen ’tOosten, ende Euphrates aen’t Westen. siet desen name oock Deut. 23.4. Iud. 3.8.
17 D. daer Nahor woonde. siet bov. 23. op het vers 10. verstaet de stadt Haran, als afgenomen wort uyt c. 28.10. ende 29.4.
 
11 Ende hy 18 dede de kemelen nederknielen buyten de Stadt, by eenen waterput, des avont-tijts, ten tijde als de putsters uyt quamen.
18 Om te rusten, ofte te peysteren, gelijck deser beesten maniere is als sy moede zijn.
 
12 Ende hy seyde, HEERE, Godt mijnes heeren Abrahams, 19 doet[se] 20 my doch heden ontmoeten, ende doet weldadicheyt by Abraham mijnen heere.
19 T.w. de jonge dochter, ofte oock, mijne begeerte.
20 Hebr. voor mijn aengesichte.
 
13 Siet, ick stae by de waterfonteyne, ende de dochteren der mannen deser stadt zijn uytgaende om water te putten:
14 21 So geschiede, dat die jongedochter, tot de welcke ick sal seggen, Neygt doch uwe cruycke dat ick drincke, ende sy sal seggen: Drinckt, ende ick sal oock uwe kemelen drencken: die selve [zy] die ghy uwen knecht Isaac 22 toegewesen hebt, ende dat ick daer aen bekenne, dat ghy weldadicheyt by mijnen Heere gedaen hebt.
21 Dit teecken begeert hy niet uyt mistrouwen ofte vermetentheyt, maer uyt een bysonder vertrouwen, dat Godt in hem wrochte, die door sijn beleyt dit alles soo geschickt hadde, gelijck d’uytkomste sulcx heeft waer gemaeckt, als in’t volgende blijckt. siet gelijcke exempelen, Iud. 6.17. ende 1.Sam. 14.9, 10.
22 And. toegeschickt, ofte, voorbereydt.
 
15 Ende het geschiedde eer hy geeyndicht hadde te spreken, siet, soo quam Rebecca uyt, e dewelcke Bethuel geboren was, den sone van Milca, huysvrouwe van Nahor, den broeder Abrahams, ende sy hadde hare cruycke op hare schouder.
e Bov. 22. vers 23.
 
16 Ende die jonge dochter was seer 23 schoon van aengesicht, een maecht, ende 24 geen man en hadde haer bekent: ende sy ginck af nae de fonteyne, ende vulde hare cruycke, ende ginck op.
23 Hebr. goet. Siet bov. 6. op ’t vers 2.
24 Siet dese maniere van spreken, bov. 19.8.
 
17 Doe liep die knecht haer te gemoete, ende hy seyde; Laet my doch een weynich waters uyt uwe cruycke drincken.
18 Ende sy seyde; Drinckt mijn heer: ende sy haestede, ende liet hare cruycke neder op hare hant, ende gaf hem te drincken.
19 Als sy nu voleyndt hadde van hem drincken te geven, seyde sy; Ick sal oock voor uwe kemelen putten, tot dat sy voleyndt hebben te drincken.
20 Ende sy haestede, ende goot hare cruycke uyt inden drinckback, ende liep weder nae den put, om te putten, ende sy puttede voor alle sijne kemelen.
21 Ende de man 25 ontsettede sich over haer, 26 stilswijgende, om te mercken of de HEERE sijnen wech voorspoedich gemaeckt hadde, ofte niet.
25 T.w. door groote blijtschap, ende verwonderinge, siende dat het teecken het welcke hy van den Heere versocht hadde, soo haestelick hem voor oogen quam.
26 Bedenckende by hem selven hoe wonderlick de genadige voorsichticheyt Godes haer hier vertoonde, ende willende voortaen wel waernemen of het volgende met dit begin allesins wel over een komen soude.
 
22 Ende het geschiedde, als de kemelen voleyndt hadden te drincken, dat die man een gouden 27 voorhooft ciersel nam, welcks gewichte was 28 een halve 29 sikel, ende twee 30 arm-ringen 31 aen hare handen, welcker gewichte was tien [sikelen] gouts.
27 Het Hebreeusch woort beteeckent hier voorhooftciersel, gelijck blijckt onder vers 47. Ies. 3.22. Ezech. 16.12. Somtijts beteeckent het oock eenen oor-rinck, ofte oor-ciersel, ond. 35.4. ende Exod. 32.2, 3.
28 Her Hebreeusch woort wort verclaert eenen halven sikel, Exod. 38.26.
29 Vanden silveren sikel siet bov. cap. 20. op vers 16. De goudene ende silvere sikels waren beyde van een gewichte, de Gemeyne wegende 160 gersten graenkens, ofte een half loot: de Heyllige noch so veel, namelick 320 granen: dat is, een geheel loot. Een loot gouts nu was tienmael so veel als een loot silvers. Een loot silvers dede eenen halven Rijcxdaelder: ende volgens een loot gouts vijf Rijcksdaelders: ofte twaelf gulden en een half.
30 Die men nu gemeynlick noemt braseletten.
31 Verstaet hier by; hy gafse, ofte leydese aen hare handen: gelijck het woort nemen, in dit vers gestelt, dickwijls gebruyckt wort, hebbende niet alleene sijne eygene beteeckenisse, maer oock eene andere daer onder vervatende. siet bov. capit 12. op het vers 15.
 
23 32 Want hy hadde geseyt; Wiens dochter zijt ghy? geeft het my doch te kennen: isser oock ten huyse uwes vaders plaetse voor ons, om te vernachten?
32 Vergelijckt ond. vers 47.
 
24 Ende sy hadde tot hem geseyt, f Ick ben de dochter Bethuels, 33 des soons van Milca, die sy Nahor gebaert heeft.
f Bov. 22.23.
33 Dit wort hier by gevoegt op dat de knecht Abrahams soude weten ende verstaen, dat sy echt ende recht geboren was, uyt de wettelicke ende principale vrouwe, ende met uyt het by-wijf Reüma. siet bov. cap. 22. vers 23, 24.
 
25 Voorder hadde sy tot hem geseyt, Oock isser stroo, ende veel voeders by ons, oock plaetse om te vernachten.
26 Doe 34 neygde die man sijn hooft, ende 35 aenbadt den HEERE.
34 Het Hebreeusch woort betekeeckent eygentlick, met het hooft nederwaert bucken.
35 Het Hebreeusch weert beteeckent het neder-bucken ende krommen des geheelen lichaems: het welcke hier mede brengt eene religieuse ende Godsdienstige eerbiedinge tot Godt, vereenicht met aenbiddinge. Siet oock boven 22.5. Item, Psa. 66.4. Neh. 9.3, etc.
 
27 Ende hy seyde: 36 Gelooft zy de HEERE de Godt mijns heeren Abrahams, die sijne weldadicheyt, ende 37 waerheyt niet nagelaten en heeft 38 van mijnen heere: 39 aengaende my, de HEERE heeft my op desen wech geleydt, ten huyse van mijns heeren 40 broederen.
36 Siet bov. 14.20.
37 De getrouwicheyt in het houden sijner beloften. Alsoo ond. 32.10. Psal. 143.1. Ies. 38.18, 19.
38 Hebr. van met, ofte van by mijnen Heere, verstaet, te bewysen, ofte, te oeffenen.
39 Hebr. Ick: D. dat my aengaet, alsoo wort het genomen bov. 9.9. ende 17.4. ende 1.Chro. 28.2. Psal. 35.13. ende 41.13. ende elders.
40 D. magen, bloet-vrienden. siet bov. c. 13.8. ende ond. vers 48. Marc. 3.31, 32.
 
28 Ende die jonge dochter liep, ende gaf ten huyse harer moeder te kennen, gelijck dese saken waren.
29 Ende Rebecca hadde eenen broeder, wiens name was Laban: ende Laban liep tot dien man nae buyten tot de fonteyne.
30 Ende het geschiedde, als hy dat voorhooft-ciersel gesien hadde, ende de arm-ringen aen sijnes susters handen; ende als hy gehoort hadde de woorden sijner suster Rebecca, seggende, Alsoo heeft die man tot my gesproken: So quam hy tot dien man, ende siet hy stont by de kemelen, by de fonteyne.
31 Ende hy seyde; Comt in, 41 ghy gesegende des HEEREN, waerom soudt ghy buyten staen? want ick hebbe het huys 42 bereydt, ende de plaetse voor de kemelen.
41 Een treffelicke tytel, dien de Israeliten Godes treffelicke vrienden plachten te geven, beduydende, dat Godt hen wel gedaen hadde, ende noch met sijne genade ende weldadicheyt hen stedes by was. siet ond. 26.29. Ruth 3.10. Psal. 115.15.
42 Ofte gesuyvert, gereynigt, uytgeruymt, ende alles wat inden wech was, wech gedaen. Alsoo wort het Hebr. woort genomen, Lev. 14.36.
 
32 Doe quam die man nae ’t huys toe, ende men ontgordde de kemelen, ende men gaf den kemelen stroo, ende voeder; ende water 43 om sijn voeten te wasschen, ende de voeten der mannen die by hem waren.
43 Siet bov. 18.4. ende de aentekeninge.
 
33 Daer na 44 wert hem te eten voorgeset: maer hy seyde; Ick en sal niet eten tot dat ick mijne woorden gesproken hebbe: ende 45 hy seyde; Spreeckt.
44 Hebr. voor sijn aengesichte wert geset om te eten.
45 T.w. Laban.
 
34 Doe seyde hy: Ick ben Abrahams 46 knecht.
46 Siet bov. vers 2.
 
35 Ende de HEERE heeft mijnen heere seer gesegent, so dat hy 47 groot geworden is: ende hy heeft hem gegeven schapen, ende runderen, ende silver ende gout, ende knechten, ende maechden, ende kemelen, ende ezelen.
47 D. rijck ende machtich, alsoo ond. 26.24. 2.Reg. 4.8.
 
36 Ende Sara mijns heeren huysvrouwe heeft mijnen heere eenen sone gebaert, 48 na dat sy out geworden was: ende 49 hy heeft hem gegeven alles wat hy heeft.
48 Hebr. nae haren ouderdom. Dat is, door eene overnatuerlicke werckinge des Heeren, uyt dewelcke eene ongewoonlicke segeninge, volgens sijne beloftenisse, te verwachten is.
49 D. hy heeft hem erfgenaem van alles gemaeckt.
 
37 Ende mijn heere heeft my doen sweeren, seggende, 50 Ghy en sult mijnen sone geene vrouwe nemen vande dochteren der Canaaniten, in welcker lant ick woone.
50 Siet bov. vers 3.
 
38 51 Maer ghy sult trecken nae mijns vaders huys, ende nae mijn geslachte, ende sult mijnen sone eene vrouwe nemen:
51 And. sult ghy niet trecken? ofte, so ghy niet en trect, etc. daer op dan verstaen moet worden, wee u, ofte, so doe u Godt dit ofte dat. Siet bov. 14.22, 23. ende 21.23.
 
39 Doe seyde ick tot mijnen heere: misschien en sal my die vrouwe niet volgen.
40 Ende hy seyde tot my: De HEERE voor wiens aengesichte 52 ick gewandelt hebbe, sal sijnen Engel met u senden, ende hy sal uwen wech voorspoedich maken, dat ghy mijnen sone eene vrouwe neemt uyt mijn geslachte, ende uyt mijns vaders huys.
52 Siet bov. 17. op het vers 1.
 
41 Dan sult ghy van mijnen 53 eedt reyn zijn, wanneer ghy tot mijn geslachte sult gegaen zijn: ende indien syse u niet en geven, so sult ghy reyn zijn van mijnen eedt.
53 And. vloeck, ofte, eedt des vloecks. dat is, vande straffe die een yeder valschelick sweerende op hem haelt.
 
42 Ende ick quam heden aen de fonteyne; ende ick seyde, O HEERE, Godt mijnes Heeren Abrahams, So ghy nu mijnen wech voorspoedich maken sult, op den welcken ick gae:
43 Siet, ick stae by de water-fonteyne; So geschiede, dat de maecht die uytkomen sal om te putten, ende tot de welcke ick seggen sal, Geeft my doch een weynich waters te drincken uyt uwe kruycke;
44 Ende sy tot my sal seggen, Drinckt ghy oock, ende ick sal oock uwe kemelen putten: dat dese die vrouwe zy, die de HEERE mijnes heeren sone heeft toegewesen.
45 Eer ick geeyndigt hadde te spreken in mijn herte, Siet so quam Rebecca uyt, ende hadde hare kruycke op hare schouder, ende sy quam af tot de fonteyne, ende puttede: ende ick seyde tot haer, Geeft my doch te drincken:
46 So haestede sy, ende liet hare cruycke van haer neder, ende seyde, Drinckt ghy, ende ick sal oock uwe kemelen drencken: ende ick dronck, ende sy drenckte oock de kemelen.
47 Doe vraegde ick haer, ende seyde, Wiens dochter zijt ghy? ende sy seyde, De dochter Bethuels, des soons Nahors, welcke Milca hem gebaert heeft: so leyde ick het voorhooft-ciersel 54 op haer aengesichte, ende d’arm-ringen aen hare handen:
54 Ofte; op haren neuse, soo dat het van ’t voorhooft nederwaerts hinck op den neuse.
 
48 Ende ick neygde mijn hooft, ende aenbadt den HEERE, ende ick loofde den HEERE den Godt mijnes heeren Abrahams, die my 55 op den rechten wech geleydt hadde, om de dochter van mijns heeren 56 broeder voor sijnen sone te nemen.
55 Hebr. den wech der waerheyt. dat is, den waren, ofte den rechten wech.
56 Dat is, bloetverwant, want Bethuel was Nahors Abrahams broeders soon. Siet bov. vers 27.
 
49 Nu dan, so ghy lieden weldadicheyt, ende 57 trouwe aen mijnen heere 58 doen sult, gevet my te kennen, ende so niet, gevet my [oock] te kennen, 59 op dat ick my ter rechter of ter slinckerhant 60 wende.
57 Hebr. waerheyt.
58 Hebr. So ghy zijt doende.
59 D. op dat ic my elders op den eenen, ofte op den anderen wech begeven mach, om mijns Heeren last uyt te voeren.
60 Ofte, om sie ter rechter, ofte, ter slincker hant.
 
50 Doe antwoordde 61 Laban, ende Bethuël, ende seyden; 62 Vanden HEERE is dese sake voortgecomen, wy en konnen 63 quaet noch goet tot u spreken.
61 De sone wort hier voor den vader gestelt, om dat hy, soomen houdt, van den vader last hadde het woort te voeren, ende dat de huysregeringe meest by hem stont, zijnde sijn vader niet alleen bedaecht, maer oock misschien sieckelick.
62 Hier blijckt dat by dese lieden noch eenige kennisse ende vreese des waren Godts geweest is. Siet hier, ende vers 51.
63 D. wy en konnen daer niet met allen tegenspreken. Vergelijckt ond. capit. 31.24, 29. ende 2.Sam. 13.22.
 
51 Siet Rebecca is voor u aengesichte, 64 neemtse ende treckt henen; sy zy uwes Heeren soons vrouwe, gelijck de HEERE gesproken heeft.
64 Siet boven op vers 3.
 
52 Ende het geschiedde, als Abrahams knecht hare woorden hoorde, so booch hy sich ter aerde voor den HEERE.
53 Ende de knecht langde voort silvere 65 cleynodien, ende gouden cleynodien, ende cleederen; ende hy gafse Rebecca: hy gaf oock haren broeder, ende hare moeder 66 kostelickheden.
65 Hebr. vaten van silver, ende vaten van gout. Dat is, silverwerck, ende goutwerck.
66 Het Hebr. woort beduydt alles wat uytgelesen ende costelick is, ende in ’t bysonder uytgelesene ende kostelicke vruchten des lants. Siet Deut. 33.13, 14, 15. ende 2.Chron. 21.3. ende 32.23. Ezech. 1.6.
 
54 Doe aten ende droncken sy, hy, ende de mannen die by hem waren, ende sy vernachteden: ende sy stonden des morgens op, ende hy seyde; Latet my trecken tot mijnen heere.
55 Doe seyde haer broeder, ende hare moeder; Laet de jonge dochter 67 [eenige] dagen, ofte tiene, by ons blijven, daer na 68 sult ghy gaen.
67 Siet bov. cap. 4. op het vers 3. sommige verstaen door dagen ofte tien, een vol jaer (’twelck een jaer der dagen genoemt wort) of tien maenden. het woort ofte, wort ooc wel verstaen: immers.
68 And. sal sy.
 
56 Maer hy seyde tot hen; En houdt my niet op, dewijle de HEERE mijnen wech voorspoedich gemaeckt heeft: laet my trecken dat ick tot mijnen heere gae.
57 Doe seyden sy; 69 Laet ons de jonge dochter roepen, ende haren mont vragen.
69 D. laet ons hooren wat sy tot dit haestich vertreck sal seggen: want sy het houwelijck, op harer ouderen ende vrienden wille hadde toe-gestaen, ende tot een teecken daer van, de geschencken ontfangen.
 
58 Ende sy riepen Rebecca, ende seyden tot haer; Sult ghy met desen man trecken? ende sy antwoordde; Ick sal trecken.
59 Doe lieten sy Rebecca 70 hare suster, ende 71 hare voester trecken; mitsgaders Abrahams knecht, ende sijne mannen.
70 Verstaet, haer bloetverwante. want niet alleene Laban haren broeder, maer oocke de andere bloetvrienden hebben haer afscheyt van haer genomen. ende alsoo in’t volgende vers.
71 Genaemt Debora. ond. 35.8.
 
60 Ende 72 sy segenden Rebecca, ende seyden tot haer; O onse suster, 73 wordet ghy tot duysenden 74 milioenen, ende 75 u zaet besitte de poorte sijner haters.
72 Siet bov. 14.19.
73 Sy wenschen haer dat sy moge worden een moeder van ontelbare menschen. Verg. Dan. 7.10.
74 D. tien duysenden.
75 Siet bov. c. 22. op vers 17.
 
61 Ende Rebecca maeckte haer op, met hare 76 jonge dochteren, ende sy reden op kemelen, ende volgden den man: ende 77 die knecht nam Rebecca, ende tooch henen.
76 Die de vrienden haer tot geselschap ende dienst medegaven.
77 Te weten, Abrahams knecht.
 
62 Isaac nu quam van daer men komt tot 78 den g put Lachai roï: ende hy woonde 79 in ’t Suyderlant.
78 Siet van desen put bov. 16.14. ende 25.11.
g Bov. 16.14. ende 25.11
79 In’t Suyden des lants Canaan ontrent BerSeba, ende Gerar.
 
63 Ende Isaac was uytgegaen om 80 te bidden in ’t velt, 81 tegen ’t naken van den avont: ende hy hief sijne oogen op, ende sach toe, ende siet de kemelen quamen.
80 Ofte, om te dencken, te peynsen. Dat is, om sijne sinnen met godsalige gedachten, ende aenbiddingen voor den Heere te oeffenen.
81 Hebr. tegen ofte met ’t aensien des avonts. Alsoo oock Exod. 14.27. tegen, ofte, met het aensien des morgen-stonts, d. tegen het naken etc.
 
64 Rebecca hief oock hare oogen op, ende sy sach Isaac: ende 82 sy viel van den kemel af.
82 D. sy is haestelick afgeklommen, uyt ontstellinge ende bedenckinge of die persoon wel Isaac mochte zijn; met eenen den knecht daer nae vragende. Andere meynen; dat sy niet afgeklommen zy, voor dat sy vanden knecht verstaen hadde, dat het Isaac was: ende in sulcken sin wort het volgende vers van sommige overgeset, want sy hadde geseyt tot den knecht, etc.
 
65 Ende sy seyde tot den knecht; Wie is die man, die ons in ’t velt te gemoete wandelt? ende de knecht seyde; Dat is mijn heere: doe nam sy den sluyer, ende 83 bedeckte haer.
83 Tot een teecken van schaemte ende onderwerpinge.
 
66 Ende de knecht vertelde Isaac alle de saken die hy gedaen hadde.
67 Ende Isaac brachtse 84 inde tente sijner moeder Sara, ende hy nam Rebecca, ende sy wert hem ter vrouwe, ende hy haddese lief: also wert Isaac getroost 85 na sijns moeders [doot].
84 Siet bov. 18.10. ende 23.2.
85 Die nu drie jaren doodt was. De langduricheyt deser rouwe was een teecken sijner liefde tegen sijne moeder.

Einde Genesis 24